بورس مبهوت

شرق: سقوط آزاد بازار سرمایه در دو روز متوالی، عددی معادل یک‌پنجم کل نقدینگی کشور را در بورس دود کرد و به هوا برد. ریزش هزار هزار میلیارد تومانی بازار سرمایه در حالی رخ داد که هیچ تغییر بنیادینی در اقتصاد و بورس اتفاق نیفتاده و بسیاری را در بهت و حیرت فرو برد. رفتار عجیب و گیج‌کننده بورس سبب شد شایعات زیادی دهان به دهان بچرخد. جلسه محرمانه دولت با حقوقی‌ها و الزام آنها به فروش دستوری، یکی از این شایعات بود که البته محمود گودرزی، مدیرعامل شرکت بورس تهران آن را رد کرده و به ایرنا گفت «روال جلسات با نهادهای فعال بازار سرمایه، روالی مرسوم است و این جلسات در گذشته برگزار شده و در آینده هم برگزار می‌شود». او تأکید کرد که «نکته مهم این است که ما به هیچ عنوان بازارگردان‌ها را الزام به خرید و فروش سهام نخواهیم کرد و  موارد مطرح‌شده در این زمینه که بازارگردان‌ها باید سهام را تا دو برابر عرضه کنند، صحت ندارد و در مقررات بازار سرمایه، هیچ عنوانی در مورد الزام به انجام معاملات وجود ندارد». شایعات‌ از این فراتر رفته و برخی نیز مدعی شدند که احتمالا اتفاق هولناکی افتاده که هنوز صدایش درنیامده است! در این میان برخی با اشاره به دامنه نوسان بورس احتمال دادند که بازار سرمایه تعطیل شود که البته این گمانه‌زنی هم از سوی سازمان بورس رد شد و مجید عشقی، رئیس سازمان بورس در حاشیه نخستین همایش ملی اقتصاد هوشمند و توسعه مالی در پاسخ به پرسشی در رابطه با احتمال بسته‌شدن بازار به‌ دلیل منفی‌شدن بیش از پنج‌درصدی شاخص کل بورس و اعمال ماده ۳۲ قانون بازار و اوراق بهادار گفت: «خیر، بازار تعطیل نمی‌شود».

سومین رکورد تاریخی ریزش بورس

شاخص کل بورس دیروز با رشد منفی ۵.۱۵ درصدی و ریزش سنگین معادل ۱۲۶هزار واحدی مواجه شد و به محدوده دو‌میلیون‌و ۳۱۴ هزار واحدی عقب نشست.

این سومین ریزش تاریخی بورس ایران به شمار می‌آید که البته این بار بدون هیچ دلیل و منطق روشنی رخ داد و سهامداران را بهت‌زده کرد. همچنین شاخص هم‌وزن با افت ۴.۴ درصدی همراه شد. ارزش معاملات خرد سهام در بازار دیروز با افت چشمگیری نسبت به روزهای گذشته همراه شد و عدد 13هزارو 974 میلیارد تومان را به ثبت رساند که عمده دلیل آن، قفل‌شدن اکثر نمادها در صف فروش و عدم جمع‌آوری آنها بود. در سمت دیگر اما خروج پول سنگین همچنان ادامه داشت و دیروز خروج پول چهارهزارو 380 میلیارد تومانی از سمت کدهای حقیقی رخ داد.

مجید محمدعلیزاده‌آرانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه درباره تحلیل خود از ریزش سنگین شاخص بورس به «شرق» می‌گوید: «عنوان می‌شود که بازار سرمایه ترسو است و جایی که ترس و استرس پول را تهدید کند، سرمایه‌گذار ریسک نمی‌کند. افت شدید بازار در چند روز گذشته ناشی از فشار فروش‌های هیجانی و ترس و نگرانی از ریزش‌های بورس و برگشت به رکود دو سال گذشته است. تأمین منابع نقدینگی هزینه‌های دولت و اعمال سیاست مهار تورم و کنترل استقراض از بانک مرکزی و فروش حجم زیادی از اوراق بدهی و تأمین مالی صندوق‌های بازنشستگی از طریق فروش سهام نیز از‌جمله دلایل فشار فروش و عرضه سهام در چند روز گذشته است که ترس و نگرانی را به بازار غالب کرد و فشار فروش و عرضه بر تقاضا چیره شد».

او ادامه می‌دهد: البته در بازار شایعه‌ای مبنی بر توصیه نهاد و مقام ناظر در سمت فروش حقوقی‌ها وجود دارد که تکذیب شد، اما به طور طبیعی شایعات در بازار سرمایه اثر مخرب خود را می‌گذارد. دستکاری بازار به هر شکل و به هر نحو توسط هر شخص و مقامی، سرمایه‌گذاران را از بازار سرمایه فراری می‌دهد. اعتماد برگشته به بازار طی دو روز گذشته خدشه‌دار شد و ترمیم آن با دشواری همراه خواهد بود،؛ اما به‌زودی نگرانی‌ها و ترس‌ها از بازار دور خواهد شد و رالی صعودی شاخص شروع می‌شود.

این کارشناس ارشد بورس همچنین می‌گوید: در چند ماه گذشته جریان ورود وجه نقد به بازار سرمایه شتاب گرفته بود و تا حدودی سرمایه‌گذاران را با بازار آشتی داده بود؛ بنابراین نگرانی از بابت جذب نقدینگی در بازار نیست. همه‌ کارشناسان اذعان دارند که شرایط حال حاضر بازار با سال ۱۳۹۹ متفاوت است و شرایط فعلی بسیار مطلوب‌تر و ارزنده‌تر از سال ۱۳۹۹ است و لذا بازار مجددا روند مثبت و صعودی خود را طی خواهد کرد. توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران از تصمیمات هیجانی پرهیز کرده و منطقی و معقول تصمیم‌گیری کنند و سهام‌هایی که از بنیاد قوی برخوردار هستند، در سبد خود نگه دارند.

پای رانت اطلاعاتی در میان است؟

پیام الیاس‌کردی، دیگر کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «شرق»، ریزش ناگهانی بازار را این‌گونه تحلیل می‌کند: سال گذشته رشد دوبرابری بازار ارز را شاهد بودیم و به تبع آن بازار سرمایه نیز رشد شتابانی پیدا کرد. در حدود پنج ماه گذشته هم بازار سرعت رشد بسیار خوبی داشت، اما از نقطه‌ای، دیگر پول خود بازار سبب رشد بازار نشد بلکه پولی از خارج از بازار، یعنی نه پول حقیقی‌ها و نه پول حقوقی‌ها، وارد شده بود و قصد داشت بازار را تا عدد عجیب و غریبی بالا ببرد. حتی ما بارها شاهد بودیم در مقطعی که تحلیلگران انتظار اصلاح داشتند، اصلاحی رخ نمی‌داد و بازار دائما رو به بالا حرکت می‌کرد. این شرایط ادامه یافت تا روز یکشنبه که ناگهان کاخ آرزوی خیلی از تحلیلگران که انتظار اعداد بالاتری داشتند، فرو ریخت. دلیلش هم این بود که گرچه ارزش معاملات ما بالا رفته و به 20 تا 25 هزار میلیارد رسیده بود، اما توان از این عدد بالاتررفتن را نداشت.

او ادامه می‌دهد: ضمن اینکه در همان نقطه هم نرخ بهره بین بانکی بالا رفته بود و هم نرخ دلار کمی کاهش یافته بود، که هر دو مزید بر علت شدند. در کنارش پول مذکور هم از بازار رخت بست و ارزش معاملات از 20 به 11 هزار میلیارد تومان کاهش یافت. مجموع این شرایط موجب شد بازار واکنشی چنین نشان دهد.

الیاس‌کردی در پاسخ به این سؤال که آیا پای رانت اطلاعاتی برای حقوقی‌ها در میان بوده یا خیر نیز می‌گوید: برخلاف آنچه در فضای مجازی مبنی بر این گفته می‌شود که حقوقی‌ها طی این دو روز خیلی سهم فروختند، این دو روز هشت هزار میلیارد تومان نیز سهم خریدند. بنابراین من آنان را مؤثر نمی‌دانم و از نظرم عامل تأثیرگذار در بازار، پولی خارج از بازار بوده است.

به اعتقاد این کارشناس اکنون برای بررسی بازار با نگاهی کوتاه‌مدت باید صبوری کرد تا روز سه‌شنبه و چهارشنبه ببینیم بازار به کدام سمت حرکت خواهد کرد. آیا ارزش معاملات پایین می‌ماند یا کمی بالا می‌رود؟ آیا صفوف فروشی که این اندازه سنگین هستند جمع می‌شود یا خیر؟ او به سهامدارانی که نگاه بلندمدت دارند نیز توصیه می‌کند که توجه داشتند باشند که در شش ماه دوم همین امسال حداقل تورمی 40درصدی را تجربه خواهیم کرد و مطمئنا این مسئله روی نرخ ارز هم اثرگذار است. با این وضع قاعدتا سهامداری که پایان امسال یا اول سال آینده خرید کند می‌تواند با خیال راحت این کار را انجام دهد.

به باور الیاس‌کردی اکنون وضع بازار با ریزش سال 99 تفاوت عمده‌ای دارد و به نظر نمی‌رسد بازار فعلی ظرفیت اتفاقاتی آنچنانی را داشته باشد. ضمن اینکه تجربه سال 99 برای سرمایه‌گذاران چندان دور نیست. از آن زمان تا امروز هم سرمایه‌گذاران خرد و هم حقوقی‌ها تجارب بسیاری در بازار کسب کردند. با این حال او تأکید می‌کند که اگر قرار بود بازار رشد شارپی داشته باشد و همچنان بالا برود تجربه‌ای بدتر از سال 99 برای ما قریب‌الوقوع بود.

بورس ۹۹ تکرار می‌شود؟

عباسعلی حقانی‌نسب، تحلیلگر بازار سرمایه، علت سقوط عظیم بازار در روزهای یکشنبه و دوشنبه را این‌گونه به «شرق» توضیح می‌دهد: روز دوشنبه تاریخی‌ترین ریزش بازار سرمایه اتفاق افتاد تا جایی که حالا شایعه تعطیلی بازار وجود دارد. این اتفاق در حالی رخ داد که ما شاهد هیچ اتفاق مهمی در حوزه اقتصادی یا سیاسی کشور نیستیم پس به نظر من حاصل یک دستکاری در بازار است. اینها به قول معروف از ترس مرگ خودکشی کردند و این ریزش همان خودکشی بود.

او توضیح می‌دهد: در ماه‌های اخیر بازار سرمایه رشد خوبی داشت، ظاهرا مسئولان دولتی از این رشد ابراز نگرانی کردند و ترسیدند که بازار به شرایط سال 99 دچار شود. بنابراین بر اساس شایعات دستوری دادند مبنی بر اینکه بازارگردان‌ها و شرکت‌ها و در واقع حقوقی‌ها شروع به فروش سهمشان کنند تا رشد بازار را بشکنند. مشخصا نظر به اینکه مسئولان بازار سرمایه فهم درستی از تبعات ناشی از دامنه نوسان محدود نداشتند این اقدام را انجام دادند.

این تحلیلگر تأکید می‌کند که سازمان بورس سال گذشته قول داده بود که دامنه نوسان را به 10 درصد افزایش بدهد ولی این قول عملی نشد و حتی همان دو درصد افزایش هم بیشتر در بازار اولی بورس بود و بقیه تابلوها از‌جمله فرابورس تغییر دامنه ندادند. او می‌افزاید: روز یکشنبه صف فروش سبک‌تر بود و روز دوشنبه سنگین‌تر شد؛ زیرا صف فروش، صف فروش می‌آورد. وقتی دامنه نوسان کم است و صف فروش ایجاد می‌شود سه حالت پیش‌روی سرمایه‌گذار است؛ اول اینکه بترسد، بفروشد و از بازار خارج شود، دوم اینکه نترسیده باشد و بخواهد بفروشد تا با قیمت پایین‌تر بخرد و سوم اینکه بر اساس تحلیل تکنیکال خودش تصمیم بگیرد سود فعلی را تحقق ببخشد و ترک سود کند. هر سه این حالت‌ها با فروش اتفاق می‌افتد و برای همین هم روز دوشنبه شاخص بالای 125 هزار واحد  ریزش کرد.

به باور حقانی‌نسب سازمان بورس از سقوط سال 99 درس نگرفته و از بهترین روش سرمایه‌گذاری حمایت نکرده است؛ آن‌هم درحالی که یکی از اشکالات اساسی در سال 99 این بوده که مردم مستقیما وارد بازار شده بودند و از بهترین روش سرمایه‌گذاری که از نظر او روش مدیریت غیرمستقیم ولی مالکیت اختصاصی است، حمایت نشد آن‌هم فقط به علت تأمین منافع کارگزاری‌ها.

او می‌گوید عملا نوسان‌گیری و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت در حال ترویج است و تلاش می‌کنند که نگاه به بازار کوتاه‌مدت باشد و سرمایه‌گذاران دائما در صفوف خرید و فروش بگذرانند تا کارگزاری‌ها کارمزدشان را بگیرند. بر همین اساس هم امروز بازار ما منفی و غیرقابل کنترل شده.

حقانی‌نسب اظهار امیدواری می‌کند که در روزهای آتی با افزایش دامنه نوسان بازار قدری به تعادل برسد؛ چراکه اکنون به لحاظ ارزندگی بازار در مقطعی مشابه سال 99 نیستیم و بازار به لحاظ واقعی حتی شاخص دو‌هزار‌و صد را پس نگرفته است اما چون مسئولان ما از گذشته هیچ درسی نمی‌گیرند، این احتمال وجود دارد که در آینده ماجرای سال 99 تکرار شود مگر اینکه مسئولان روش‌های درست و کارشناسی را در بازار پیش بگیرند و از بهترین روش سرمایه‌گذاری یعنی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم اختصاصی مدت‌دار حمایت کنند.