انقلاب فرهنگی دوم در راه است؟

شی جین‌پینگ برای تسلط بر چین حتی قانون را هم تغییر می‌دهد. حکومت کمونیستی چین قانونی را تصویب کرده است که شورای حکومتی، یعنی کابینه آن را ملزم می‌کند که به اندیشه شی جین‌‌پینگ «و رهنمودهای او متمسک باشند» و سیاست‌های حزب را «قاطعانه اجرا کنند». شبکه پخش ملی تلویزیون چین در برنامه پربیننده اخبارش موسوم به «شین‌ون لیانبو» گزارش داد که شی جین‌پینگ نسخه‌ای اصلاح‌شده از قانون را در مورد کابینه چین یعنی شورای حکومتی امضا کرده است. به گفته رسانه‌های حکومت کمونیستی چین، قانون ارگانیک شورای حکومتی چنان‌که مشهور است، «سامانه سازمانی و کاری» کابینه را معین می‌کند. این نسخه اصلاح‌شده حالا می‌گوید کابینه باید «متمسک به رهنمودهای» اندیشه شی جین‌پینگ باشد و «قاطعانه ضامن اتوریته و رهبری مرکزی و متحد» کمیته مرکزی حزب کمونیست چین باشد و تصمیم‌ها و تمهیدات آن را «قاطعانه اجرا کند». در بیانیه‌ای که زمینه قانون اصلاح‌شده را توضیح می‌دهد و در سازمان خبری شین‌هوا منتشر شده است، به اصلاحی قدیمی‌تر در قانون اساسی در سال ۲۰۱۸ اشاره شده است که گفته می‌شود «جایگاه راهنما»ی شی جین‌‌پینگ را در زندگی سیاسی و اجتماعی ملی تحکیم می‌کند. رسانه‌های هنگ‌کنگ این اصلاحات را نشانی از تقویت بیشتر رهبری حزب شی در شورای حکومتی و محدودشدن نقش نخست‌وزیر می‌بینند. یکی از رسانه‌های ملی‌گرا از رسانه‌های خارجی به خاطر «سوء‌برداشت» از این تغییر انتقاد کرده و گفته است که این تغییر، اجرای تصمیم‌های سیاست‌گذاری حزب را توسط دولت تضمین می‌کند. اصلاحیه‌های سال ۲۰۱۸ در قانون اساسی محدودیت طول مدت ریاست‌جمهوری را لغو و شی را قادر کرد تا برای سومین دوره در سال ۲۰۲۳ انتخاب شود. شین‌هوا همچنین از بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست چین در سال ۲۰۲۲ نقل کرده است که «الزاماتی روشن» را برای تقویت رهبری مرکزی و متحد کمیته مرکزی پیشنهاد کرده است. قانون ارگانیک اصلاح‌شده را پارلمان تشریفاتی چین، یعنی کنگره ملی خلق، در جلسه‌ نهایی‌اش در آخرین روز از دو نشست در روز ۱۱ مارس تصویب کرد. این اصلاحیه اولین اصلاحیه از زمان اجرائی‌شدن قانون در سال ۱۹۸۲ پس از ۴۲ سال بوده است.

تضعیف شورای حکومتی

روزنامه‌ خصوصی انگلیسی‌زبان ساوت چاینا مورنینگ‌پست متذکر شد این قانون ابتدا وقتی مطرح شده بود که رهبر وقت دنگ شیائوپینگ در پی «جدایی کار حزب از دولت» بود تا «تمرکز بیش از حد قدرت» را که در دوران انقلاب فرهنگی مائو زدونگ (۱۹۶۶-۱۹۷۶) دیده می‌شد، متوقف کند.

تغییر قابل توجه دیگر در «دو نشست» امسال حذف کنفرانس‌ خبری پایانی نخست‌وزیر بود که پایان سنتی ۳۱‌ساله بود و برای بعضی ناظران تضعیف جایگاه لی چیانگ نخست‌وزیر فعلی به شمار می‌رود. سینگ تائو، روزنامه خصوصی چینی‌زبان هنگ‌کنگ، این اصلاح قانون و لغو کنفرانس مطبوعاتی لی را «بزرگ‌ترین خبرهایی» دانست که از «دو نشست» بیرون آمده است. این روزنامه می‌گوید این تحولات نشانی از تقویت رهبری دولت و تضعیف شورای حکومتی است. این روزنامه می‌افزاید نخست‌وزیر لی که رئیس شورای حکومتی است، خود از زمان تصدی منصبش در سال گذشته چندین سنت را زیر پا گذاشته است. این روزنامه می‌گوید که او در چندین دیدار بازرسی همراه شی بوده است و در جلساتی کاری شی را در دیدار با رهبران هنگ‌کنگ و ماکائو همراهی کرده و در سفرهای خارجی پروازهای خصوصی را کنار گذاشته است.

این روزنامه همچنین متذکر شد لغو کنفرانس مطبوعاتی نخست‌وزیر که «قسمت مهم» دو نشست‌ سابق بوده است، چون چشم‌اندازی به شخصیت نخست‌وزیران سابق را نشان می‌داد و می‌توانست واقعا از سوی خود لی برای تقویت «رهبری هسته‌ای» شی پیشنهاد شده باشد. اما نسخه انگلیسی گلوبال‌تایمز، رسانه‌ حکومتی چین‌ که مخاطب خارجی دارد، از ژوانگ دشویی از دانشگاه پکن نقل قول کرده است که این «تغییری مهم» در قانون است که تضمین می‌کند سیاست‌های مهم حزب را «ارگان‌های اجرائی حکومت» پیاده کنند. او می‌گوید جدایی حزب و دولت در چین «همیشه به معنای» جدایی کارکردشان بوده است، «نه اینکه دولت باید از رهبری حزب جدا شود». او می‌‌گوید: «حزب مسئول هماهنگی و تصمیم‌گیری کلی است و بین حزب و دولت تقسیم کار و هماهنگی انجام می‌شود». ژوانگ از رسانه‌های خارجی انتقاد کرد که این تغییر را «سوء‌تعبیر کرده‌اند»‌ و به آن اتهام زده‌اند که قصد «متمرکزسازی بیشتر قدرت یا تضعیف اتوریته دولت» را دارد و گفت که این «سوء‌تفاهم‌ها» برخاسته از «پیش‌داوری بنیادین» علیه «نظام منحصر‌به‌فرد» چین است. در همین حال، مقامات حزب کمونیست چین در هفته‌های اخیر کارزاری برای بیان عقاید و نظرات در زادگاه مائو راه‌اندازی کرده‌اند که برای بسیاری از شهروندان چینی یادآور کارزار مائو زدونگ برای سرکوب بیشتر در ابتدای به قدرت رسیدن حزب کمونیست چین است. برخی رسانه‌ها احتمال می‌دهند که این کارزار نشانه انقلاب فرهنگی دوم در چین و مقدمه‌‌ای برای تغییرات مهم دیگری باشد. «هونان دیلی» رسانه وابسته به حزب کمونیست چین گزارش داد که یک کمیته حزبی استانی اعلام کرده است با هدف «یادگیری از نظرات و افکار، شی‌ جین‌پینگ، تصمیم به راه‌اندازی یک «بحث بزرگ» با نام «آزادسازی افکار» در سراسر استان هونان گرفته است». در این اطلاعیه آمده است «این بحث با هدف «راهنمایی‌کردن شی ‌جین‌پینگ» راه‌اندازی شده است». مقامات حزب کمونیست چین در استان هونان در شبکه اجتماعی ویبو که یک شبکه اجتماعی وابسته به حزب کمونیست چین است، اعلام کردند که این کارزار از ابتدای فوریه آغاز شده و تا پایان ماه مارس امسال ادامه خواهد یافت، اما بخش نظرات مربوط به کارزار در ویبو را غیرفعال کردند تا کاربران نتوانند درباره این کارزار نظری بدهند. این اقدام مقامات حزب با واکنش انتقادی و طنزگونه شهروندان چینی در ویبو همراه بود. یکی از کاربران با اشاره به این کارزار نوشت: «مگر قرار نیست که یک بحث عالی داشته باشید؟ پس چرا بخش نظرات را غیرفعال کردید؟».

گائو یو، یک روزنامه‌نگار در پکن، با بیان اینکه کارزار حزب، یک حرکت سیاسی با هدف کنترل افکار عمومی است به اپک‌تایمز گفت که در کشورهای آزاد، آزادی افکار و عقاید وجود دارد و کشورها نیازی به «آزادکردن» افکار شهروندانشان ندارند. حزب کمونیست چین در این کارزار به دنبال استفاده از ایده‌ها و عقاید مختلف نیستند، بلکه می‌خواهند بستری ایجاد کنند تا شهروندان چینی دنباله‌رو افکار و نظرات یک نفر (رهبر حزب کمونیست) باشند و چگونه فکرکردن را از همان یک نفر که در رأس حزب است، بیاموزند. به گفته او، این کارزار در ظاهر برای رهایی افکار ایجاد شده است، اما در واقع به دنبال به بندکشیدن افکار کل جامعه چین و سرکوب افکار لیبرال در میان چینی‌هاست.

یادآور کارزار مائو

ناظران بر این باورند که رهبران ارشد حزب کمونیست چین به طور تلویحی کارزار «آزادسازی افکار» را تأیید کرده‌اند و این کمپین یک توطئه سیاسی آشکار برای کشف مخالفان و یادآور کمپین «صد گل» مائو و «جنبش راست‌ستیز» است‌. در سال ۱۹۵۷ مائو طی یک کارزار از روشنفکران و دیگر اقشار مردمی خواست تا در یک‌سوسازی حزب کمونیست چین را یاری دهند. این جنبش که «جنبش صد گل» نام گرفت، مبتنی بر این شعار بود که‌ «بگذارید تا ‌صد گل بشکفد و صد مکتب فکری شکل بگیرد». قصد مائو از این کار شناسایی عوامل ضد حزب از طریق اغوای آنها بود. مائو زدانگ در نامه‌اش به رؤسای حزب در سطوح استانی در سال ۱۹۵۷ قصد خود را چنین عنوان کرد: «مارها را اغوا کرده و از سوراخ‌هایشان بیرون بکشید. به آنها اجازه دهید تا آزادانه نظرات خود را تحت عنوان آزادی افکار و یک‌سوسازی حزب ‌کمونیست ‌چین بیان کنند و سپس شکارشان کنید».

شعارهای وقت حزب، مردم را تشویق به بیان نظرات‌شان می‌کرد و به آنها قول می‌داد که انتقام و مجازاتی در کار نیست و تأکید می‌کرد که حزب از کسی ایراد نگرفته، حمله‌ای نکرده، به کسی برچسب نزده و انتقامی را در سر نمی‌پروراند. با تمام این قول‌ها، حزب خیلی زود جنبش ضد‌ راست‌گرایی را آغاز کرد و ۵۴۰ هزار نفر را که جرئت صحبت‌کردن به خود داده بودند، راست‌گرا نامید. در میان این عده ۲۷۰ هزار نفر شغل خود را از دست دادند و ۲۳۰ هزار نفر به‌عنوان عوامل «راست‌گرای متوسط» یا «ضد حزب کمونیست» یا «عناصر ضد سوسیالیست» طبقه‌بندی شدند. این کارزار، پایان تصفیه‌های مائو با جامعه چین نبود، بلکه مقدمه‌ای بر یک تصفیه بزرگ‌تر تحت نام «انقلاب فرهنگی چین» بود. نویسنده‌ای به نام چین مو، درباره انقلاب فرهنگی چین نوشت: «آن مصیبتی بی‌سابقه بود؛ حزب‌ کمونیست ‌چین میلیون‌ها نفر را تنها به خاطر داشتن ارتباط با اعضای خانواده (مورد هدف) زندانی کرد و به زندگی میلیون‌ها نفر دیگر نیز خاتمه داد، خانواده‌ها از هم پاشید، بچه‌ها را به اراذل و اوباش و آدم‌های بی‌عار تبدیل کرد، کتاب‌ها را سوزاند، ساختمان‌های باستانی را تخریب کرد و مقبره‌های روشنفکران باستان را ویران کرد و هرگونه خلافی را تحت عنوان انقلاب انجام داد».

بر اساس آمار و ارقام محافظه‌کارانه، تعداد مرگ‌ومیرهای غیرطبیعی در چین در طول انقلاب فرهنگی بالغ بر 73.7 میلیون نفر برآورد شده است. شهروندان چینی نیز متوجه شباهت کارزار جدید حزب کمونیست چین به رهبری شی‌ جین‌پینگ با تصفیه‌های مائو شده‌اند. یکی از کاربران در این مورد نوشت: «این کارزار فریبی برای بیرون‌کشیدن مار از سوراخش است». کاربری دیگر نیز نوشت: «با شادی و صدای بلند صحبت کنید، سپس سرکوب راست‌گرایان آغاز خواهد شد».