سینما بدون کمدی‌ها ادامه حیات می‌دهد؟

 «روزی که قرار بود ما در وزرات ارشاد مستقر شویم‌، انجمن سینماداران بیانیه دادند ما می‌خواهیم تعطیل کنیم. امروز سینماهای ایران پررونق‌ترین دوره تاریخی را می‌گذرانند. سالی که ما کار را شروع کردیم، پرفروش‌ترین فیلم به 50 میلیارد نرسیده بود، امروز فیلم اول 300 میلیارد،‌ فیلم دوم 180 میلیارد،‌ فیلم سوم 80 میلیارد و فیلم چهارم که یک پویانمایی است، نزدیک به 50 میلیارد فروخته است». اینها بخشی از صحبت‌های محمد‌مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در مراسم گرامیداشت روز دانشجو در دانشگاه شریف تهران بیان شد.

ماه‌هاست که سینمای ایران با یکه‌تازی کمدی‌ها رونق در گیشه را تجربه می‌کند؛ اتفاقی که خاص امسال و ماه‌های گذشته نیست و سال‌ها‌ست مخاطبان سینمای ایران به کمدی‌ها روی خوش نشان می‌دهند و معمولا در جدول فروش سینماها، ارقام مخاطبان و فروش این نوع فیلم‌ها به نسبت سایر رقبا در گونه‌های دیگر بالا‌ست. اینکه چرا و به چه دلیل کمدی در سینمای ایران خواهان دارد، مسئله نیست؛ اتفاقی که اعتراض بسیاری از اهالی سینما را در پی داشته، جولان فیلم‌هایی است که به اسم کمدی مجوز می‌گیرند و اکران می‌شوند و عمدتا با کیفیت ضعیفی از محتوا و ساخت، به مخاطب عرضه می‌شوند و فروش بالایی را هم تجربه می‌کنند. سهل‌بودن گرفتن مجوز برای ساخت چنین فیلم‌هایی و البته فروش چشمگیرشان در گیشه، بسیاری از سینماگران را وسوسه کرده تا همین رویه را ادامه بدهند و تنها به ساخت کمدی فکر کنند.

علیرضا رئیسیان، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس سینمای ایران، چندی قبل با اشاره به عدم تنوع در گونه‌های سینمایی، به «شرق» گفت: «متأسفانه یکی از خصلت‌های اشتباهی که از قدیم‌الایام تا به امروز، حتی در سال‌های دور پیش از انقلاب نیز در سینمای ایران رایج بوده (در دنیا هم چنین چیزی می‌بینیم، البته نه به این شکل)، این است که اگر ژانر یا فیلم خاصی موفق می‌شود، دیگران سعی می‌کنند از آن الگوبرداری کنند و همان راه را ادامه بدهند. متأسفانه در سینمای ایران گونه‌های مختلف سینمایی سال‌هاست، شاید نزدیک به پنج شش سال، وجود آن‌چنانی ندارند. طبیعتا بخش مهمی از مخاطبانی که پیگیر فیلم‌های خانوادگی جذاب، اکشن، جنایی، اجتماعی و منتقدانه هستند، نمی‌توانند فیلم‌های مورد علاقه‌ خود را در سینماها ببینند و عملا سینمای ایران به دو گرایش کمدی برای فروش گیشه و فیلم‌های تبلیغاتی و پروپاگاندا درباره کارهای تولید دولت و نهادهای وابسته به دولت محدود شده است. این دوگانگی در یک دهه اخیر اتفاق افتاده و عموما هم از سوی کارگردان‌های جدید این فیلم‌ها تولید می‌شوند. بنابراین آماری را که امسال به‌ویژه آقای وزیر درباره فروش و تعداد مخاطب به آن استناد می‌کند، اگر دقیق‌تر ارزیابی کنیم، می‌بینیم عنوان پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین سال تاریخ سینمای ایران برای امسال مطمئنا اشتباه فاحشی است؛ چراکه مدیران دولتی بخش سینما هم هرگز چنین چیزی را ادعا نکردند. آنها می‌دانند که این گفته غلط است و به اشتباه اعلام می‌شود».

تازه‌شدن گیشه سینماها

هر سال وقتی به موعد برگزاری جشنواره فیلم فجر و تعداد فیلم‌هایی که برای این رویداد سینمایی آماده می‌شوند نگاه می‌کنیم، ناخودآگاه تعداد فیلم‌هایی که همچنان پشت خط اکران مانده‌اند و زمان زیادی از تولیدشان گذشته، به خاطرمان می‌آید و معمولا در اکران‌های جدید سینماها شاهد نمایش برخی از آنها هستیم.

قطعا بسیاری از علاقه‌مندان فیلم‌های کیانوش عیاری منتظر آخرین ساخته سینمایی او بودند. «ویلای ساحلی» شش سال بعد از ساخت فیلم توقیف‌شده «کاناپه» تولید شد. هرچند در این مدت عیاری سرگرم ساخت سریال «87 متر» بود که همچنان تکلیف پخش آن هم مشخص نیست. با‌این‌حال، او در تازه‌ترین ساخته سینمایی خود به سراغ فیلمی سرگرم‌کننده رفته است. در کارنامه این فیلم‌ساز کمتر خبری از ساخت فیلم‌هایی است که رنگ و بوی کمدی داشته باشد و «روز باشکوه» که 35 سال پیش ساخت، تنها فیلم او است که با چنین مضمونی ساخته شده. عیاری تابستان سال ۱۴۰۰ «ویلای ساحلی» را ابتدا با نام «رِکِر» کلید زد. رضا عطاران، پژمان جمشیدی و ریما رامین‌فر بازیگران اصلی آن هستند. فرگل فربخش، یوسف خسروی، علی پناهی، شووار کریم‌زاده، علی سرتیپی و زنده‌یاد کیومرث پوراحمد هم دیگر بازیگران «ویلای ساحلی» هستند. این فیلم از چهارشنبه 15 آذر‌ماه اکران خود را آغاز کرد و باید دید می‌تواند در فهرست پرمخاطب‌ترین فیلم‌های امسال قرار بگیرد یا خبر؟

«ورود و خروج ممنوع» به کارگردانی امید آقایی و تهیه‌کنندگی مرتضی شایسته، یکی دیگر از فیلم‌هایی است که به‌تازگی اکران شده است. این فیلم طبق گفته سازندگانش یک کمدی اجتماعی است که داستان یک روحانی را که مسئول عقیدتی یک زندان است، روایت می‌کند. نکته درخور‌توجه درباره این فیلم، این است که کارگردان فیلم یک روحانی است. امید آقایی در گفت‌وگویی با «صبا» از دشواری‌های ساخت فیلمش گفت و اشاره کرد: «فیلم‌نامه این کار چندین سال بود که نوشته و آماده ساخت شده بود اما هر بار که برای پروانه ساخت اقدام می‌کردیم، با مشکلاتی مواجه می‌شدیم. در حقیقت دریافت مجوز ساخت این فیلم دو سال به طول انجامید و سری آخر با تأیید فیلم‌نامه از سوی حوزه علمیه قم توانستیم مجوز و پروانه ساخت فیلم را دریافت کنیم».

محمدرضا شریفی‌نیا، نیوشا ضیغمی، اکبر عبدی، محمدرضا هدایتی، هادی کاظمی، نیما شاهرخ‌شاهی و نعیمه نظام از بازیگرانی هستند که در این فیلم ایفای نقش می‌کنند.

«ضد» به کارگردانی امیرعباس ربیعی، دیگر فیلم اکران تازه سینماها‌ست. این فیلم نخستین بار در چهلمین جشنواره فیلم‌ فجر رونمایی شد. این فیلم یک درام سیاسی است و داستانی عاشقانه را در دل حوادث سیاسی روایت می‌کند و حوادث پرالتهاب زمستان ۵۹ تا تابستان ۶۰ ایران را نمایش دهد. «ضد» بعد از «لباس‌شخصی» دومین فیلم ربیعی در فضای تاریخی است. عباس ربیعی از‌جمله کارگردان‌هایی است که هر دو ساخته سینمایی‌اش با مشکلات زیادی در اکران مواجه شدند. ربیعی در اولین اکران مردمی «ضد»، با اشاره به مشکلاتی که برای اکران هر دو اثرش پشت سر گذاشته است، تأکید کرد: «من تاکنون دو فیلم سینمایی «لباس‌شخصی» و «ضد» را ساختم که «لباس‌شخصی» تا به امروز اکران نشده؛ چراکه با آن مشکل دارند و توقیف است. «ضد» نیز پس از دو سال امروز اجازه اکران گرفته است و از این بابت خوشحالم. ما فیلم می‌سازیم تا مردم آن را ببینند و قطعا برای کارگردان مهم است که فیلمش اکران شود».

انیمیشن سینمایی «مسافری از گانورا»، به کارگردانی سیداحمد علمدار، جدیدترین محصول مرکز انیمیشن سوره نیز به‌تازگی به اکران سینماها اضافه شده است. این فیلم در سی‌و‌پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان رونمایی شد و پروانه زرین جایزه ویژه دبیر جشنواره، تندیس ویژه ستاد ملی خانواده و جوانی جمعیت و همچنین جایزه «فرهنگ بنیان» را دریافت کرد. داستان این انیمیشن درباره موجودی فضایی است که به زمین می‌آید و با کمک پسری معلول و دوستانش به جست‌وجوی فرمانروای سیاره گانورا که در زمین گم شده است، می‌پردازد تا صلح را به سرزمینش بازگرداند.

«چرا گریه نمی‌کنی؟» به نویسندگی و کارگردانی علیرضا معتمدی نیز به‌تازگی اکران خود را آغاز کرده است. این فیلم نخستین بار در چهل‌و‌یکمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به نمایش درآمد. فیلمی که پیش از حضور در جشنواره فیلم فجر حواشی بسیاری داشت و برخی از بازیگران این فیلم از حضور در جشنواره انصراف دادند. پس از آن سید‌رضا محقق، تهیه‌کننده فیلم، علیه تحریم‌کنندگان بیانیه‌ای نوشت و در آن به موضع‌گیری بازیگران علی‌رغم دریافت دستمزدشان انتقاد کرد. علیرضا معتمدی، کارگردان فیلم نیز در پاسخ به محقق، او را تهیه‌کننده «اسمی» فیلم خواند و گفت مایل به حضور در جشنواره نبوده است. در نهایت نشست مطبوعاتی فیلم بدون حضور کارگردان و بازیگران، تنها با حضور محقق به‌عنوان تهیه‌کننده برگزار شد.

علیرضا معتمدی، باران کوثری، هانیه توسلی، فرشته حسینی، مانی حقیقی، لیندا کیانی، نهال دشتی، امیرحسین فتحی و علی مصفا در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند.

«پالایشگاه» یا همان «گل‌های باوارده» ساخته مهرداد خوشبخت نیز به‌زودی اکرانش را اغاز می‌کند. این فیلم در چهل‌و‌یکمین جشنواره فیلم فجر رونمایی شد و با حاشیه‌های فراوانی نیز همراه بود که این حاشیه‌ها ابتدا با تغییر در زمان اکران آغاز شد و بعد هم به اعتراض‌ فیلم‌ساز از نسخه به نمایش درآمده رسید. البته پیش از جشنواره هم «پالایشگاه» به‌خاطر نام حمید فرخ‌نژاد به‌عنوان یکی از بازیگرانی که قرار بود در آن بازی کند، دچار حاشیه شده بود. این فیلم درباره جابه‌جایی تجهیزات و امکانات پالایشگاه آبادان در زمان حصر آبادان به رهبری یک مهندس نفتی است و بانیپال شومون، امیررضا دلاوری، الهام نامی‌نیک، نادر سلیمانی و یاسین مسعودی از‌جمله بازیگران آن هستند.