حاشیه سازی واشنگتنی

عبدالرحمن فتح‌الهی: در پی حمله صبح شنبه هفته گذشته حماس به اسرائیل و تحولات بعدی آن، مجموعه‌ای از هجمه‌های سیاسی، دیپلماتیک و رسانه‌ای علیه ایران شکل گرفت؛ هجمه‌هایی که به نحوی سعی داشت پای تهران را به این جنگ و عملیات طوفان‌الاقصی باز کند. البته این تلاش‌ها در بطن خود هدف دیگری را هم دنبال می‌کند که ناظر بر مسدودسازی شش میلیارد دلار ایران در بانک‌های قطر است. در روزهای اخیر، خبرهای جسته‌و‌گریخته‌ای دال بر احتمال بلوکه‌شدن دارایی‌های ایران از سوی دولت بایدن مطرح شده بود که با قوت‌گرفتن این موضوع، شاهد واکنش تهران بودیم. در این زمینه ایسنا گزارش داد که علی کریمی‌مقام، سخنگوی مطبوعاتی نمایندگی ایران در سازمان ملل، در پیامی در شبکه مجازی ایکس نوشت: «دولت ایالات متحده آمریکا می‌داند که نمی‌تواند از توافق تخطی کند. این پول بحق متعلق به مردم ایران است که برای دولت جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته شده است تا دریافت همه نیازهای ضروری برای ایرانیان را تسهیل کند». این واکنش در پی ادعای پنجشنبه واشنگتن‌پست بود که به نقل از سه منبع گزارش داده بود والی آدیمو، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا، در رابطه با این اموال ایران گفته است «آمریکا با قطر به توافق رسیده‌ تا دسترسی جمهوری اسلامی به شش میلیارد دلار پول آزادشده در توافق تبادل زندانیان را که به قطر منتقل شده بود، متوقف شود». در همین رابطه نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل ادعای روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست را مبنی بر توافق آمریکا با قطر برای بلوکه‌کردن شش میلیارد دلار ایران رد کرد. نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در واکنش به این یادداشت واشنگتن‌پست اعلام کرد این خبر صحت ندارد و انتشار آن اعتبار واشنگتن‌پست را خدشه‌دار می‌کند. سناتورهای مورد بحث و دولت ایالات متحده همگی کاملا آگاه هستند که نمی‌توانند از توافق عقب‌نشینی کنند. این پول متعلق به مردم ایران است که دولت جمهوری اسلامی ایران از آن برای تسهیل همه نیازهای ضروری و غیر‌تحریمی ایرانیان استفاده خواهد کرد. همچنین نور نیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی نیز اعلام کرد منابع ارزی ایران در قطر کاملا در دسترس است و ادعای واشنگتن‌پست کذب است. این رسانه اعلام کرد هیچ تغییری در موضوع دسترسی ایران به منابع ارزی خود در بانک‌های قطر ایجاد نشده و توافق انجام‌شده به قوت خود باقی است. البته وزیر امور خارجه آمریکا همان روز پنجشنبه اعلام کرد که نمی‌تواند گزارش‌های منتشر‌شده درباره مسدودسازی شش میلیارد دلار از اموال ایران در قطر را تأیید کند. آنتونی بلینکن تأکید کرد ایران تاکنون به هیچ طریقی به اموال خود در قطر دسترسی پیدا نکرده و این پول خرج نشده است. روز یکشنبه هفته قبل نیز وزیر امور خارجه آمریکا در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان، به جوسازی علیه آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده برای استفاده در امور بشردوستانه به‌عنوان بخشی از توافق بازگرداندن آمریکایی‌های زندانی در ایران اشاره کرد و آن را بازی سیاسی جمهوری‌خواهان خواند. رئیس دستگاه سیاست خارجی آمریکا این را هم گفت که «اگرچه ایران از همان روز اول حق استفاده از این پول‌ها را برای مصارف بشردوستانه داشته و این پول‌‎ها از یک حساب بانکی به حسابی دیگر در کشوری دیگر منتقل شد تا استفاده آن تسهیل شود، اما تاکنون حتی یک دلار هم از این حساب خرج نشده است». به زعم بلینکن، وزارت خزانه‌داری آمریکا نظارت دقیقی بر این حساب (ایران) دارد تا پول‌های آن فقط برای غذا، دارو و تجهیزات پزشکی مورد استفاده قرار بگیرد. وزیر امور خارجه آمریکا به روند طی‌شدن دولت سابق هم ورود می‌کند و تأکید دارد که «دولت دونالد ترامپ هم سازوکار مشابهی را برای استفاده ایران از درآمد نفتی مسدودشده‌اش در جاهای مختلف برای امور بشردوستانه تعیین کرده بود». بنابراین از دید سکاندار سیاست خارجی دولت بایدن، «یا اطلاعات غلطی به افراد داده می‌شود یا خودشان این اطلاعات را نشر می‌دهند». جان کربی، هماهنگ‌کننده شورای ارتباطات راهبردی کاخ سفید نیز با اشاره به اینکه درخصوص گفت‌وگوهای دیپلماتیک اظهار‌نظر نمی‌کند، تأکید کرد ایران هیچ بخشی از اموال خود در بانک‌های قطری را خرج نکرده است. او همچنین تأکید کرد که درباره تراکنش‌های مالی در آینده گمانه‌زنی نمی‌کند. قبل‌تر آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز عنوان کرده بود «اگر‌چه به دلیل محدودیت‌های فدرال نمی‌توانم به‌‌طور مستقیم به انتقادهای جمهوری‌خواهان در‌باره موضوع توافق با ایران و آزادسازی دارایی‌های ایران و ارتباط‌دادن آن به حمله حماس بپردازم‌ اما می‌توانم واقعیت‌ها را روشن کنم که حتی یک سنت از این پول (شش میلیارد دلار) هنوز هزینه نشده است و زمانی که هزینه شود، فقط می‌توان آن را صرف اموری مانند غذا و دارو برای مردم ایران کرد. این بودجه مطلقا هیچ ارتباطی با حملات امروز ندارد و اکنون زمان انتشار اطلاعات نادرست نیست». برایان نلسون، معاون تروریسم و اطلاعات مالی وزارت خزانه‌داری آمریکا، در برابر انتقادهای جمهوری‌خواهان تأکید کرد: «این سرمایه‌های محدود‌شده نمی‌توانند به دست ایران برسند و هرگونه ادعای خلاف آن نادرست و گمراه‌کننده است». در کنار این نکات، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز هفته پیش با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) به موضع‌گیری برخی نامزدهای جمهوری‌خواه انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ علیه دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا که از توافق اخیر تهران و واشنگتن انتقاد کرده‌اند، پاسخ داد. متیو میلر تلاش کرد در پیام خود فضاسازی‌ها برای مرتبط‌دانستن عملیات «طوفان‌الاقصی» نیروهای مقاومت فلسطین علیه رژیم صهیونیستی با آزاد‌شدن پول ایران را رد کند. او نوشت: «بگذارید واضح بگویم، توافق برای بازگرداندن شهروندان آمریکایی از ایران به خانه هیچ ارتباطی با حمله به اسرائیل ندارد». سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا ادامه داد: «حتی یک پنی هم خرج نشده است و در صورت خرج‌کردن، فقط می‌تواند برای نیازهای بشردوستانه مانند غذا و دارو هزینه شود. هر چیزی که برعکس باشد، نادرست است». در‌عین‌حال، اندرو بیتس، معاون سخنگوی کاخ سفید، ادعاهای برخی از جمهوری‌خواهان مبنی بر کمک دولت بایدن به حمایت مالی از حمله حماس به اسرائیل از طریق آزادسازی منابع مالی ایران به‌عنوان بخشی از مبادله زندانیان را دروغی شرم‌آور خواند. معاون کارین ژان پی‌یر، به‌طور خاص پیام‌های سناتورها ریک اسکات و جی‌دی ونس را مورد انتقاد قرار داد که ادعا کرده‌اند انتقال شش میلیارد دلار سرمایه ایران از کره جنوبی به قطر، در عملیات روز شنبه مقاومت فلسطین به رژیم صهیونیستی نقش داشته است.

 نمی‌توان به واشنگتن اعتماد کرد

اگرچه بر مبنای گفته‌های مقامات دولت بایدن، کاخ سفید فعلا توان یا قصدی برای بلوکه‌کردن اموال ایران در بانک‌های قطری ندارد، اما با توجه به تداوم و تشدید فشارهای سیاسی و رسانه‌ای منتقدان دولت بایدن و مانور جدی‌تر روی آزادشدن پول‌های بلوکه‌شده ایران و ارتباط‌دادن آن با نقش تهران در عملیات طوفان‌الاقصی، این امکان هرچند اندک هم وجود دارد که واشنگتن هر لحظه اموال ایران در بانک‌های قطری را مسدود کند. در همین راستا، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی کاخ سفید، در گفت‌وگویی با شبکه «ام‌اس‌ان بی‌سی» این هشدار را داده بود که «اگر تهران در مناقشه فلسطین و اسرائیل درگیر شود، ایالات متحده ممکن است دوباره شش میلیارد دلار ایران را که در یک بانک قطری نگهداری می‌شود، مسدود کند». کربی در شبکه‌ ام‌اس‌ان بی‌سی درباره اقدامات احتمالی آمریکا علیه ایران در صورت دخالت در مناقشه فلسطین و اسرائیل گفت: «این شش میلیارد دلار هر لحظه ممکن است مسدود شود، اما من تصمیم سیاسی در این زمینه را اعلام نمی‌کنم». البته کربی درعین‌حال تصریح کرد «بر اساس داده‌های آمریکا، تهران هنوز شروع به خرج این سرمایه‌ها نکرده است». البته «شرق» در گزارش‌هایی درباره توافق تهران‌–‌واشنگتن بر سر تبادل زندانیان و آزاد‌شدن اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی، این احتمال را مطرح کرده بود که کاخ سفید به دنبال کارشکنی در تخصیص این دارایی‌ها به تهران باشد و در‌این‌باره به مواضع ۲۲ شهریور/ ۱۳ سپتامبر و ۲۷ شهریور/ ۱۸ سپتامبر جان کربی اشاره کرد که گفته بود «اگر ایران در امور غیرانسان‌دوستانه از این اموال استفاده کند، می‌توانیم آنها را دوباره توقیف کنیم». از این حیث، با وجود ‌اینکه به گفته آمریکایی‌ها تاکنون هیچ سند و مدرکی دال بر نقش و دخالت مستقیم ایران در عملیات طوفان‌الاقصی وجود ندارد و به تبع آن فعلا تصمیمی هم برای بلوکه‌شدن اموال ایران در دستور کار نیست، اما طیفی از جریان‌های رسانه‌ای و نیز جمهوری‌خواهان به اظهارنظرهای برخی مقامات اجرائی ایران و نیز موضوع تبادل زندانیان دوتابعیتی و آزادسازی شش میلیارد دلار از اموال بلوکه‌شده ایران در ۲۷ شهریور/ ۱۸ سپتامبر اشاره دارند و با استناد غلط به آنها، سعی می‌کنند به هر طریقی که شده، پای ایران را به این مسئله باز کنند.

 وقتی مدرکی برای دخالت‌دادن ایران وجود ندارد

در کنار رد ادعاها و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای دال بر مسدودسازی دوباره شش میلیارد دلار ایران در بانک‌های قطر، موضوع مهم‌‌تر تأیید مواضع رسمی ایران است که نشان می‌دهد ایران نقشی در عملیات شنبه گذشته حماس علیه اسرائیل نداشته است. در تازه‌ترین مورد، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، اذعان کرد که مدرک مستندی دال بر نقش دخالت مستقیم ایران در عملیات هفتم اکتبر وجود ندارد. البته شولتس روز پنجشنبه با وجود آنکه معترف بود مدرکی برای کشاندن پای تهران به عملیات طوفان‌الاقصی در دست نیست، در مواضعی ضدایرانی مدعی شد که «برای همه ما واضح است که حماس، بدون حمایت ایران نمی‌توانست این حمله بی‌سابقه را انجام دهد». پیرو مواضع رسمی جمهوری اسلامی ایران درباره رد هر‌گونه دخالت و نقش تهران در عملیات هفتم اکتبر، قبل‌تر نیز جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، هفته گذشته و در جریان گفت‌وگویی با شبکه «ام‌اس‌‌ان ‌بی‌سی»، ضمن تکرار برخی ادعاهای واهی مبنی بر حمایت ایران از حماس و نتیجه‌گیری او دال بر اینکه ایران مشخصا شریک جرم است، در نهایت اذعان کرد: «از لحاظ اینکه آیا شواهدی مبنی بر دست‌داشتن ایران در این حملات داریم یا نه، باید بگویم چیزی در اختیار نداریم». علاوه بر آنچه جان کربی گفت، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز روز سه‌شنبه قبل در یک نشست خبری با اعتراف بر اینکه پاریس مدرک موثقی درباره نقش ایران در حمله روز شنبه جنبش مقاومت فلسطین علیه اسرائیل ندارد، از نظر‌دادن در‌این‌باره خودداری کرد. پیش از اولاف شولتس، امانوئل مکرون و جان کربی، یک مقام ارشد کاخ سفید نیز به رسانه‌های آمریکایی گفته بود «خیلی زود است بگوییم آیا ایران مستقیما در حمله گسترده حماس به اسرائیل دست داشته است». این مقام ارشد دولت جو بایدن که نامش فاش نشده است، شنبه‌شب به وقت محلی برابر با هفتم اکتبر ۲۰۲۳/ ۱۵ مهر در واشنگتن در گفت‌وگو با خبرنگاران رسانه‌های آمریکایی و بین‌المللی اذعان کرد «دلیل قاطعی وجود ندارد که به نقش مستقیم ایران اشاره کنیم». البته جمهوری اسلامی ایران هم به تکرار این موضوع را رد کرده است؛ کما‌اینکه در‌این‌باره رهبری در سخنرانی هفته گذشته خود عنوان کردند «کسانی که می‌گویند ضربه اخیر فلسطینی‌ها ناشی از غیرفلسطینی‌هاست، دچار خطای محاسباتی شده‌اند». حسین امیرعبداللهیان نیز بعدازظهر سه‌شنبه هفته قبل در سخنانی در جمع رئیس و مدیران ارشد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای همسایه، با رد برخی اظهارات که دیگر کشورها در پشت این قضیه بودند، متذکر شد: «اینکه گفته می‌شود دیگر کشورها در پشت این اقدام مقاومت و تحولات هستند، بله ما به حمایت‌های معنوی، سیاسی و رسانه‌ای قوی خود از مقاومت ادامه می‌دهیم اما امروز مقاومت خود درحالی‌که در درون غزه محاصره شده است، موشک، راکت و پهپاد تولید می‌کند». قبل‌تر هم نمایندگی ایران در سازمان ملل و نیز علی کریمی‌مقام، عضو این هیئت (نمایندگی ایران در سازمان ملل) و همچنین ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به ادعاهای مطرح‌شده در نشریات آمریکایی، با استناد به اظهارات غیرموثق برخی منابع مطلع مبنی بر نقش‌داشتن ایران در حمله مقاومت فلسطین به مواضع رژیم اشغالگر قدس، همه این ادعاها را رد کرده بودند.