افزایش تنش میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان اعلام کرده که نیروهای ارمنستان در روزهای گذشته به سوی نیروهای این کشور تیراندازی کرده‌اند و در جواب هم یگان‌های ارتش آذربایجان «اقدامات تلافی‌جویانه» انجام داده‌ است. این در حالی است که ارمنستان اتهامات وارده به خود را تکذیب کرده است. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان اعلام کرد یگان‌های ارمنی با سلاح‌های سبک به سوی سربازان آذربایجانی در شهرستان صدرک در شمال نخجوان - منطقه‌ای از آذربایجان که با ارمنستان، ترکیه و ایران هم‌مرز است – آتش گشودند. در بیانیه این وزارتخانه اشاره‌ای به تلفات جانی نشده است. با این حال، وزارت دفاع ارمنستان تیراندازی نیروهای این کشور به مواضع آذربایجان را رد کرد.

دولت ارمنستان اعلام کرد که پاشینیان،‌ نخست‌وزیر این کشور، روز شنبه با رهبران فرانسه، آلمان و کشورهای همسایه خود یعنی ایران و گرجستان و همچنین با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، گفت‌وگوهای تلفنی داشته است. باکو نیز اعلام کرد که وزیر امور خارجه این کشور با یوری کیم، یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا، درباره این وضعیت گفت‌وگو کرده است.

پاشینیان در این تماس‌ها تأکید کرده که تنش‌ها در مرز افزایش یافته و جمهوری آذربایجان نیروهای خود را در آنجا و اطراف منطقه قره‌باغ کوهستانی متمرکز کرده است. باکو این موضوع را رد کرده و ارمنستان را به انجام همین کار متهم کرده است. پاشینیان گفت که آماده است برای کاهش تنش‌ها با الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان، دیداری فوری داشته باشد؛ اما حکمت حاجی‌اف، مشاور سیاست خارجی علی‌اف، به رویترز گفت که باکو چنین پیشنهادی دریافت نکرده است. در چنین شرایطی باکو انتخاب رئیس منطقه خودمختار قره‌باغ کوهستانی را محکوم کرده است. سرزمینی که در سطح بین‌المللی به‌عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته شده است؛ اما حدود ۱۲۰ هزار ارمنی در آن ساکن هستند. منطقه قره‌باغ کوهستانی در جنگی در اوایل دهه ۱۹۹۰ و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در عمل مستقل شد؛ اما جمهوری آذربایجان در آخرین جنگ خود با ارمنستان، در سال ۲۰۲۰، مقادیر درخورتوجهی از خاک آن را پس گرفت. آذربایجان در طول بیش از ۹ ماه گذشته، جاده مواصلاتی بین ارمنستان و قره‌باغ را به جز در موارد فوری پزشکی، مسدود کرده است؛ امری که منجر به کمبود مواد اولیه از‌جمله نان شده است. باکو، ارمنستان را متهم کرده است که از این گذرگاه برای قاچاق اسلحه استفاده می‌کند؛ مضافا اینکه باکو مدعی است ارمنستان هم‌زمان پیشنهاد بازگشایی مسیر دیگری به سمت قره‌باغ را رد کرده است.

پس از استعفای «آرائیک هاروتیونیان»، رئیس قبلی منطقه قره‌باغ در اول سپتامبر، پارلمان جدایی‌طلب قره‌باغ روز شنبه یک افسر نظامی به نام «ساموئل شهرامانیان» را به‌عنوان رئیس جدید خود انتخاب کرد. ساموئل شهرامانیان که رئیس سابق سرویس امنیتی این منطقه نیز بوده است، در سخنرانی خود در پارلمان قره‌باغ – که ارمنی‌ها آن را آرتساخ می‌نامند - خواستار مذاکره مستقیم با آذربایجان و احیای مسیرهای حمل‌ونقل به ارمنستان شد.

وزارت امور خارجه آذربایجان، رهبریت ارمنی‌ در قره‌باغ را «رژیم جدایی‌طلب دست‌نشانده» خواند و در بیانیه‌ای اعلام کرد که این رأی غیرقانونی است. در این بیانیه آمده است: «تنها راه دستیابی به صلح و ثبات در منطقه، خروج بی‌قید‌و‌شرط و کامل نیروهای مسلح ارمنستان از منطقه قره‌باغ آذربایجان و انحلال رژیم دست‌نشانده است». وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان این رأی را «نقض فاحش» قانون اساسی این کشور و «ضربه جدی به تلاش‌های عادی‌سازی در منطقه» خواند.

در بیانیه‌هایی جداگانه، هم اوکراین و هم متحد سنتی باکو یعنی ترکیه، این انتخابات را محکوم کردند و از ادعای آذربایجان در قبال قره‌باغ حمایت کردند. اتحادیه اروپا هم اعلام کرد که این انتخابات را به رسمیت نمی‌شناسد و قره‌باغ باید در گفت‌وگو با باکو «حول محور رهبری واقعی» ادغام شود. روسیه از سال ۲۰۲۰ نیروهای حافظ صلح خود را در قره‌باغ مستقر کرده است؛ اما با این حال ارمنستان بارها از ناکارآمدی این نیروها ابراز ناامیدی کرده و دلیل این ناکارآمدی را نگرانی روسیه از بابت جنگ در اوکراین دانسته است.

در پایتخت‌های ارمنستان و آذربایجان، ساکنان محلی به رویترز گفته‌اند که از احتمال وقوع یک جنگ جدید بین دو کشور نگران هستند. هرچند هنوز روسیه به این انتخابات واکنش نشان نداده است؛ اما در ناباوری کامل کرملین، ارمنستان قرار است از امروز مانور نظامی مشترک خود با ایالات متحده را برگزار کند. علاوه‌بر‌این و در بحبوحه جنگ روسیه علیه اوکراین، ارمنستان کمک‌های بشردوستانه خود به اوکراین را ارائه داده و معاهده دیوان کیفری بین‌المللی را به تصویب رساند؛ دیوانی که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را به جنایات جنگی و اخراج کودکان از اوکراین تحت پیگرد قرار داده است.