«شرق» از توافق ایران و عربستان برای احیای روابط دوجانبه و واکنش‌های جهانی گسترده به آن گزارش می‌دهد
پایان بن‌بست 7 ساله
همه چیز با توییت ظهر دیروز (جمعه) رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی از مذاکرات مهم دبیر شورای عالی امنیت ملی در یک کشور خارجی شروع شد. نورنیوز در توییتی نوشت: «دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، طی چند روز گذشته در یک کشور خارجی مشغول مذاکرات بسیار مهمی است.
شرق: همه چیز با توییت ظهر دیروز (جمعه) رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی از مذاکرات مهم دبیر شورای عالی امنیت ملی در یک کشور خارجی شروع شد. نورنیوز در توییتی نوشت: «دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، طی چند روز گذشته در یک کشور خارجی مشغول مذاکرات بسیار مهمی است. اعلام قریب‌الوقوع نتایج این مذاکرات، تحولات قابل ملاحظه‌ای را رقم خواهد زد». اما ساعتی بعد جزئیات این سفر رسانه‌ای شد.
پس از انجام چند روز مذاکرات فشرده میان دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با همتای سعودی خود در شهر پکن، روز جمعه توافق حاصل‌شده برای ازسرگیری روابط میان دو کشور، در مراسمی با امضای بیانیه مشترک میان ایران، عربستان سعودی و چین به‌صورت رسمی اعلام شد. به دنبال سفر بهمن‌ماه سیدابراهیم رئیسی به پکن و گفت‌وگوهای انجامشده میان رئیس‌جمهوری چین با رئیس‌جمهوری کشورمان، دریابان شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفند در شهر پکن با هدف پیگیری توافق‌های سفر رئیس‌جمهور، مذاکرات فشرده‌ای را به‌منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات میان تهران-ریاض با همتای سعودی خود آغاز کرد.
در پایان این مذاکرات، دیروز جمعه (۱۹ اسفند/۱۰ مارس ۲۰۲۳)، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان»، وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی»، عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد.
متن این بیانیه سه‌جانبه به شرح زیر است:
در پاسخ به ابتکار شایسته جناب آقای شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری خلق چین، در حمایت از گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، بر اساس اصل حسن هم‌جواری و با توجه به توافق ایشان با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفت‌وگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل‌وفصل اختلاف‌ها از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی بر اساس پیوندهای برادرانه و با تأکید بر پایبندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و منشور سازمان همکاری اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی، هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران به ریاست امیر دریابان علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی و پادشاهی عربستان سعودی به ریاست دکتر مساعد بن‌محمد العیبان، وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی از تاریخ ۱۵ تا ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۶ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی در پکن با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی با سپاس و قدردانی از جمهوری عراق و سلطنت عمان به خاطر میزبانی گفت‌وگوهای انجامشده بین دو طرف در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ خورشیدی (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ میلادی) از رهبری و دولت جمهوری خلق چین برای میزبانی و حمایت از گفت‌وگوهای انجامشده در این کشور و تلاش برای به ثمر نشستن آن تشکر کردند.
در نتیجه گفت‌وگوهای انجامشده، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند. وزرای امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات می‌‌کنند. دو کشور با تأکید بر احترام به حاکمیت و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر، در زمینه اجرای موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی امضا‌شده در تاریخ 21/1/1380خورشیدی برابر با17/4/2001 میلادی و نیز موافقت‌نامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان امضا‌شده در تاریخ 6/3/1377 خورشیدی برابر با27/5/1998 میلادی توافق کردند. سه کشور اراده قاطع خود را جهت به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام می‌‌کنند.
دست به توییت شدن مقامات داخلی
پس از توافق دیروز میان ایران و عربستان بر سر احیای روابط، برخی مسئولان در واکنش به این اتفاق دست به توییت شدند. حسین امیرعبداللهیان در توییتی با اشاره به توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط دوجانبه و اعلام این موضوع در بیانیه مشترک در صفحه توییتر خود نوشت: «بازگشت روابط طبیعی میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی ظرفیت‌های بزرگی را در اختیار دو کشور، منطقه و جهان اسلام قرار می‌دهد. سیاست همسایگی به‌عنوان محور کلیدی سیاست خارجی دولت سیزدهم، با قوت در مسیر درست پیش می‌رود و دستگاه دیپلماسی فعالانه در پس تمهید گام‌های بیشتر منطقه‌ای است».
علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت، در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «سیاست همسایگی دولت سیزدهم، پروژه غربی-عبری انزوای ایران را به حاشیه راند. توافق تاریخی ایران و عربستان در چین، پس از سلسله مذاکرات کاملا آسیایی، مناسبات منطقه را تغییر می‌دهد. امنیت و اقتصاد غرب آسیا را ملت‌ها و دولت‌های غرب آسیا می‌سازند، بدون دخالت خارجی».
سید‌مهدی حسینی‌متین، کاردار ایران در انگلیس، توافق تهران _ ریاض بر سر برقراری روابط دوجانبه را در راستای منافع ملی این کشورها و همسایگان دانست و در توییتی با اشاره به توافق ایران و عربستان برای برقراری دوباره روابط دوجانبه گفت: «توافق دیپلماتیک ایران و عربستان شروع و محور خوبی برای چارچوب امنیت منطقه‌ای آینده است. ایران و عربستان می‌توانند اقدامات بیشتری برای منافع خود و همسایگان انجام دهند». وی تأکید کرد: «صلح و امنیت واقعی بدون دخالت خارجی در خلیج فارس ایجاد می‌شود». رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت نیز دست به توییت شد. سپهر خلجی در حساب کاربری خود در توییتر با استفاده از هشتگ «زبان دنیا» و «دیپلماسی همسایگی» نوشت: «بن‌بست هفت‌ساله در روابط ایران و عربستان با توافق صورت‌گرفته با تدبیر آیت‌الله رئیسی و نشست سه‌جانبه ایران، چین و عربستان در پکن گشوده شد. این رویداد به دنبال سفر بهمن‌ماه آیت‌الله رئیسی به پکن و توافقات به‌عمل‌آمده با شی جین‌پینگ صورت گرفته است».
در پی اعلام توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط دوجانبه، محمد جمشیدی، معاون سیاسی رئیس‌جمهور نیز در توییتر نوشت: «سیاست همسایگی آیت‌الله رئیسی بار دیگر جواب داد. در مذاکرات آقای شی با ایشان در پکن، ابتکارهای سازنده منطقه‌ای مطرح شد که اینک به ثمر نشسته است. ترکیب سیاست همسایگی و اوراسیاگرایی هم باعث تقویت همکاری‌های اقتصادی و هم گسترش ثبات و برادری و امنیت درون‌زا بدون مداخله خارجی می‌شود». احسان صالحی، دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت رئیسی نیز در توییترش به این موضوع پرداخت و خاطر‌نشان کرد: «متضرر اصلی احیای روابط ایران و عربستان، آمریکا و رژیم اشغالگر هستند. ایران‌هراسی محور اصلی شرارت‌‌های آنها در منطقه است. سیاست همسایگی که رئیس‌جمهور از روز تنفیذ بر آن تأکید کرد، با هدف خنثی‌سازی این توطئه طراحی شد. بازسازی روابط ایران و عربستان همچنین از‌جمله دستاوردهای سفر چین است».
روایت شمخانی
دریابان «علی شمخانی»، دبیر شورای عالی امنیت ملی، پس از امضای بیانیه مشترک سه‌جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری خلق چین در پکن به «نورنیوز» از روند طی‌شده برای احیای روابط با عربستان گفت. او در‌این‌باره بیان کرد: سفر بهمن‌ماه «آیت‌الله رئیسی» به چین و گفت‌وگوی آقای «شی جین‌پینگ»، رئیس‌جمهوری چین، با رئیس‌جمهوری کشورمان، بستر شکل‌گیری مذاکرات جدید و بسیار جدی میان هیئت‌های ایران و عربستان سعودی را فراهم کرد.
شمخانی، گفت‌وگوهای انجامشده میان دو کشور را صریح، شفاف، همه‌جانبه و سازنده عنوان کرد و افزود: «رفع سوءتفاهم‌ها و نگاه رو به آینده در روابط تهران-ریاض، قطعا توسعه ثبات و امنیت منطقه‌ای و افزایش همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس و جهان اسلام را برای مدیریت چالش‌های موجود به دنبال خواهد داشت». دبیر شورای عالی امنیت ملی در ادامه از نقش سازنده جمهوری خلق چین در‌خصوص حمایت از توسعه روابط کشورها که لازمه رفع چالش‌ها و افزایش صلح و ثبات و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی است، قدردانی کرد. شمخانی پنج دور مذاکره اولیه انجامشده با عربستان سعودی را که به میزبانی عراق و عمان انجام شد، در دستیابی به توافق نهایی، مؤثر ارزیابی کرد و از تلاش این دو کشور نیز در این زمینه سپاسگزاری کرد.
البته علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، پیش از اعلام توافق ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دوجانبه، در تماس تلفنی با محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، از زحمات آن کشور در میزبانی پنج دور گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی ایران و عربستان تشکر کرد و تلاش‌های انجامشده از سوی بغداد را در فراهم‌شدن زمینه دستیابی تهران و ریاض به توافق جدید بسیار ارزشمند عنوان کرد.
واکنش‌ها
همین اتفاق مانند یک بمب خبری عمل کرد و موجی از واکنش‌های گسترده را در منطقه و جهان به دنبال داشت. وزارت خارجه عراق از توافق ایران و عربستان استقبال کرد. وزارت خارجه این کشور (عراق) در بیانیه رسمی اعلام کرد بغداد از توافق ایران و عربستان و ایجاد صفحه جدیدی از روابط میان دو کشور استقبال می‌کند. کاخ سفید هم در واکنش به توافق ایران و عربستان اعلام کرد از این امر مطلع بودیم. سخنگوی کاخ سفید تأکید کرد که واشنگتن از گزارش‌ها درباره بازگشت روابط دیپلماتیک ایران و عربستان مطلع است. وی گفت آمریکا از هر‌گونه تلاش برای پایان جنگ یمن و کاهش تنش در منطقه خاورمیانه استقبال می‌کند.
رئیس هیئت مذاکره‌کننده یمن نیز به توافق ایران و عربستان واکنش نشان داد. به گزارش المسیره، محمد عبدالسلام، سخنگوی جنبش انصارالله و رئیس هیئت مذاکره‌کننده یمن، در واکنش به توافق ایران و عربستان گفت منطقه به بازگشت روابط طبیعی میان کشورهایش نیازمند است تا از این طریق امت اسلامی امنیت از‌دست‌رفته خود به دلیل دخالت‌های خارجی و در رأس آن دخالت‌های صهیونیستی- آمریکایی را پس بگیرد. وی تأکید کرد که دخالت‌های خارجی در راستای سوءاستفاده از اختلافات منطقه‌ای بوده است و ایران‌هراسی را برای ایجاد نزاع و درگیری و تجاوز به یمن مورد استفاده قرار دادند.
عمان هم از توافق ایران و عربستان استقبال کرد. به گزارش الخلیج آنلاین، وزارت خارجه عمان در بیانیه‌ای از بیانیه سه‌جانبه ایران، عربستان و چین و ازسرگیری روابط تهران و ریاض استقبال کرد. در این بیانیه آمده است: «امیدواریم که این گام در تقویت امنیت و ثبات در منطقه و گسترش همکاری‌های مثبت و سازنده که به سود تمام ملت‌های منطقه و جهان است، سهیم باشد».
با وجود استقبال کشورهای منطقه و جهان از توافق ایران و عربستان، اسرائیل از معدود بازیگرانی بود که واکنش منفی به این خبر نشان داد. در همین رابطه نخست‌وزیر پیشین اسرائیل، توافق ایران و عربستان را شکست سیاست خارجی تل‌آویو توصیف کرد. یائیر لاپید در واکنش به توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط تأکید کرد که این توافق شکستی تمام‌عیار برای رژیم صهیونیستی است. وی با انتقاد از سیاست‌های نتانیاهو گفت: «با این توافق دیوار دفاعی منطقه‌ای که علیه ایران ساختیم، ویران شد». وی اذعان کرد توافق تهران و ریاض خطری برای سیاست خارجی اسرائیل است. پیش از این نیز نفتالی بنت، نخست‌وزیر پیشین اسرائیل، در واکنش به توافق ایران و عربستان از کابینه نتانیاهو انتقاد کرد و گفت این توافق شکستی مفتضحانه برای کابینه نتانیاهو بوده که در نتیجه ضعف و اختلاف‌های داخلی به وجود آمد. بنت اعتراف کرد که توافق ایران و عربستان تحولی خطرناک برای اسرائیل و یک پیروزی سیاسی برای تهران است.
