کامو و معنای زندگی

شرق: کتاب «کامو، مختصر و مفید» یکی از عناوین مجموعه‌ای است با عنوان «آشنایی با بزرگان اندیشه و فرهنگ» که در نشر مهر‌اندیش منتشر می‌شود. نویسنده کتاب‌های این مجموعه والتر تسیگلر است که در رشته فلسفه، تاریخ و سیاست تحصیل کرده‌ و همکاری‌های متعددی نیز با رسانه‌های مهم آلمانی‌زبان داشته است. او به دلیل شناخت خوبی که از طیف گسترده مخاطبان رسانه‌ها دارد، در کتاب‌های این مجموعه نیز کوشیده جهان فکری و فلسفی نویسندگان مختلف را به‌گونه‌ای روان و ساده شرح دهد؛ به‌طوری‌که دچار ساده‌سازی مفاهیم هم نشود. در توضیحاتی که در ابتدای کتاب‌های این مجموعه آمده، به نکته اشاره شده که ساختار تمام کتاب‌های این مجموعه یکسان است. نویسنده کتاب در ابتدا خواننده را با «کشف بزرگ» متفکر مورد نظر آشنا می‌کند و سپس به مهم‌ترین مؤلفه‌های ایده‌ها و آرای اصلی او می‌پردازد. کتاب‌ها همچنین در پی پاسخ به این پرسش هم هستند که ایده‌های هر نویسنده چقدر در وضعیت کنونی ما مؤثر و قابل توجه‌اند.

کتاب «کامو» سومین عنوان این مجموعه است که با ترجمه جعفر جهان‌بخش به فارسی منتشر شده است. این کتاب نیز‌ به سیاق دیگر آثار مجموعه، دارای سه بخش است:‌ کشف بزرگ کامو، فکر اصلی کامو و در‌نهایت اینکه کشف کامو چه فایده‌ای برای امروز ما دارد.

والتر تسیگلر می‌گوید کشف بزرگ کامو پاسخ به این پرسش حیاتی بود که معنای زندگی چیست؟ پاسخ کامو پاسخی تکان‌دهنده است؛ چرا‌که او می‌گوید معنایی در کار نیست و زندگی پوچ است. والتر تسیگلر می‌گوید کامو در دو اثر فلسفی مهمش یعنی «افسانه سیزیف» و «انسان طغیانگر» به این پرسش‌ها پاسخ داده که‌ آیا انسان با توجه به همین پوچ بودگی جهان، نمی‌بایست منطقا دست از زندگی بشوید؟ و آیا خودکشی پیامد منطقی پی‌بردن به بی‌معنایی نیست؟ یا باید با وجود احساس پوچ‌بودگی به زندگی ادامه داد و چگونه می‌توان چنین کرد؟

تسیگلر می‌گوید پوچی از دید کامو رهاورد تأمل یا تحلیل عقلانی نیست بلکه همچون احساس، همواره زمانی پدیدار می‌شود که سیر همنواخت روال مأنوس روزمره از میان برود: «چنانچه انسان فقط یک‌ بار شروع به تردید ورزیدن نسبت به جهان مأنوس کند، از آن پس دیگر هرگز نخواهد توانست تماما در آن مستیحل، و مجذوب آن شود. هر آینه تجربه پوچی، ولو یک‌ بار، دست دهد، دیگر انسان را رها نخواهد کرد. التقات یافتن بی‌واسطه به پوچ‌بودگی می‌تواند منحصرا از یک احساس یا رخداد تنها سرچشمه گیرد. مثلا زمانی که رابطه‌ای گسسته می‌شود و انسان یار خود را از دست می‌دهد، در‌حالی‌که عشق و علاقه او را ابدی می‌پنداشت، آنگاه همه جوانب دیگر زندگی نیز به‌سرعت دستخوش تزتزل می‌شوند‌».

تسیگلر برای شرح دیدگاه‌های کامو، آثار مهم او را به‌طور مختصر بررسی کرده و چکیده‌ای از آنها را ارائه داده است. او در بخش پایانی کتاب به این پرداخته که فلسفه و اندیشه‌‌های کامو امروز چه چیزی برای به همراه دارد. او به این توصیه کامو اشاره کرده که ما نباید پوچی را از ذهن دور بداریم، بلکه باید آن را بپذیریم و آگاهانه به آن بیندیشیم: «کسی که به پوچ‌بودگی تن در‌می‌دهد و با این پوچ‌بودگی عمر می‌گذراند، تنها مقید به آن دسته از قواعد و قوانین اجتماع است که بشخصه آنها را درست می‌پندارد. کامو با این تمهید ما را در برابر امر اساسی تیزبین می‌کند و بر آن است تا ما را به در پیش گرفتن مسیر ویژه خودمان ترغیب کند. هرکسی پایبند همان چیزهایی باشد که از کودکی شنیده، آموخته‌ و به پیگیری آنها فرمان یافته، آزاد نیست، بلکه برده آن فهم سنتی از جهان است. اما آنکه خود را به شناخت پوچ‌بودگی جهان و زیستن در متن این پوچ‌بودگی دمساز می‌کند، تنها به همان چیزی که خود در دم درست می‌پندارد، پایبند می‌ماند و قادر است جهان را با آن بسنجد‌». کامو از دهه‌ها پیش در ایران شناخته می‌شد و آثار متعددی از او به فارسی ترجمه شده و از برخی آثار مهم او چندین ترجمه به فارسی موجود است. کتاب تسیگلر به‌عنوان اثری مختصر برای درک بهتر آثار کامو می‌تواند به خواننده کمک کند.