چالش اجماع جهانی

با گذشت یک ماه از آغاز جنگ اسرائیل و حماس، هنوز اجماعی بین‌المللی برای پایان این جنگ که از هفتم اکتبر تاکنون براساس اعلام دو طرف بیش از 11 هزار نفر در آن جان خود را از دست داده‌اند، به دست نیامده است. نبود اجماع در نشست شورای امنیت و چالش پیش‌روی وزرای خارجه گروه 7 جدیدترین مواردی است که نشان می‌دهد همچنان راهی طولانی تا پایان این جنگ باقی مانده است. در جلسه اخیر شورای امنیت سازمان ملل که پشت درهای بسته برگزار شد، اعضا بار دیگر نتوانستند بر سر پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای با هدف توقف جنگ در خاورمیانه به اجماع دست یابند. رابرت وود، معاون سفیر ایالات متحده در سازمان ملل، گفت: «توافقی در این مقطع وجود ندارد». پیش‌نویس این قطع‌نامه را ۱۰ عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه داده بودند؛ اما ایالات متحده و بریتانیا که در این شورا از حق وتو برخوردارند، با آن مخالفت کردند. قدرت‌های غربی، ازجمله ایالات متحده و بریتانیا، در برابر تصویب قطع‌نامه‌ای که خواستار آتش‌بس فوری است، با وجود حمایت چندین عضو شورای امنیت از پیش‌نویس این قطع‌نامه‌ها، مقاومت می‌کنند. رابرت وود گفت که بحث‌هایی درباره وقفه‌های بشردوستانه در جنگ وجود داشته است، «و ما علاقه‌مندیم که همین نوع ادبیات را دنبال کنیم»؛ اما او افزود که در شورای امنیت درباره اینکه آیا این امر قابل قبول است یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. جون ژانگ، سفیر چین در سازمان ملل، با تکرار سخنان آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، گفت که «غزه گورستان کودکان شده است» و در ادامه خواستار آتش‌بس فوری برای انتقال کمک‌های انسان‌دوستانه به غزه شد. او اظهار کرد: «اکنون که ما در حال صحبت هستیم، غیرنظامیان فلسطینی همچنان کشته می‌شوند. همان‌طور که چندین مقام آمریکایی قبلا گفته‌اند، کودکان بیشترین صدمات را متحمل می‌شوند و غزه در حال تبدیل‌شدن به گورستان کودکان است. هیچ‌کس آنجا در امان نیست». امارات متحده عربی نیز بر ضرورت رعایت قوانین بین‌المللی در جنگ تأکید کرد. لانا زکی نسیبه، سفیر امارات متحده عربی در سازمان ملل که این نشست به ابتکار او و نماینده چین برگزار شد، تأکید کرد که کشورها در شورای امنیت باید بر اختلافات میان خود غلبه کنند. او اظهار کرد: «ما حملات حماس به اسرائیل در روز هفتم اکتبر را محکوم می‌کنیم. ما هچنین حملات بی‌رویه اسرائیل به نوار غزه را محکوم می‌کنیم. ما نگرانی عمیق خود را از ادامه بازداشت گروگان‌ها ابراز می‌کنیم و خواستار آزادی فوری و بدون قید‌و‌شرط آنها هستیم». خانم نسیبه افزود: «کشتن و معلول‌کردن کودکان، حمله به مدارس و بیمارستان‌ها در نوار غزه و ممانعت از دسترسی کودکان به کمک‌های بشردوستانه، همگی نقض بسیار جدی حقوق کودکان هستند». مسئولان نهادهای امدادی و بشردوستانه سازمان ملل در طول این نشست گزارشی از وضعیت وخیم انسانی در نوار غزه ارائه دادند. اسرائیل می‌گوید حماس و دیگر گروه‌های مسلح در نوار غزه از مدارس و بیمارستان‌ها به‌عنوان پوشش و سپر انسانی استفاده می‌کنند. در مقابل، حماس هم بارها این ادعا را تکذیب کرده است. تلاش‌های پیشین شورای امنیت برای تصویب قطع‌نامه‌ای درباره این جنگ همگی با شکست مواجه شده و ایالات متحده دو مورد آن را وتو کرده است. از طرف دیگر، قرار است وزرای خارجه هفت کشور صنعتی موسوم به «گروه 7» در توکیو برای بحث درباره جنگ اسرائیل و حماس گرد هم ‌آیند؛ اما اختلاف نظر میان اعضای این بلوک هم توافق احتمالی برای موضع واحد را مبهم کرده است. تحلیلگران معتقدند اگر وزرای خارجه «گروه ۷» بر سر یک بیانیه رسمی به تفاهم برسند، احتمالا درباره جنگ میان اسرائیل و حماس به شکل کلی اظهارنظر می‌کنند که نشانه نگرانی‌های متفاوت و واگرایی سیاسی در میان این کشورهاست. رویترز در گزارشی نوشته است که موضع محتاطانه ژاپن به‌عنوان رئیس دوره‌ای گروه 7 پیچیدگی‌ها درباره سرنوشت اجلاس وزاری خارجه این گروه را بیشتر کرده است. ژاپن از ابتدای جنگ سعی کرده است موضعی «معتدل» اتخاذ کند که بخشی از این سیاست به دلیل اتکای این کشور به نفت تولیدشده در کشورهای خاورمیانه است.

اما دو منبع مطلع به رویترز خبر داده‌اند که از سوی دیگر دیپلمات‌های اسرائیلی لابی شدیدی با توکیو را در قالب تماس‌های تلفنی، ایمیل و دیدارهای حضوری با مقام‌های این کشور آغاز کرده‌اند. یک سخنگوی وزارت خارجه ژاپن گفته است که انتظار می‌رود کشورهای صنعتی گروه 7 مواضع متفاوتی داشته باشند؛ اما این مسئله را که آنها برای رسیدن به تفاهم دچار چالش می‌شوند، رد کرده است. از سوی دیگر مقام‌هایی از فرانسه و کانادا که نخواسته‌اند نامشان فاش شود، به رویترز گفته‌اند حمایت جدی آمریکا از اسرائیل و نگرانی‌ها درباره واکنش شدید ساکنان عرب یا یهودی کشورهای عضو این گروه رسیدن به موضع مشترک را دشوارتر کرده است. از 7 اکتبر و حمله حماس به اسرائیل که باعث حملات اسرائیل به نوار غزه شد، کشورهای گروه ۷ تنها یک بیانیه مشترک چندجمله‌ای صادر کرده‌اند. اختلاف میان این کشورها در سازمان ملل نیز آشکار شد، وقتی فرانسه به قطع‌نامه درخواست آتش‌بس رأی مثبت داد، آمریکا آن را وتو کرد و دیگر کشورهای گروه 7 به آن رأی ممتنع دادند. در‌حالی‌که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، درخواست‌های بین‌المللی برای آتش‌بس را رد کرده و تنها با وقفه‌های کوتاه‌مدت موافق است و گفته که حملات به نوار غزه تا آزادی حدود 240 گروگان و از بین بردن توان نظامی حماس و خارج‌کردن اداره غزه از دست این گروه ادامه پیدا خواهد کرد، وزیر امور خارجه آمریکا هم آتش‌بس را باعث تجدید قوای حماس دانسته است و دولت آمریکا خواستار وقفه‌های کوتاه برای امدادرسانی شده است. یک مقام گروه 7 به رویترز گفته است اعضای این گروه عامدانه اختلاف‌های خود را پنهان می‌کنند تا «مطابق میل روسیه عمل نکنند». این کشورها درباره حمله نظامی روسیه به اوکراین موضع واحدی داشتند که به تحریم مسکو انجامید و درباره تحرکات چین نیز متحد بوده‌اند. آنها همچنین کمک‌ مالی ۲۴ میلیارد‌دلاری به اوکراین در سال جاری اختصاص دادند و به روسیه هشدار دادند که تهاجم به اوکراین را متوقف کند؛ وگرنه تلاش‌های جهانی برای انزوای بیشتر مسکو از طریق جایگزینی منابع انرژی و هدف قرار‌دادن الیگارش‌ها و هم‌دستان کرملین با اعمال تحریم‌های بیشتر شدت خواهد یافت.

این در حالی است که به نظر می‌رسد چین و روسیه از جنگ اسرائیل و حماس استفاده کرده‌اند تا علاوه بر مخالفت با آمریکا، اعتبار خود به‌عنوان «پیشتازان جهان در حال توسعه» را به رخ بکشند و موقعیت بهتری برای امتیاز‌گرفتن از رقبا دست‌و‌پا کنند؛ از‌جمله روسیه که در این مدت با توان بیشتری اوکراین را هدف حملات خود قرار داده است. تحلیلگران می‌گویند هرگونه نمایش تفرقه میان هفت کشور صنعتی یا شکست در کاهش منازعه در خاورمیانه تنها باعث جسورتر شدن این دو کشور مخالف و رقیب گروه 7 می‌شود. روزنامه گاردین در آستانه نشست وزرای خارجه هفت کشور صنعتی به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه اروپا خبر داده است که وقفه بشردوستانه در بمباران غزه در قبال آزادی گروگان‌ها، تنها در صورتی محقق می‌شود که ابتدا صلیب سرخ اجازه یابد برای کمک به تضمین آزادی این گروگان‌ها از مخفیگاه‌های حماس وارد نوار غزه شود. این منبع که نامش ذکر نشده است، این اتفاق را نخستین گام برای توقف درگیری و ورود کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه دانسته است.

طرح پیشنهادی کمیسیون اروپا

از طرف دیگر اورزولا فن درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، برای آینده نوار غزه پس از پایان جنگ حماس و اسرائیل پنج اصل را بر پایه راه‌حل تشکیل دو کشور پیشنهاد داد. این اصول که بر مبنای راه‌حل دوکشوری است، شامل پایان سلطه حماس بر این منطقه پرجمعیت و رفع محاصره شدید این منطقه است که از سال ۲۰۰۷ از سوی اسرائیل و مصر تحمیل شده است. اورزولا فن درلاین در جریان همایش سفرای اتحادیه اروپا در بروکسل، پایتخت بلژیک، درباره پنج اصل پیشنهادی کمیسیون اروپا گفت که براساس این طرح و پس از پایان جنگ «نه کنترل حماس بر نوار غزه پذیرفتنی است و نه حضور امنیتی بلندمدت اسرائیل». همچنین «کوچ اجباری فلسطینیان از اساس رد می‌شود و هیچ محاصره پایداری هم دیگر نباید وجود داشته باشد». او افزود: «اگرچه به دلیل تداوم جنگ این اصول ممکن است جاه‌طلبانه به نظر برسد؛ اما ما نباید از هیچ تلاشی برای زنده ‌نگه‌داشتن امید فروگذار کنیم تا بتوانیم به راه‌حلی پایدار مبتنی بر دو کشور دست یابیم که این دو ملت در کنار هم در صلح و امنیت زندگی کنند». رئیس کمیسیون اروپا افزود: «وضعیت انسانی وخیم و تلفات و زجر غیرنظامیان فلسطینی تأسف‌بار است. این بسیار ضروری است که از تلفات و هدف قرار‌دادن غیرنظامیان اجتناب شود؛ زیرا جان هر انسانی اهمیت دارد». اورزولا فن درلاین از اختصاص ۲۵ میلیون یورو کمک بشردوستانه به غزه خبر داد. این کمک مبلغ کل کمک‌های بشردوستانه اتحادیه اروپا به غزه در سال جاری را به صد میلیون یورو می‌رساند. او همچنین گفت که تیمش در حال کار روی مسیر دریایی از قبرس است تا بتواند به‌عنوان جایگزینی برای گذرگاه رفح در راستای ارسال کمک‌های بشردوستانه و ضروری به نوار غزه عمل کند.