حواشی پررنگ‌تر از متن

شرق: پنج روز از برگزاری چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر گذشت و ظاهرا حواشی این دوره از جشنواره پایان‌پذیر نیست.

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که در یک ماه گذشته بسیاری از اخبار رسمی جشنواره فیلم فجر از طریق او رسانه‌ای شده است، 12 بهمن ماه هم‌زمان با آغاز این دوره از جشنواره تأکید کرد که جشنواره فجر انقلاب اسلامی به‌خوبی در حال انجام است. «جشنواره تئاتر را داشتیم و اکنون شاهد برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی هستیم. جشنواره فیلم را نیز پیش‌رو داریم. فضای رونق، شادی و نشاط به حوزه‌های فرهنگی کاملا برگشته است و اهالی فرهنگ و هنر در این زمینه دارند مشکلات‌شان را پشت سر می‌گذارند و ما هم در این زمینه در خدمت‌شان هستیم تا مسائل را به طور کامل حل کنیم».

در‌این‌میان محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی، نیز هم‌زمان با آغاز چهل‌و‌یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در پیامی به مواردی درباره چگونگی برگزاری جشنواره فیلم فجر اشاره کرد: «برخی جریانات خارجی با خیال باطل بر طبل تحریم این رویداد ریشه‌دار فرهنگی – سینمایی کوبیدند؛ اما ندانستند که اساسا هنر تحریم‌پذیر نیست و سینما و چشمه زلال جوشان آن، همواره راه خود را خواهد یافت و رنگ ناامیدی و تردید را خواهد شست. در چند ماهه گذشته هجمه ناجوانمردانه و مستمری از سوی اتاق فکرهای کشورهای معاند علیه ایران عزیز ما شکل گرفته است و سینما به‌عنوان یکی از مظاهر کارآمد و قدرتمند فرهنگی ایران در منطقه و جهان هم از این ترکش‌ها بی‌نصیب نمانده است. باوجود‌این سینمای ایران به خاطر عقبه فرهنگی معتبر و جایگاه غبطه‌برانگیز و استراتژیکش همه این «تهدیدها» را به مدد اهالی دغدغه‌مند سینما به «فرصت‌ها» تبدیل خواهد کرد». اما امسال جشنواره فیلم فجر با «استاد» به کارگردانی عماد حسینی و تهیه‌کنندگی بهروز افخمی افتتاح شد و بی‌تردید هرجا که نام بهروز افخمی چهره جنجالی سینما در میان باشد، باید منتظر حواشی بسیاری بود. او در نشست خبری فیلم باز هم به ماجرای استخاره گرفتنش برای ساخت این فیلم اشاره کرد. «برای خواندن فیلم‌نامه استخاره کردم، خیلی خوب آمد؛ چون اول گفتم دوره این موضوع (می‌تو) گذشته و دوران هشتگ «من بی‌ناموسم» رسیده است. بعد فکر کردم فیلم را با این موضوع به کمدی تبدیل کنیم که تا زمان جشنواره فجر، دوران آن هم گذشته است؛ اما به صفحه ۷۰ فیلم‌نامه که رسیدم دوباره استخاره کردم، باز هم خیلی خوب آمد و به نظرم قرآن وعده خیلی خوبی داشت می‌داد. به عماد (کارگردان) هم گفتم که نمی‌دانم چرا این فیلم را می‌سازم؛ ولی در آخر بدون کمک هیچ نهاد دولتی و نیمه‌دولتی و خصوصی آن را ساختیم».

افخمی در این نشست گفت که برای جایزه جشنواره اهمیت قائل نیست؛ چون می‌تواند با یک رأی جابه‌جا شود.

برنامه سینمایی «هفت» نیز این شب‌ها با اجرای بهروز افخمی روی آنتن سیما می‌رود و حضور پررنگ او در جشنواره چهل‌ویکم چشمگیر است.

کیومرث پوراحمد به‌عنوان یکی از باسابقه‌ترین کارگردانان سینمای ایران، امسال فیلمش «پرونده باز است» در جشنواره حضور دارد. او که پیش از آغاز جشنواره در یادداشتی کوتاه اعلام کرد که در جشنواره حضور نخواهد داشت، براساس‌این غیبت او در نشست مطبوعاتی فیلمش قابل حدس بود. گفته می‌شود که شاید این آخرین فیلم پوراحمد در مقام فیلم‌ساز خواهد بود؛ فیلمی که تا به امروز با واکنش‌های خوبی از سوی مخاطبان و اصحاب رسانه روبه‌رو نشده است. در ساعات پایانی اولین روز جشنواره فیلم فجر بالاخره اسامی فیلم‌های بخش جشنواره جشنواره این دوره رسانه‌ای شد و طبق اعلام روابط‌عمومی جشنواره فیلم فجر، ۱۱ فیلم از کشورهای بلژیک، لوکزامبورگ، اندونزی، فرانسه، ژاپن، رومانی، آرژانتین، سوریه، عراق و ایران به این بخش راه پیدا کردند. این در حالی است که طی چند روز گذشته بسیاری از نام‌هایی که آثارشان در بخش بین‌الملل جشنواره حضور دارد و نامشان رسانه‌ای شد، اعلام کرده‌اند که از حضور آثارشان درجشنواره فیلم فجر بی‌خبرند.

مجتبی امینی نیز پس از حواشی مطرح‌شده درباره این بخش از جشنواره اعلام کرد که صاحبان آثار ثبت‌نام انجام داده‌اند و حق پخش و حق رایت گرفته شده و کار را با کیفیت بالا به جشنواره تحویل دادند؛ یعنی همه چیز به صورت حرفه‌ای اتفاق افتاده است؛ بنابراین اگر الان کسی در یک نقطه‌ای از جهان بگوید چرا، این چرایی از نظر پروتکل‌های حقوقی و بین‌المللی و از لحاظ ادبیات حرفه‌ای حضور فیلم‌ها در فستیوال‌های دنیا تعریف‌شده نیست. وقتی فیلمی به دبیرخانه جشنواره تحویل داده شده و فرم پر شده و حق رایت به صورت ارز رایج دنیا گرفته و پرداخت شده، دیگر فیلم در اختیار فستیوال است. این در حالی است که طبق اعلام دبیر جشنواره، این فیلم‌ها در بخش غیررقابتی حضور دارند و بخش رقابتی فقط جلوه‌گاه شرق و سودای سیمرغ است و بخش غیررقابتی جشنواره جشنواره‌هاست که فیلم‌های درخشیده در جشنواره‌های دیگر در آنجا به نمایش گذاشته می‌شوند. در واقع فیلم‌ها فقط اکران دارند و داوری نمی‌شوند. اما نکته‌ای که از روز نخست آغاز به کار جشنواره در پردیس ملت، جلب توجه می‌کند، حضورنداشتن بازیگران در نشست‌های خبری است. آن‌قدر که گاهی نشست‌ها تنها با حضور تهیه‌کننده اثر برگزار می‌شود و او به‌تنهایی پاسخ‌گوی پرسش‌های خبرنگاران است. همچنان که رسول صدرعاملی به‌تنهایی در نشست خبری «جنگل پرتقال» حاضر شد و عنوان کرد که «کارگردان دوست نداشت در این جلسه حضور داشته باشد و هیچ عیبی هم ندارد. او فیلم‌ساز خوبی است. به هر حال وقتی سازمان سینمایی تلاش می‌کند که تعداد سینماگران جوان زیاد باشند، باید آنها را درک کند؛ هرچند فهم آنها شاید سخت باشد؛ چون حال‌شان خوب نیست». هرچند که در انتهای این نشست کارگردان فیلم آرمان خوانساریان خود را به جلسه رساند و با صدایی گرفته و مریض‌احوال در دقایقی کوتاه پاسخ‌گوی پرسش‌ها شد. اما دومین روز برپایی این رویداد هنری، خبری قطعی مبنی بر حذف آرای مردمی از دوره چهل‌و‌یکم جشنواره فیلم فجر حاشیه‌ای دیگر برای این دوره از جشنواره رقم زد و همان‌طور که پیش‌تر دبیر جشنواره در نشست خبری خود اعلام کرده بود، امسال برای دومین سال پیاپی سیمرغ مردمی را که یکی از مهم‌ترین جوایز جشنواره شناخته می‌شد، باید حذف‌شده دانست. مجتبی امینی قبلا گفته بود: «به دلیل دیر آماده‌شدن بعضی فیلم‌ها نمی‌توان عدالت را برای اجرای رأی‌گیری مردمی برقرار کرد». سیمرغ مردمی جشنواره فیلم فجر همواره یکی از مهم‌ترین و معتبرترین جوایز برای عوامل اجرای یک فیلم محسوب می‌شود و حذف آن در دو سال پیاپی اتفاق خوشایندی نیست. اما بی‌تردید نام رضا محقق تهیه‌کننده‌ای که با فیلم‌های «چرا گریه نمی‌کنی»، «درخت خاموش» و «آه سرد» سه فیلم در جشنواره دارد را می‌توان از پرحاشیه‌ترین چهره‌های امسال جشنواره فیلم فجر دانست. او ابتدا در نشست فیلم «آه سرد» پس از صحبت‌های ناهید عزیزی‌صدیق که همسر احمد بهرامی، کارگردان فیلم «شهر خاموش» و از سرمایه‌گذاران «آه سرد» است، در توضیح علت حضور خود و فیلمش در جشنواره گفت که این روزها حالش خیلی خوب نیست؛ اما به خاطر آنچه در سینما به‌عنوان یک مولود تولید شده، در جشنواره حاضر شده است. بلافاصله پس از این جمله‌ها بیان کرد که اتفاقا حال او خیلی هم خوب است.

او در نشست مطبوعاتی فیلم «چرا گریه نمی‌کنی؟» که بدون حضور کارگردانش علیرضا معتمدی برگزار شد، هم حضور پیدا کرد. فیلمی که پیش از آغاز جشنواره فیلم فجر حواشی بسیاری داشت و بازیگران فیلم از حضور در جشنواره فیلم فجر انصراف دادند و کارگردان اثر در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام به بخشی از حواشی ساخت فیلم اشاره کرد و نوشت: «من هرگز موافق حضور فیلم در جشنواره نبوده‌ام و درست به‌همین‌دلیل آقای محقق تا دو روز مانده به اعلام اسامی فیلم‌ها، موضوع ثبت‌نام در جشنواره را از من پنهان کرده بود. من حتی پیش از آن چند بار در‌این‌باره از او سؤال کرده بودم؛ اما او هر بار موضوع شرکت در جشنواره را انکار کرده بود. آقای محقق به اسم، تهیه‌کننده این فیلم است؛ اما جز ضربه‌زدن به آن کاری نکرده است. قرارداد عوامل را من بستم و پول تک‌تک آنها را به‌سختی و دشواری از او گرفتم و به آنها دادم. بخشی از هزینه‌های پست‌پروداکشن را من با همراهی و رفاقت سه نفر از بازیگران فیلم که حاضر شدند دستمزد خود را نگیرند تا فیلم زمین نماند و کار پیش برود، تأمین کردیم. من تمام رفتارهای غیرحرفه‌ای و خارج از چارچوب آقای محقق را در یک سال گذشته تحمل کردم، فقط به‌این‌دلیل که فیلم تمام شود و دستمزد همه عوامل پرداخت شود».

محقق هم در نشست خبری فیلم که بدون حضور بازیگران، عوامل و علیرضا معتمدی کارگردان برگزار شد، اشاره کرد که در دنیا تهیه‌کننده صاحب یک اثر است و من عزم خود را جزم کردم که فیلم در اینجا باشد. در سینمایی که صاحبانش مردم و هنرمندان هستند، نمی‌شود تحریم کرد؛ چون ما معیشت مردم را نشانه گرفته‌ایم. در حوزه سیاسی هم عده‌ای به نام کاسبان تحریم وجود دارند. او درباره واکنش بازیگران به حضور فیلم در جشنواره با اشاره به آیه‌ای از قرآن مبنی بر اینکه گروهی قلیل بر عده‌ای زیاد پیروز می‌شوند، گفت: «من اینجا تنها آمدم ولی این سینما مگر سال قبل هم نبود؟ می‌گویند من رانت دارم ولی سابقه کاری من همه‌چیز را نشان می‌دهد. می‌گویند من وصل هستم. بله، ولی وصل به خدا. چرا شائبه ایجاد می‌کنند؟ دوستان اگر دوست دارند تشریف بیاورند. به آنها گفتم اینجا میدان شماست. من می‌دانم شما برمی‌گردید. ما در غم مردم غمگینیم و در شادی آنها شاد. من نمی‌توانم با سینما قهر کنم. اگر هم قهر کنم، برمی‌گردم. صحبتی دارید، آن را مطرح کنید».

او ادامه داد: «وسط بازی نکنیم. بیایید در میدان بازی کنید و حرف بزنید. پیام داده‌اند که رفاقتی در این فیلم بودند. چه کسی رفاقتی آمده؟ شمایی که ۵۰۰ میلیون گرفتید؟ نامه نوشتید که من تهیه‌کننده باشم، بعد می‌گویید مرا نمی‌شناختید و دو هفته قبل از کار اضافه شدم؟ اگر می‌خواهید مرا بزنید جور دیگری بزنید. مملکت قانون دارد و حتما برای ادعاهای مطرح‌شده باید پاسخ داشته باشند.‌ گفته بودند داماد شخص خاصی هستم. من به داماد پاسدار بودن افتخار می‌کنم، ضمن اینکه ازدواجم از سر عشق و دوستی بود». در این میان اما اظهارات مهدی فخیم‌زاده در حاشیه حضور در پردیس ملت از دیگر حواشی داغ روزهای نخست بود. او درباره فضاسازی‌هایی که نسبت به جشنواره وجود دارد و اینکه برخی می‌خواهند جشنواره را بی‌نور کنند و بسیاری از سینماگران به خاطر این فضاسازی‌ها خانه‌نشین شده‌اند، گفت: «جشنواره فجر چراغ‌نفتی نیست که با فوت‌کردن خاموش شود؛ جشنواره فجر سال‌ها بوده و ریشه پیدا کرده است و با این‌‌جور چیزها، خاموش نمی‌شود. ممکن است درجه‌اش پایین بیاید اما خاموش نمی‌شود. الان چهل‌و‌یکمین دوره جشنواره فجر، برگزار می‌شود در نتیجه مطابق عمر انقلاب ریشه دارد و خاموش نمی‌شود».اما در واپسین ساعات شنبه ۱۵ بهمن محمد خزاعی هم‌زمان با نمایش فیلم انیمیشن «بچه‌زرنگ» به پردیس سینمایی ملت آمد و پس از تماشای دقایقی از این انیمیشن در جمع خبرنگاران حاضر و پاسخ‌گوی سؤال‌های آنها شد. او اشاره کرد که جشنواره‌های موضوعی جزء برنامه سازمان سینمایی نیست. در مجموع جشنواره‌های موضوعی، جشنواره‌هایی بودند که در یک سال‌هایی به صورت موقت راه‌اندازی و برگزار شد و دستاوردهایی هم داشت. این جشنواره‌ها در استان‌های مختلف تقسیم شده بود و هر استان میزبان جشنواره‌ای بود که رویدادها از تهران خارج شود و این برنامه‌ریزی بدی نبود، اما در سال ۱۴۰۱ جزء سیاست‌های سازمان سینمایی نبوده است.

او در واکنش به حواشی بسیار بخش بین‌الملل و اینکه گفته می‌شود فیلم‌هایی در حال انصراف هستند، گفت: «در بخش بین‌الملل دستاوردهای خیلی خوبی داریم. یکی از دلایلی که گفته نمی‌شود و آقای امینی هم گفتند فضایی است که در داخل و خارج کشور غالب شده و این احتیاط و برنامه‌ریزی را می‌طلبید که ما دیرتر اعلام کنیم که چه میهمان‌ها و چه آثار شاخصی داریم و طبیعتا از فردا، پس‌فردا با ورود میهمانان و شرکت‌کننده‌ها در بازار و هیئت داوران، بخش‌های مختلف بین‌الملل اعلام می‌شود. اتفاقا امسال نسبت به بعضی از سال‌ها بخش بین‌الملل باشکوه‌تر خواهد بود و در بدو ورود میهمانان، لیست کامل آنها اعلام خواهد شد».

او در پاسخ به این پرسش که آیا برای فیلم‌هایی که انصراف داده‌اند، پیگیری حقوقی انجام می‌شود یا خیر، گفت: «قانونا در تمام جشنواره‌ها وقتی شما فرم پر می‌کنید، ثبت‌نام می‌کنید و حق‌ رایت فیلمی پرداخت می‌شود، شما حق انصراف ندارید، در حوزه سینمای داخلی هم همین‌طور است، وقتی تهیه‌کننده فرم امضا می‌کند یعنی پذیرفته است که اثرش در جشنواره نمایش داده شود و نمی‌تواند انصراف دهد. اینکه بعدش در فضایی قرار می‌گیرند و بیانیه‌ای صادر می‌کنند، باید در همان زمان تصمیم می‌گرفتند که آیا دوست دارند در جشنواره بین‌المللی حضور داشته باشند یا نه. در ضمن این چهار فیلم، در بخش رقابتی نیستند. در حقیقت اینها یک فضای نمایشی دارد، تا فضای واقعی، وگرنه واقعیت، سیاست و زمان برگزاری جشنواره فیلم فجر مشخص بوده و دوستان در زمانی که فرم پر می‌کردند و اعلام کردند ما حاضریم فیلممان را در اختیار جشنواره فیلم فجر بگذاریم، همه‌چیز شفاف بوده است».

او ادامه داد: «به میزانی فیلم از کشورهای مختلف به جشنواره فیلم فجر امسال ارسال شده بود که اگر دوستان اعلام می‌کردند، ما سریع جایگزین می‌کردیم و ما هیچ مشکلی در جایگزینی آثار، به جهت تنوع و سطح کیفی آثار نداشتیم».

خزاعی در پاسخ به این سؤال که با توجه به سابقه فیلم‌سازی و تهیه‌کنندگی‌تان، درباره بدعتی که امسال باب شده و تهیه‌کننده، بدون حضور کارگردان در نشست خبری حاضر می‌شود و از طرف خودش درباره فیلمی که نساخته و فقط در آن سرمایه‌گذاری کرده، حرف می‌زند چه نظری دارید، گفت: «طرف حساب ما تهیه‌کننده است‌. تهیه‌کننده صاحب فیلم است و تصمیم می‌گیرد و برنامه‌ریزی می‌کند که چگونه اثرش نمایش داده شود و در جشنواره حضور داشته باشد. نه فقط امسال که حتی در سال ۹۰ که بنده دبیر بودم هم در جلساتی که با تهیه‌کننده داشتیم به او می‌گفتیم شما باید حضور داشته باشید و شما باید نفراتی را که قرار است در کنفرانس مطبوعاتی حضور داشته باشند، تعیین کنید، این از اختیارات تهیه‌کننده است. یک زمانی عوامل با او همراهی نمی‌کنند، یا حضور ندارند یا مسافرت هستند، خود تهیه‌کننده حضور پیدا می‌کند که بتواند فضای رسانه‌ای را کنترل کند و به فضای رسانه‌ای بی‌احترامی نشود و کنفرانس مطبوعاتی‌اش برگزار شود. در این چند روز هم فکر نمی‌کنم بیشتر از یک نمونه داشتیم که تهیه‌کننده تنها در نشست خبری حضور یافته باشد وگرنه معمولا در نشست‌های خبری کارگردان و عوامل حضور داشتند و این مورد استثنا بوده است. اختیارات کامل یک اثر هنری در عرصه سینما بر عهده تهیه‌کننده است». او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «ما جز امسال که جشنواره پرحاشیه‌تری است، سال‌هایی داشتیم که اتفاق خاصی هم نیفتاده بود، ولی اصلا نشست خبری برگزار نمی‌شد. این جزء اختیارات تهیه‌کننده است، یعنی اگر تهیه‌کننده‌ای اعلام کند که نمی‌خواهد کنفرانس مطبوعاتی داشته باشد، کنفرانس آن فیلم برگزار نمی‌شود. اگر هم اعلام کند که من می‌خواهم با عوامل فنی بیایم، ما به عنوان ستاد برگزاری جشنواره موظفیم آن نشست را برگزار کنیم».