سرشناس‌ترین چهره اپوزیسیون حکومت روسیه در زندانی در سیبری جان باخت
«ناوالنی» و سندروم روسی
در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه، سرشناس‌ترین مخالف ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، جان خود را از دست داد.
در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه، سرشناس‌ترین مخالف ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، جان خود را از دست داد. روز گذشته زندانی در منطقه یامالو-نِنِتس روسیه، جایی که الکسی ناوالنی در آن دوران محکومیت خود را سپری می‌کرد، از «مرگ» او خبر داد.
در بیانیه‌ای که منتشر شده، آمده است: ناوالنی پس از پیاده‌روی در روز جمعه «احساس ناخوشی» کرد و «تقریبا بلافاصله از هوش رفت». در بیانیه همچنین آمده است که کادر پزشکی بلافاصله بر بالین ناوالنی حاضر شده، اما نتوانسته‌اند او را احیا کنند.
ناوالنی ۴۷ساله در حال گذراندن دوران محکومیت ۱۹ساله خود به اتهام داشتن یک بنیاد ضد‌فساد بود که دستگاه قضائی حکومت پوتین آن را یک «سازمان افراطی» خوانده و فعالیتش را غیرقانونی اعلام کرد. ناوالنی در سال ۲۰۱۱ مدعی تقلب انتخاباتی حزب پوتین در انتخابات پارلمانی شد. او در ماه دسامبر گذشته از زندانی در منطقه ولادیمیر در مرکز روسیه به یک منطقه دور‌افتاده در سیبری منتقل شد. این منطقه دور‌افتاده با نام خارپ، به دلیل زمستان‌های طولانی و طاقت‌فرسا معروف است. خارپ حدود صد کیلومتر از ورکوتا فاصله دارد که معادن زغال‌سنگ آن بخشی از سیستم اردوگاه زندان گولاگ شوروی بود.
ناوالنی در ژانویه ۲۰۲۱ به محض بازگشت از آلمان به روسیه دستگیر شد. او در سپتامبر سال ۲۰۲۰ هنگام سفر از سیبری به سمت مسکو، در داخل هواپیما به کما رفت و در نهایت برای درمان به آلمان منتقل شد. آزمایش‌های انجام‌شده در بیمارستان آلمان نشان داد او با سم اعصاب نوویچوک مسموم شده است.
منتقدان حکومت ولادیمیر پوتین با اشاره به سرنوشت دیگر منتقدان و مخالفان ولادیمیر پوتین که حدود 25 سال است قدرت را در این کشور قبضه کرده، بر این باورند که مسمومیت او به دستور رئیسجمهوری روسیه انجام شده است. کرملین هرگونه نقش‌داشتن در این ماجرا را رد کرده است.
واکنش اولیه کرملین
خبرگزاری روسی تاس، با انتشار بیانیه کرملین اعلام کرد ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، از درگذشت منتقد خود مطلع شده است و کاخ کرملین اطلاعات بیشتری درباره مرگ او ندارد. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین نیز گفته است که سازمان زندان‌ها تمام بررسی‌های لازم را درباره مرگ او انجام می‌دهد. در همین حال، کیرا یارمیش، سخنگوی ناوالنی، در شبکه ایکس نوشت: «وکیل الکسی به خارپ پرواز می‌کند. به محض اینکه اطلاعاتی کسب کنیم، آن را گزارش خواهیم کرد». در همین حال لئونید ولکوف، رئیس دفتر او، اعلامیه زندان را به‌عنوان «اعتراف به کشته‌شدن» ناوالنی در زندان توصیف کرد.
ناوالنی پیش از این، پس از شکایت از سوء‌تغذیه و سایر بیماری‌ها، به دلیل بدرفتاری در زندان در بیمارستان تحت درمان قرار گرفته بود. ناوالنی یک سیاست‌مدار ملی‌گرا بود که علیه تقلب در انتخابات و فساد گسترده و سازمان‌یافته در حکومت پوتین مبارزه می‌کرد. او سال‌ها پیش درباره حلقه درونی اطراف پوتین تحقیقی را انجام داد و یافته‌های خود را در ویدئوهایی به اشتراک گذاشت که صدها میلیون بازدیدکننده داشت. او در سال ۲۰۱۳ موفق به کسب ۲۷ درصد از آرا در انتخابات شهرداری مسکو شد.
سرنوشت مخالفان پوتین
با جان‌باختن ناوالنی، دو مخالف سرشناس پوتین در کمتر از یک سال جان خود را از دست دادند. رویترز اخیرا به سرنوشت 10 نمونه از معروف‌ترین قربانیان حکومت روسیه پرداخته است.
یوگنی پریگوژین: در آگوست 2023 و کمی بعد از شورش گروه واگنر علیه مسکو، هواپیمای سبک متعلق به یوگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر، سقوط کرد و تمامی سرنشینان آن جان باختند. بسیاری از ناظران با اشاره به «سندروم عجیبی که گریبان‌گیر مخالفان حکومت پوتین می‌شود»، این حادثه را انتقام پوتین از پریگوژین می‌دانند و معتقدند این سرنوشتی بود که دیر یا زود رهبر واگنر با آن روبه‌رو می‌شد.
بنا بر گزارش سازمان موارد اضطراری روسیه، هواپیمای سانحه‌دیده در شهر «تور» واقع در شمال غربی مسکو سقوط کرد. فیلمی از سقوط هواپیما منتشر شده که نشان می‌دهد هواپیما قبل از سقوط در آسمان آتش گرفته است. در مقابل، کانال‌های رسانه‌ای مرتبط با واگنر، به‌سرعت ادعا کردند پدافند موشکی روسیه این هواپیما را ساقط کرده است.
پریگوژین، رئیس گروه واگنر که پیش‌تر آشپز شخصی پوتین، رئیسجمهوری روسیه بود، در تیرماه سال جاری در بیانیه‌ای، ارتش روسیه را به حمله علیه مواضع این گروه به‌جای حمله به مواضع نیروهای اوکراینی متهم کرد. او همچنین مدعی تصرف پایگاه‌های نظامی شهر روستوف شد و نیروهای خود را به سمت مسکو روانه کرد. وزارت دفاع روسیه و شخص پوتین، پریگوژین را به خیانت متهم کردند. شورش گروه واگنر بعد از چند روز با وساطت الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهوری بلاروس، پایان یافت و پریگوژین نیز به مینسک منتقل شد. بعد از گذشت مدتی ظاهرا پوتین، پریگوژین متمرد را بخشید و حتی در یک مراسم رسمی با او دیدار کرد.
آلکساندر لیتویننکو: مقامات انگلیسی اعلام کردند الکساندر لیتویننکو، مأمور سابق «کاگب» و منتقد صریح پوتین، در سال 2006 در 43سالگی پس از نوشیدن چای سبز مملو از پلونیوم-210، یک ایزوتوپ رادیواکتیو کمیاب و قوی، در هتل میلینیوم لندن درگذشت. تحقیق بریتانیایی‌ها که در سال 2016 به پایان رسید؛ احتمالا دست‌داشتن پوتین در این قتل را تأیید کرده است. کرملین دست‌داشتن در این قتل را رد کرده است. تحقیقات انجام‌شده از سوی یک قاضی ارشد بریتانیایی نشان داد که محافظ سابق «کاگب» آندری لوگووی و یک روسی دیگر به نام دیمیتری کوتون، قتل را به‌عنوان بخشی از عملیاتی انجام دادند که به گفته او این قتل احتمالا توسط سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB)، وارث اصلی KGB دوران شوروی انجام شده است.
سرگئی اسکریپال: سرگئی اسکریپال و دخترش یولیا، یک مأمور دوجانبه سابق روسی که اسرار اطلاعاتی را به اطلاعات بریتانیا منتقل کرده بود، در مارس 2018 روی نیمکتی بیرون یک مرکز خرید در شهر کلیسای جامع سالزبری انگلیس بیهوش پیدا شدند. آنها در شرایط وخیم به بیمارستان منتقل شدند. مقامات انگلیسی گفتند که با نوویچوک، از عوامل اثرگذار بر اعصاب که توسط ارتش شوروی در دهه‌های 1970 و 1980 ساخته شده بود، مسموم شده‌اند. هر دو به‌طور معجزه‌آسایی جان سالم به در بردند. روسیه هرگونه نقشی در این مسمومیت را رد کرده و گفته است بریتانیا هیستری ضد روسیه را دامن می‌زند.
ولادیمیر کارا مورزا: ولادیمیر کارا مورزا، یک فعال اپوزیسیون روسی گفت معتقد است در سال‌های 2015 و 2017 تلاش‌هایی برای مسموم‌کردن او انجام شده است. طبق گزارش‌های پزشکی که رویترز مشاهده کرده، یک آزمایشگاه آلمانی بعدها مقادیر بالایی از جیوه، مس، منگنز و روی را در بدن او پیدا کرده است. مسکو در این پرونده هم دخالت خود را رد کرد.
الکساندر پرپیلیچنی: جسد مرد 44ساله روسی پس از اینکه در نوامبر 2012 برای پیاده‌روی روزانه از خانه خارج شده بود، در نزدیکی خانه مجللش در یک ملک اختصاصی در خارج از لندن پیدا شد. الکساندر پرپیلیچنی در سال 2009 پس از کمک به تحقیقات سوئیسی در مورد طرح پول‌شویی روسیه به بریتانیا پناهنده شد. مرگ ناگهانی او این احتمال را ایجاد کرد که او ممکن است به قتل رسیده باشد. پلیس بریتانیا علی‌رغم وجود شواهدی که ممکن است با یک سم نادر به قتل رسیده باشد، هرگونه اتهامی در این زمینه را رد کرد. در جلسه قبل از بازجویی شنیده شد آثار سم کمیاب و کشنده از گیاه ژلسمیوم در معده او پیدا شده است. پرپیلیچنی از یک کاسه بزرگ سوپ حاوی خاکشیر، یک غذای محبوب روسی، خورده بود. روسیه دخالت خود را رد کرد.
ویکتور یوشچنکو: ویکتور یوشچنکو، رهبر وقت اپوزیسیون اوکراین، در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری سال 2004 که در آن به‌عنوان سیاست‌مدار طرفدار غرب در برابر نخست‌وزیر طرفدار مسکو، ویکتور یانوکوویچ، شرکت کرد، مسموم شد. او گفت هنگام صرف شام در خارج از کی‌یف با مقامات سرویس امنیتی اوکراین دیدار داشته و بعد از آن مسموم شده است. روسیه هرگونه دخالت در این موضوع را رد کرد. مشخص شد که بدن او هزار برابر بیشتر از حد معمول دیوکسین دارد. صورت و بدنش در اثر این مسمومیت به هم ریخته و پس از آن ده‌ها عمل جراحی انجام داد. یوشچنکو پس از آنکه دادگاه عالی اوکراین در میان اعتراضات خیابانی موسوم به «انقلاب نارنجی»، نتایجی که یانوکوویچ را برنده اعلام کرد، رد کرد، در انتخابات مجدد پیروز شد.
آنا پولیتکوفسکایا: آنا پولیتکوفسکایا، روزنامه‌نگاری که درباره نقض حقوق بشر گزارش می‌داد، در هفتم اکتبر 2006 پس از بازگشت از سوپرمارکت به خانه در خارج از آپارتمان خود در مسکو به ضرب گلوله کشته شد. قتل پولیتکوفسکایا 48ساله، مادر دو فرزند، خشم غرب را برانگیخت و بر نگرانی‌ها در مورد خطرات برای خبرنگارانی که در روسیه کار می‌کنند، صحه گذاشت.
بوریس نمتسف: یک سیاست‌مدار و دانشمند اهل روسیه بود. او در دهه ۱۹۹۰ و هم‌زمان با دوران ریاست‌جمهوری بوریس یلتسین، از معاونان نخست‌وزیری روسیه بود. با روی کار آمدن ولادیمیر پوتین، به منتقد جدی او تبدیل شد و در ۵۵سالگی در مسکو در نزدیکی کاخ کرملین به ضرب گلوله افراد ناشناس به قتل رسید. برخی رسانه‌ها معتقدند احتمالا دستور قتل او را شخص ولادیمیر پوتین صادر کرده است. او از منتقدان مشهور و صریح پوتین بود. نمتسف یک هفته قبل از مرگش ابراز نگرانی کرده بود که ممکن است پوتین او را به قتل برساند.
سرگی مگنیتسکی: مگنیتسکی از وکلا و منتقدان فساد دولتی روسیه بود که در زندانی در مسکو درگذشت. مگنیتسکی در نامه‌هایی که از زندان برای مادرش ارسال کرد، از حبس‌شدن داخل سلولی شلوغ در یکی از زندان‌های مسکو و بیماری کشنده خود و بی‌توجهی مسئولان به بیماری‌اش انتقاد کرده بود.
استانیسلاو مارکلوف: مارکلوف وکیل برجسته و فعال در حقوق بشر بود که توسط فردی ناشناس به ضرب گلوله به قتل رسید. با تلاش او، یوری بودانف، سرهنگ ارتش روسیه، به جرم تجاوز و قتل خیدا کانگایوا (دختر ۱۸ساله چچنی) به 10 سال حبس محکوم شده بود. برخی محافل معتقدند تلاش‌های او برای محکومیت این سرهنگ مشهور ارتش روسیه باعث خشم کرملین شده بود.