یادگیری برای صلح پایدار

ترجمه:  محمدرضا نیک‌نژاد:  جهان شاهد موجی از درگیری‌های خشونت‌آمیز در کنار نگرانی از افزایش تبعیض، نژادپرستی، بیگانه‌هراسی و سخنان نفرت‌برانگیز است. بر پایه شاخص صلح جهانی (Global Peace Index) در سال 2023، گستره صلح جهانی برای سیزدهمین بار در 15 سال گذشته، بدتر شده ‌است. سال 2022، از سال نسل‌کشی رواندا و جنگ یوگسلاوی یعنی 1994، به‌عنوان مرگبارترین سال ثبت شده‌ است. در سال 2022، تأثیر کلی خشونت در اقتصاد جهانی با یک تریلیون دلار افزایش به نزدیک 17.5 تریلیون رسید که کم‌و‌بیش یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی در سراسر جهان است. در جهان به‌هم وابسته و پیوسته ما، این رقم‌ها به هیچ روی بزرگی رنج انسان‌ها و شوک‌هایی که به بافت‌های اجتماعی در سراسر جهان وارد می‌کنند را نشان نمی‌دهند. تأثیر این درگیری‌ها بسیار گسترده‌تر از منطقه‌های جنگی احساس می‌شود و از هر مرز جغرافیایی، جنسیتی، نژادی، مذهبی، سیاسی، آفلاین و آنلاین فراتر می‌رود و پیامدهای آسیب‌زایی برجا می‌گذارد، به‌ویژه سخنان نفرت‌برانگیز که نه تنها سبب آسیب در سطح فردی می‌شود و می‌تواند خشونت گروهی را برانگیزد، بلکه می‌تواند هجومی باشد به گستردگی همه انسان‌ها و حقوق بشر.

در این شرایط، تعهد کنشگرانه به صلح بیش از هر زمان دیگری ضروری است. این تعهد می‌بایست از برنامه‌های امنیتی و دفاعی برای جلوگیری یا پایان درگیری‌ها پیشی بگیرد، زیرا صلح در پایان خشونت آغاز نمی‌شود. ادامه صلح نیازمند پایه‌هایی قدرتمند از حکومت فراگیر، دموکراتیک و مشارکتی، گفت‌و‌گو، همبستگی، درک متقابل و همکاری، توسعه پایدار، برابری جنسیتی و گسترش فراگیر حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین است. آموزش، کلید این تلاش‌‌هاست. این نقش که در پیوند با آموزش است، باید در گفت‌و‌گوهای کنونی «پیمانی برای آینده» که در نشست 2024 آغاز می‌شود، بازتاب یابد. همان‌گونه که در توصیه‌نامه یونسکو درباره آموزش برای صلح، حقوق بشر و توسعه پایدار و گزارش کمیسیون جهانی برای آینده آموزش، که هر دو خواستار یک قرارداد اجتماعی تازه برای آموزش‌اند، آموزش برای صلح نیز باید در هسته خود، تحول‌آفرین باشد. یک ساختار آموزشی دگرگون‌شده و دارای منابع خوب می‌تواند یک ابزار پیشگیرانه کارآمد و درازمدت باشد تا پیش از درگیری، صلح را حفظ کند، در میانه درگیری، صلح ایجاد کند و پس از درگیری از آن نگهبانی کند. چنین آموزشی پیش از درگیری می‌تواند پایه‌های پیشگیرانه‌ای را بنا کند که با کمک به همه یادگیرندگان برای تحقق‌بخشیدن به حقوق بنیادین و انسانی خویش در راستای برخورداری از آموزشی باکیفیت، در دسترس و عادلانه، بروز درگیری‌ها را دشوار سازد. این کاری بنیادین است، به‌ویژه هنگامی که بیش از 250 میلیون کودک و نوجوان در سراسر جهان از آموزش بازمی‌مانند و بیشتر آنهایی نیز که در مدرسه هستند مهارت‌های اولیه [برای زندگی] را نمی‌آموزند. افزون بر این، تا سال 2030 در دوره‌های دبستان و متوسطه به 44 میلیون معلم نیاز است. این چالش‌ها با کمبود منابع کافی برای آموزش، بیشتر نیز می‌شود. بیش از 70 درصد کشورها، کمتر از چهار درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف آموزش می‌کنند. آموزشی که بر پایه‌های استواری از دسترسی، برابری و کیفیت بنا شود؛ در زمان‌هایی که آموزش، مستمر باشد، به‌ویژه برای کسانی که در فرایند یادگیری به حاشیه رانده شده‌اند، می‌تواند نقش محافظتی ایفا کند؛ به‌خصوص اگر این تلاش‌ها در چارچوب حفظ جهانی صلح باشد. همچنین آموزش می‌تواند با اطمینان از اینکه همه یادگیرندگان در همه جنبه‌های آموزش حضور پیدا می‌کنند و به رسمیت شناخته می‌شوند؛ به جبران نابرابری‌ها، بی‌انصافی‌ها و بی‌عدالتی‌ها کمک کنن. در نهایت، این کار می‌تواند بهبود شرایط، پس از درگیری را آسان کند. [اگر] آموزش، محور تعهد ما به صلح باشد، می‌تواند به یادگیرندگان کمک کند تا دانش‌ها، ارزش‌ها، نگرش‌ها، مهارت‌ها و رفتارهای ضروری برای تبدیل‌شدن به عامل‌های صلح در جوامع نزدیک به هم را تقویت کند. همان‌گونه که در آموزش شهروند جهانی یونسکو مفهوم‌سازی شده‌ است، این دفاع از صلح، مهارت‌های شناختی، عاطفی و شایستگی‌های رفتاری را شامل می‌شود؛ این مهارت‌ها برای نمونه می‌توانند موضوعاتی همچون سخنان نفرت‌برانگیز، تبعیض و درگیری‌های خشونت‌آمیز را مورد واکاوی قرار دهند. هدف‌های روز جهانی آموزش در سال 2024:

 بسیج کشورهای عضو و شرکا به منظور حفظ آموزش در پیشانی دستورالعمل‌های سیاسی و اجرایی در تعهدهای جهانی.

 پدید‌آوری بینشی کارآمد در سطح محلی و جهانی در مورد اهمیت آموزش در توانمندکردن و حفظ صلح؛ همان‌گونه که در هدف 4-7 از هدف‌های توسعه پایدار 4 و دیگر تلاش‌های آموزشی جهانی تعیین شده‌ است.

 پشتیبانی از سطوح بالاتری از تأمین مالی در سطح ملی و جهانی برای آموزش، به‌طور کلی، و آموزش برای صلح، به‌طور خاص، به‌ویژه از راه ساز‌و‌کارها و مشارکت‌های چندجانبه.

 گرامیداشت نقش صلح‌جویانه جوانان و مربیان در آموزش و برجسته‌کردن نقش آنان در مسیر آموزش به سوی جوامع عادلانه، فراگیر و صلح‌آمیز.

 پدیدآوری بستری برای گفت‌و‌گو درباره اولویت‌ها و چالش‌های آموزش برای صلح در شرایط افزایش طولانی‌مدت بحران‌ها و درگیری‌ها در جهان.

 گردهم‌آوردن [افراد] تأثیرگذار و جامعه‌های مدنی [هرچه] گسترده‌تر برای پیشبرد جنبشی در راستای قراردادن آموزش در مرکز تلاش‌های محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی.

 افزایش آگاهی برای رویکردهای کارآمد در آموزش برای صلح و بسیج تعهدات در راستای اجرای آنها.