فشار برای توافق

تحرکات برای حصول توافق بر سر آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌ها افزایش یافته و در همین ارتباط آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، روز گذشته از عربستان سعودی به اردن رفت تا درباره راه‌های افزایش کمک‌رسانی به غزه مذاکره و رایزنی کند. گفته می‌شود یکی از دلایل دیگر سفر بلینکن به اردن، قدردانی از اردن بابت کمک‌هایش در جریان درگیری‌های اخیر میان ایران و اسرائیل است.

بلینکن قرار بود با ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن و ایمن صفدی، وزیر خارجه آن کشور‌ دیدار کند. گفت‌وگو با سیگرید کاگ، هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل برای غزه‌ نیز بخش دیگری از برنامه سفر این دیپلمات آمریکایی در اردن است. بلینکن پس از اردن عازم اسرائیل می‌شود تا در آنجا درباره آخرین مذاکرات آتش‌بس موقت و آزادی گروگان‌ها گفت‌وگو کند.

سفرهای منطقه‌ای بلینکن در حالی انجام می‌شود که دولت جو بایدن از اسرائیل در نبرد علیه حماس حمایت کرده است؛ هرچند از این متحدش خواسته‌ برای محافظت از غیرنظامیان بیشتر تلاش کند. بلینکن روز دوشنبه در ریاض به وزرای خارجه کشورهای عربی حاشیه خلیج‌ فارس گفت: «رئیس‌جمهوری بایدن اصرار دارد که اسرائیل برای رسیدگی بهتر به وضعیت غیرنظامیان در غزه، گام‌هایی مشخص، ملموس و قابل‌ اندازه‌گیری بردارد. ما در چند هفته گذشته پیشرفت‌های درخور توجهی را شاهد بوده‌ایم؛ از‌جمله باز‌کردن گذرگاه‌های جدید، افزایش حجم کمک‌رسانی به غزه و ساخت مسیری برای امدادرسانی که در هفته‌های آینده افتتاح خواهد شد». هم‌زمان با سفرهای وزیر خارجه آمریکا در منطقه، نمایندگان حماس اعلام کرده‌اند ایده‌ها و پیشنهادهای مطرح‌شده برای آتش‌بس را بررسی خواهند کرد. در همین حال، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، در تماسی تلفنی از رهبران مصر و قطر خواست «برای آزادی گروگان‌های نزد حماس تمام تلاش‌شان را به کار ببرند» و این موضوع را «تنها مانع» امدادرسانی به غیرنظامیان در نوار غزه خواند.

دیوید کامرون، وزیر خارجه بریتانیا، درباره پیشنهاد ارائه‌شده به حماس گفت‌ «در ازای آزادی گروگان‌های اسرائیلی، آتش‌بس ۴۰‌‌روزه و آزادی هزاران اسیر فلسطینی» اجرا خواهد شد. آنتونی بلینکن نیز در نشست ویژه مجمع جهانی اقتصاد از حماس خواست ‌پیشنهاد «فوق‌العاده سخاوتمندانه» را برای آتش‌بس در غزه به‌سرعت بپذیرد. به گفته یک منبع مطلع درباره مذاکرات، پیشنهاد اسرائیل مستلزم توافق بر سر آزادی کمتر از ۴۰ نفر از حدود ۱۳۰ گروگانی است که گمان می‌رود هنوز در اسارت باشند. در ازای آزادی این گروگان‌ها، آزادی فلسطینیان زندانی در اسرائیل مطرح شده است و مرحله دوم آتش‌بس نیز «دوره آرامش پایدار» خواهد بود؛ این دوره پاسخ اسرائیل به درخواست حماس برای آتش‌بس دائمی عنوان شده است.

در همین حال، استفان سژورنی، وزیر خارجه فرانسه، اعلام کرد مذاکرات درباره آتش‌بس در غزه در حال پیشرفت است. سژورنی در ریاض با وزرای خارجه کشورهای عربی و دیگر کشورهای غربی و همچنین محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، گفت‌وگو کرد. وزیر خارجه فرانسه در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد به رویترز گفت: «وضعیت غزه فاجعه‌بار است و ما به آتش‌بس نیاز داریم. ما درباره گروگان‌ها، وضعیت انسانی بحرانی در غزه و آتش‌بس بحث خواهیم کرد. اوضاع در حال پیشرفت است، اما درباره مذاکرات باید همیشه محتاط بمانیم».

سفر مقام‌های آمریکایی و فرانسوی در حالی انجام می‌شود که انتظار می‌رفت مصر میزبان رهبران گروه حماس برای گفت‌وگو درباره چشم‌انداز توافق آتش‌بس با اسرائیل باشد. اکسیوس به نقل از دو مقام اسرائیلی، گزارش داد ‌اسرائیل به میانجی‌‌های مصری گفته که آماده است قبل از تهاجم به رفح، با مذاکره بر سر آزادی گروگان‌ها، «آخرین فرصت» را به حماس بدهد. گروه حماس هم اعلام کرده پاسخ رسمی اسرائیل به آخرین پیشنهاد آتش‌بس این گروه را دریافت کرده است و آن را بررسی خواهد کرد. با گذشت بیش از شش ماه از جنگ اسرائیل در غزه، مذاکرات تل‌آویو و حماس همچنان در بن‌بست قرار دارد و دو طرف بر خواسته‌های خود پافشاری می‌کنند. حماس می‌گوید هرگونه توافقی باید به جنگ غزه پایان دهد؛ در‌حالی‌که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مخالف تعهد‌دادن در این زمینه است.

هم‌زمان با این تحولات، وزارت خارجه چین نیز روز گذشته اعلام کرد دو گروه‌ فلسطینی رقیب یعنی حماس و فتح خواستار دستیابی به مصالحه از طریق گفت‌وگو در پکن شده‌اند. به گزارش رویترز، لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، در نشستی اعلام کرد: «نمایندگان جنبش آزادی‌بخش ملی فلسطین (فتح) و گروه حماس چند روز پیش برای گفت‌وگو وارد پکن شدند و موافقت کردند برای تحقق همبستگی و وحدت فلسطینی‌ها گفت‌وگوها را ادامه دهند». چنین خواسته‌ای در حالی مطرح می‌شود که این دو گروه از زمانی که حماس در جنگی کوتاه در سال ۲۰۰۷ اعضای فتح را از نوار غزه بیرون راند، نتوانستند اختلاف‌های سیاسی میان خود را حل کنند. از سوی دیگر، اکسیوس هم گزارش داد که اعضای هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات کنگره آمریکا به دیوان کیفری بین‌المللی درباره صدور حکم بازداشت مقام‌های اسرائیل هشدار داده‌ و گفته‌اند ‌این اقدام با واکنش آمریکا مواجه خواهد شد و قوانین مربوط به آن نیز هم‌اکنون در دست تدوین است. اکسیوس پیش‌تر گزارش داده بود که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، خواسته است ‌برای جلوگیری از صدور حکم بازداشت او مداخله کند. دفتر نتانیاهو هنوز این ادعا را تأیید یا تکذیب نکرده است. کاخ سفید نیز از اظهارنظر درباره این ادعا خودداری کرد، اما اعلام کرده است که از تحقیقات دیوان کیفری بین‌المللی حمایت نمی‌کند.

دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) در حال بررسی اتهام‌های مربوط به ارتکاب جنایت جنگی از سوی ارتش اسرائیل و گروه‌های فلسطینی است که از سال ۲۰۱۴ به این سو مطرح بوده است. مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، روز دوشنبه گزارش‌های مربوط به حکم بازداشت را بدون مبنای قانونی خوانده بود. جانسون گفت اگر دولت بایدن مداخله نکند، دیوان کیفری بین‌المللی می‌تواند برای حکم بازداشت رهبران سیاسی آمریکا، دیپلمات‌ها و پرسنل نظامی، قدرت زیادی به‌ دست آورد. تعدادی از قانون‌گذاران آمریکایی نیز در روزهای اخیر انتقادهای تندی را در این زمینه مطرح کرده‌اند. طرحی نیز به ابتکار سناتور تام کاتن برای تحریم مقامات دیوان کیفری بین‌المللی که در این تحقیقات دست دارند، در حال آماده‌سازی است. در مقابل، حامیان اقدامات دیوان کیفری بین‌المللی می‌گویند این دیوان یک نهاد مستقل است. مارک پوکان، سناتور منتقد اسرائیل، می‌گوید‌ کنگره نمی‌تواند به دیوان کیفری بین‌المللی بگوید چه کند.

نتانیاهو و تکرار تهدید‌ها

در این میان، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بار دیگر اعلام کرد به رفح در جنوب غزه حمله خواهد کرد تا گردان‌های باقی‌مانده حماس را که معتقد است در آن شهر حضور دارند، نابود کند. اعلام چندین‌باره تصمیم برای حمله به رفح از سوی نتانیاهو در حالی است که صدها هزار فلسطینی از شروع جنگ حدودا هفت‌ماهه غزه در آن شهر پناه گرفته‌اند و جامعه جهانی نسبت به سرنوشت غیرنظامیان فلسطینی هشدار داده است.

به گزارش آسوشیتدپرس، اظهارات نخست‌وزیر اسرائیل ساعاتی قبل از ورود آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، به تل‌آویو انجام شد. بلینکن که برای پیشبرد مذاکرات آتش‌بس میان اسرائیل و حماس تلاش می‌کند، از عربستان سعودی به اردن رفت و سپس قرار است با مقام‌های اسرائیل گفت‌وگو کند. به عقیده برخی از کارشناسان، دور جدید مذاکرات آتش‌بس یکی از جدی‌ترین گفت‌وگوها بین اسرائیل و حماس از زمان آغاز جنگ غزه است. هدف از پیشنهاد جدید در این مذاکرات، آزادی گروگان‌های اسرائیلی در ازای آزادی اسرای فلسطینی، افزایش کمک‌رسانی به غیرنظامیان غزه، ایجاد یک آتش‌بس موقت و جلوگیری از حمله اسرائیل به رفح عنوان شده است.

با وجود در جریان بودن این مذاکرات و با آنکه هنوز حماس پاسخش را به پیشنهاد متقابل اسرائیل ارائه نداده است، نتانیاهو در گفت‌وگو با گروهی از خانواده‌های گروگان‌ها تأکید کرد که اسرائیل برای نابودی گردان‌های حماس وارد رفح می‌شود، صرف‌نظر از اینکه آیا توافق آتش‌بس با حماس انجام بگیرد یا خیر. نتانیاهو در این دیدار افزود: «این ایده که ما جنگ را قبل از دستیابی به همه اهداف‌مان متوقف خواهیم کرد، قابل بحث نیست. ما با توافق یا بدون آن، وارد رفح می‌شویم و گردان‌های حماس را در آنجا حذف می‌کنیم تا به پیروزی کامل برسیم». اظهارات نخست‌وزیر اسرائیل در شرایطی است که او با فشارهای متحدان داخلی‌اش مواجه شده تا با معامله‌ای که ممکن است مانع از حمله اسرائیل به رفح شود، موافقت نکند. در سوی دیگر، جامعه بین‌المللی و متحد اصلی اسرائیل یعنی ایالات متحده، به تل‌آویو نسبت به هرگونه حمله‌ای که غیرنظامیان را در معرض خطر قرار دهد، هشدار داده‌اند. در این وضعیت، مشخص نیست آیا اظهارات نتانیاهو برای راضی‌کردن شرکای حکومتی‌اش بوده است یا متحدان تندرو‌ او می‌توانند به‌طور جدی بر توافق در حال ظهور با حماس نقش داشته باشند. به گفته یک مقام مصری و رسانه‌های اسرائیلی، توافق فعلی که با میانجیگری ایالات متحده، مصر و قطر مورد بحث قرار گرفته است، منجر به آزادی ده‌ها گروگان اسرائیلی در ازای توقف شش‌هفته‌ای درگیری به‌عنوان بخشی از مرحله اولیه می‌شود. صدها اسیر فلسطینی نیز که در اسارت اسرائیل قرار دارند، آزاد خواهند شد.

اما یک نقطه تعارض درباره آنچه در آینده اتفاق می‌افتد، باقی می‌ماند و آن‌ این است که حماس آزادی نهایی همه گروگان‌ها را به پایان حمله اسرائیل و خروج نیروهایش از غزه منوط کرده، اما اسرائیل تنها یک مکث طولانی در جنگ پیشنهاد داده و متعهد شده است ‌پس از پایان مرحله اول توافق، حملاتش را از سر بگیرد. این موضوع در طول ماه‌ها گفت‌وگو مانع تلاش‌های میانجی‌ها شده است.