چراغ سبز اتحادیه اروپا به اوکراین

رئیس کمیسیون اروپا اعلام کرد که بازوی اجرائی اتحادیه اروپا آغاز مذاکرات الحاق اتحادیه اروپا با اوکراین و مولداوی و اعطای وضعیت نامزدی به گرجستان را توصیه می‌کند. اورزولا فن درلاین روز گذشته با اعلام نظر مساعد کمیسیون برای آغاز مذاکرات الحاق با اوکراین و مولداوی به خبرنگاران گفت: «یک روز تاریخی است». روز گذشته قرار بود مقامات اجرائی اتحادیه اروپا درباره آمادگی اوکراین و مولداوی و اعطای وضعیت نامزدی گرجستان برای پیوستن به اتحادیه اروپا اعلام نظر کنند. به گفته این کمیسیون، شورا به گرجستان با توجه به انجام اصلاحات خاص انجام‌شده، نامزدی اعطا کرده است. در همین زمینه هم سالومه زورابیشویلی، رئیس‌جمهوری گرجستان، از کسب وضعیت نامزدی کشورش برای الحاق در اتحادیه اروپا استقبال کرد. او اعلام کرد از توصیه کمیسیون اروپا برای اعطای وضعیت نامزدی برای الحاق گرجستان به اتحادیه اروپا «خوشحال» است. او با وعده «پیشبرد اصلاحات ضروری» در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «من و مردم گرجستان خوشحال هستیم و از نظر مثبت کمیسیون اروپا برای اعطای وضعیت نامزدی گرجستان برای پیوستن به این بلوک استقبال می‌کنیم».

علاوه بر اعلام نامزدی گرجستان برای پیوستن به بلوک ۲۷ کشور اروپایی، قرار بود وضعیت الحاق اوکراین و مولداوی به اتحادیه اروپا هم بررسی شود. تا صبح روز گذشته انتظار می‌رفت که در بروکسل، اوکراین به همراه مولداوی از حمایت کمیسیون اروپا برای حرکت به مرحله بعدی عضویت در این بلوک برخوردار شود و حالا هم به نظر می‌رسد وضعیت به همان سو در حال حرکت است. در همین زمینه هم ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در نامه‌ای نوشته است: «اوکراین اتحادیه اروپا را قوی‌تر و امن‌تر خواهد کرد و ما با هم ثبات را در کل اروپا افزایش خواهیم داد». به‌این‌ترتیب کمیسیون اروپا آغاز مذاکرات الحاق اوکراین و مولداوی را هم توصیه کرد. به گفته فن درلاین «بیش از ۹۰ درصد» اقدامات لازم انجام‌شده در اوکراین شامل اصلاحات قضائی و تلاش‌های ضد فساد بوده است. اصلاحات باقی‌مانده اوکراین برای الحاق هم در‌حال انجام است. رئیس کمیسیون اروپا همچنین گفت‌ این کمیسیون آغاز مذاکرات الحاق اتحادیه اروپا با بوسنی و هرزگوین را «پس از دستیابی به درجه لازم از انطباق با معیارهای عضویت» توصیه می‌کند.

این صحبت‌ها در‌حالی مطرح می‌شود که همه این کشورها برای پیوستن به اتحادیه اروپا سال‌ها و شاید دهه‌ها فاصله داشته باشند. دیپلمات‌های اتحادیه اروپا روی اصول بلوک و اصلاحات اصرار دارند و حتی کشورهایی مانند هلند تأکید دارند که هیچ میانبُری در مسیر عضویت وجود ندارد. آغاز رسمی مذاکرات برای الحاق منوط به نظر موافق رهبران اتحادیه اروپا در نشست ماه دسامبر است؛ البته دیپلمات‌های کشورهای اتحادیه اروپا اذعان می‌کنند که بحث الحاق دشوار خواهد بود و موافقت برای شروع مذاکرات می‌تواند مشروط به اصلاحات بیشتر باشد. اورزولا فن در‌لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در روزهای گذشته کی‌یف را به دلیل تکمیل «بیش از ۹۰ درصد» از هفت معیار اصلاحاتی که بروکسل تعیین کرده بود؛ از‌جمله مقابله با اختلاس و مهار قدرت الیگارشی تحسین کرد. او در جریان بازدید از کی‌یف به پارلمان اوکراین گفت: «من مطمئن هستم که می‌توانید به هدف بلندپروازانه خود برسید: به این معنی که تصمیم تاریخی برای باز‌کردن روند مذاکرات الحاق در سال جاری انجام خواهد شد».

اگر اوکراین جنگ‌زده با تأیید رهبران اتحادیه اروپا در روند تأیید برای عضویت قرار بگیرد، همچنان در مسیر پرزحمت اصلاحاتی قرار خواهد گرفت که می‌تواند سال‌ها و شاید حتی دهه‌ها ادامه داشته باشد. ترکیه مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا را در سال ۲۰۰۵ آغاز کرد؛ اما این مذاکرات به بن‌بست رسیده است. آلبانی، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی و صربستان هم در حال مذاکره هستند. با‌این‌حال،‌ جنگ در اوکراین به تلاش‌های متوقف‌شده اتحادیه اروپا برای پذیرش اعضای جدید جان تازه‌ای دمیده است؛ چرا‌که این بلوک به دنبال جلوگیری از نفوذ روسیه و چین است. بوسنی هم در ماه دسامبر نامزد الحاق به این بلوک شد و گرجستان هم در تلاش است تا با اتحادیه اروپا یکی شود. هر دو امیدوارند از طرف بروکسل حمایت شوند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در نامه‌ای نوشته است: «اوکراین اتحادیه اروپا را قوی‌تر و امن‌تر خواهد کرد و ما با هم ثبات را در کل اروپا افزایش خواهیم داد».

با‌این‌حال، دیپلمات‌های کشورهای اتحادیه اروپا که به‌شدت از کی‌یف حمایت می‌کنند، هم اذعان می‌کنند که بحث الحاق در ماه دسامبر دشوار خواهد بود و موافقت برای شروع مذاکرات می‌تواند مشروط به اصلاحات بیشتر باشد. کشورهایی مانند هلند اصرار دارند که هیچ میانبری در مسیر عضویت وجود ندارد. مجارستان نزدیک‌ترین متحد روسیه در اتحادیه اروپا، کی‌یف را به محدود‌کردن حقوق مجارهای قومی متهم کرده است. مسئله اصلی هم این است که اجازه الحاق به یک کشور متلاشی‌شده از جنگ با بیش از ۴۰ میلیون نفر جمعیت، تغییر بزرگ و هزینه‌های هنگفتی برای اتحادیه اروپا به همراه خواهد داشت. برخی از اعضای اتحادیه اروپا این‌طور استدلال کرده‌اند که این بلوک قبل از اینکه بخواهد بزرگ‌تر شود، ابتدا باید خود را اصلاح کند.

خروج روسیه از معاهده امنیتی «نیروهای مسلح متعارف در اروپا»

روسیه یک روز قبل از موافقت با آغاز مذاکرات برای پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا، رسما از معاهده امنیتی نیروهای مسلح متعارف در اروپا موسوم به CFE که پس از جنگ سرد میان مسکو و غرب امضا شده بود، خارج شد. وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای ضمن اعلام این مطلب تأکید کرد که پروسه خروج این کشور از معاهده CFE تکمیل شده است. این معاهده در سال ۱۹۹۰ و یک سال پس از فروپاشی دیوار برلین بین میخائیل گورباچف و رهبران ناتو امضا شد و بر‌اساس‌آن محدودیت‌هایی برای دسته‌بندی تجهیزات نظامی متعارفی که ناتو و پیمان ورشو می‌توانستند مستقر کنند، تعیین شد. این معاهده در واقع برای جلوگیری از تجمع نیروهای هریک از طرفین جنگ سرد برای حمله سریع علیه طرف دیگر در اروپا طراحی شده بود. با‌این‌حال این پیمان هرگز در مسکو چندان مقبول نبود؛ چراکه مزیت اتحاد جماهیر شوروی را در تسلیحات متعارف کم می‌کرد. روسیه در سال ۲۰۰۷ مشارکت در این معاهده را به حالت تعلیق در‌آورده بود و در سال ۲۰۱۵ هم این مشارکت‌نداشتن را فعال کرده بود. حالا با اعلام رسمی وزارت امور خارجه روسیه این کشور به‌صورت رسمی از این پیمان خارج شده است. پیش‌تر و در ماه می‌ ۲۰۲۳ در بحبوحه جنگ اوکراین، ولادیمیر پوتین با امضای فرمانی این معاهده و ناتو را به دلیل تضعیف امنیت منطقه یورو- آتلانتیک محکوم کرده بود.

جنگ در اوکراین روابط میان مسکو و غرب را به بدترین حالت آن از زمان جنگ سرد تبدیل کرده؛ به‌طوری‌که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، آخر هفته گذشته گفته بود روابط میان مسکو و واشنگتن به زیر صفر رسیده است. وزارت خارجه روسیه در بیانیه خود درباره خروج از این پیمان تأکید کرده که اقدامات ایالات متحده برای گسترش ناتو به دورزدن آشکار محدودیت‌های مربوط به این پیمان منجر شده است. پس از اعلام تمایل روسیه برای خروج از معاهده در سال جاری، ناتو این تصمیم را محکوم کرد و گفته بود که این تصمیم امنیت یورو- آتلانتیک را تضعیف می‌کند.