عمران‌خان : آزادی راحت به دست نمی‌آید

نخست‌وزیر سابق پاکستان که روز جمعه پس از بازداشت کوتاه‌مدت آزاد شد، روز گذشته خواستار تظاهرات سراسری «آزادی» شد. «عمران‌خان» که از زمان برکناری از قدرت در آوریل ۲۰۲۲ با ده‌ها پرونده حقوقی مواجه شده است، روز جمعه پس از اینکه دادگاه عالی بازداشتش را غیرقانونی اعلام کرد، به قید وثیقه آزاد شد. با‌این‌حال، این دستگیری کوتاه‌مدت در هفته گذشته ناآرامی‌های مرگ‌باری را برای پاکستان رقم زد. هواداران خشمگین از بازداشت عمران‌خان ساختمان‌های دولتی را به آتش کشیدند، جاده‌ها را مسدود کردند و به اموال متعلق به ارتش‌ - که آن را عامل سقوط نخست‌وزیر پاکستان می‌دانند - آسیب رساندند. عمران‌خان شنبه‌شب در یک سخنرانی که در یوتیوب پخش شد، گفت: «آزادی راحت به دست نمی‌آید. باید آن را به چنگ آورد. باید برایش فداکاری کرد». او از هوادارانش خواسته بود تا روز گذشته در خیابان‌ها و روستاهای سراسر پاکستان تظاهرات کنند. او در‌عین‌حال از بازگشت به مبارزات انتخاباتی در روز چهارشنبه برای برگزاری انتخابات فوری خبر داد. عمران‌‌خان ۷۰ ساله یکی از چهره‌های مشهور کریکت پاکستان بود که به سیاست روی آورد. او آوریل ۲۰۲۲ از مجلس پاکستان رأی عدم‌ اعتماد گرفت و از مقامش برکنار شد، اما ادعا کرد برکناری‌اش از نخست‌وزیری غیرقانونی و توطئه شهباز شریف، نخست‌وزیر کنونی پاکستان‌ و ایالات متحده آمریکا است. شریف و ایالات متحده این اتهام را رد کرده‌اند؛ با‌این‌حال این رهبر حزب تحریک انصاف پاکستان ماه‌‌هاست که مبارزاتی علیه ارتش پاکستان به راه انداخته است. ارتش قدرتمند پاکستان تقریبا نیمی از تاریخ ۷۵‌ساله خود را با حاکمیت مستقیم بر این کشور سپری کرده و همچنان در سیستم سیاسی نفوذ دارد. عمران‌خان در جریان سخنرانی از خانه‌اش در لاهور خطاب به هوادارانش گفت: «اقدام‌های فرمانده ارتش، ارتش ما را به سمت بدی هدایت کرده است. مسئول برکناری او عملکرد خودش است نه شخص من». او پیش‌تر به خبرنگاران گفته بود که «یک فرمانده ارتش» پشت عملیات بازداشت او بوده است. ارتش که اتهام‌های مطرح‌شده از سوی خان را رد می‌کند، روز شنبه درباره تلاش برای ایجاد «تصور نادرست» علیه این نهاد هشدار داد. رعنا ثناالله، وزیر کشور پاکستان تصریح کرده که عمران‌خان که چندین ماه است برای برگزاری انتخابات قبل از اکتبر به امید بازگشت به قدرت تلاش می‌کند، دیر یا زود دوباره بازداشت می‌شود. پلیس و مقام‌های بهداشتی پاکستان اعلام کرده‌اند که در ناآرامی‌های هفته گذشته پس از بازداشت عمران‌خان، دست‌کم ۹ نفر جان باخته‌اند. به گفته مقام‌ها، صدها افسر پلیس هم مجروح و بیش از چهار هزار نفر، عمدتا در استان‌های پنجاب و خیبر پختونخوا، بازداشت شده‌اند. یکی از وکلای خان نیز گفت که از زمان آغاز اعتراض‌ها، دست‌کم ۱۰ رهبر ارشد حزب تحریک انصاف دستگیر شده‌اند. نخست‌وزیر پاکستان هشدار داد افرادی که در «تحریک، مشارکت و اعمال خشونت» دست دارند، باید ظرف ۷۲ ساعت دستگیر شوند. او در جریان بازدید از لاهور گفت: «کسانی که رفتار ضددولتی نشان دادند، دستگیر و در دادگاه‌های ضدتروریستی محاکمه خواهند شد». رانا ثناالله، وزیر کشور پاکستان نیز اعلام کرد که پلیس خان را دوباره بازداشت خواهد کرد. با این همه، عمران‌خان حمله به تأسیسات ارتش در تظاهرات را محکوم و اعلام کرد که اعضای حزب او در این اقدام دست نداشته‌اند. نخست‌وزیر سابق پاکستان خواستار تحقیقات مستقل درباره خشونت‌های هفته گذشته در این کشور شد. پرونده «قادر تراست» که عمران‌خان در‌‌خصوص آن بازداشت شد، یک پرونده مربوط به غصب زمین است. قادر تراست یک بنیاد خیریه است که عمران‌خان و همسرش، بشری بی‌بی، زمانی که خان نخست‌وزیر بود، آن را تأسیس کردند.

پرونده فساد از آنجایی شکل گرفت که عمران‌خان با تمهیداتی از‌ طریق مؤسسه قادر تراست، برای دریافت زمین‌هایی با ارزش بالا به‌عنوان رشوه از مالک آن، ریاض حسین، تاجر املاک و مستغلات و یکی از ثروتمندترین و پرنفوذترین بازرگانان پاکستان، اقدام کرد. نخست‌وزیر پیشین پاکستان در پرونده مشابه دیگری به نام توشاخانا نیز به اختلاس و رشوه‌گرفتن متهم شده است. بحران سیاسی در پاکستان چندین ماه است که ادامه دارد. عمران‌خان تلاش می‌کند دولت ائتلافی را ساقط کند و خواستار انتخابات زودهنگام است. کارشناسان معتقدند پاکستان در هفته‌های آینده در آستانه رویارویی شدید گروه‌های مخالف قرار خواهد گرفت. به اعتقاد آنها، به نظر نمی‌رسد هیچ‌یک از رهبران، اعم از سیاسی یا مردمی، تصمیم داشته باشند یک گام به عقب بردارند. این در‌ حالی است که در پی تنش‌های موجود، افزون بر بحران مالی در پاکستان، فعالیت‌های تروریستی نیز در این کشور در ماه‌های اخیر، افزایش چشمگیری داشته است.