ابهام در قاهره

هم‌زمان با ادامه مذاکرات برای آتش‌بس میان اسرائیل و حماس و افزایش بیش‌ از پیش فشارها برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی، خبرگزاری فرانسه به نقل از یک مقام حماس اعلام کرد «این گروه تحت هیچ شرایطی با معامله‌ای که پایان کامل جنگ به‌ صراحت‌ جزء آن نباشد، موافقت نمی‌کند». این مقام که نخواست نامش فاش شود، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل‌ را متهم کرد که به دلیل «منافع شخصی» مانع تلاش‌ها برای دستیابی به توافق می‌شود.

این گفته‌ها در حالی است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در سخنانی اعلام کرد پذیرش توافق آتش‌بس با اسرائیل برای حماس «بی‌خطر» خواهد بود، اما انگیزه‌‌ها و خواسته‌های رهبران این گروه همچنان مبهم است.

او پیش از این از حماس خواسته بود پیشنهاد توافق آتش‌بس «بسیار سخاوتمندانه» میانجی‌های مصری را بپذیر‌د؛ توافقی که در آن ۳۳ گروگان اسرائیلی در ازای تعداد بیشتری از اسرای فلسطینی آزاد و درگیری‌ها به‌طور موقت‌ متوقف می‌شدند و امکان برداشتن گام‌های بعدی به‌ سوی یک توافق جامع وجود داشت.

در همین حال، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است ‌در حالی که اسرائیل بارها تأکید کرده پایان جنگ در غزه را به‌منزله بخشی از توافق آزادی گروگان‌ها نمی‌پذیرد و تا نابودی حماس دست از حمله برنخواهد داشت، حماس گفته است‌ آمریکا خروج اسرائیل از غزه را تضمین کرده است.

از سوی دیگر، در حالی‌ که مذاکرات در مصر در روز شنبه بی‌نتیجه ماند، روزنامه قطری العربی الجدید از ادامه مذاکرات بر سر آتش‌بس از روز گذشته خبر داد. هم‌زمان با افزایش فشارهای داخلی بر نتانیاهو، حماس که قرار بود تنها ۲۰ گروگان را آزاد کند، آماده آزادساز‌ی گروگان‌های بیشتری شده‌ است. روزنامه قطری العربی الجدید در‌این‌باره گفت: «حماس سؤالاتی دارد که می‌خواهد پاسخ داده شود و این با هماهنگی همه طرف‌ها انجام می‌شود». هم‌زمان، یکی از مقامات ارشد حماس به الجزیره گفت اسرائیل «با اصرار بر ادامه جنگ، مانع از توافق می‌شود و بدون ربط‌دادن توافق به پایان جنگ، به دنبال چارچوبی برای بازگشت اسرا ا‌ست». در همین حال، شبکه تلویزیونی «الحدث» گزارش داد که حماس با آزادی ۳۳ گروگان به‌عنوان بخشی از مرحله اول توافق موافقت کرده است. حماس که قرار بود تنها ۲۰ زن و مرد بیمار را آزاد کند، سرانجام آماده آزادی ۳۳ نفر شده است که نشان می‌دهد حماس توانسته به بقیه گروگان‌ها دسترسی پیدا کند. منابعی به شبکه العربیه گفتند که حماس پیش از پاسخ نهایی به زمان بیشتری برای بررسی چند بند از توافق نیاز دارد. این منابع تأکید کردند‌ حماس همچنین ایجاد تغییراتی در چندین بخش از متن و دریافت تضمین‌های کتبی لازم برای اجرای موارد مورد توافق را خواستار شده است.

در همین حال، یک مقام ارشد عرب نیز از «نزدیک‌بودن پذیرش توافق پیشنهادی» خبر داد. این مقام عربی «توافق پیشنهادی میان حماس و اسرائیل را بهترین توافق از زمان آغاز مذاکرات دانست» و افزود: «پذیرش این پیشنهاد خوب است».

او همچنین خاطرنشان کرد: «ملاحظات خصوصی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و برخی از مقامات ارشد حماس، چیزی است که تصمیم سیاسی برای تصویب توافق را پیچیده می‌کند». به گفته او «نتانیاهو به دلایل سیاسی خود می‌تواند توافق را رد کند، حتی اگر پیشنهاد حماس تا حد زیادی با شرایط اسرائیل مطابقت داشته باشد. هر طرف مذاکره می‌تواند چرخشی ۱۸۰‌درجه‌ای داشته باشد و به نقطه شروع بازگردد».

افزایش فشار بر نتانیاهو

هم‌زمان فشارهای داخلی بر نتانیاهو برای رسیدن به توافق افزایش یافته است. خانواده‌های گروگان‌ها از بنیامین نتانیاهو در آستانه روز یادبود هولوکاست درخواست کردند «فشارهای سیاسی را نادیده بگیرد و کنترل بازگشت ۱۳۲ فرد گروگان گرفته‌شده را در دست بگیرد». شگفتی خانواده‌های گروگان‌ها بیشتر از آن است که در میان گزارش‌هایی مبنی بر خوش‌بینی محتاطانه از سوی رهبری حماس درباره امکان‌پذیری توافق، نتانیاهو دو بار علیه توافق موضع گرفت.

هم‌زمان با مذاکراتی که در قطر در جریان است، نمایندگان خانواده‌هایی که گروگان‌هایی دست حماس دارند، از نتانیاهو خواسته‌اند «فشارهای سیاسی را نادیده بگیرد و برای آزادی گروگان‌ها قراردادی را به سرانجام برساند». آنها که به نتیجه‌بخش‌بودن مذاکرات کنونی بسیار امیدوار بودند، اعلام کردند از شنیدن اینکه حماس اعلام کرده است بدون تضمین پایان جنگ، معامله‌ای برای آزادی گروگان‌ها در کار نخواهد بود، شوکه شده‌اند.

این ناامیدی با ادامه اعتراض‌ها در اسرائیل همراه شد و ساکنان تل‌آویو شنبه‌شب بار دیگر با خواسته برقراری هرچه سریع‌تر آتش‌بس و همچنین برکناری بنیامین نتانیاهو تجمع کردند و با سر‌دادن شعارهای «توافق، همین حالا» و «انتخابات، همین حالا» اعتراض‌ خود را به کندی روند مذاکرات با حماس برای بازگشت گروگان‌ها نشان دادند.

در سوی دیگر، در آمریکا نیز تظاهرات معترضان به جنگ غزه در دانشگاه‌ها ادامه دارد و مراسم فارغ‌التحصیلی دانشجویان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. رسانه‌های محلی گزارش می‌دهند که پلیس با تجهیزات ضدشورش، معترضان به جنگ غزه را که در محوطه دانشگاه ویرجینیا اردوگاه برپا کرده بودند، متفرق کرد. گزار‌ش‌ها از دانشگاه ایندیانا نیز حاکی از آن است که تظاهرات طرفداران فلسطین در این دانشگاه هم برپا شد و معترضان شعارهایی همچون «فلسطین آزاد» سر دادند؛ آنچه در مراسم فارغ‌التحصیلی دانشجویان این دانشگاه اختلال ایجاد کرد. در دانشگاه میشیگان نیز جمعیتی حدود ۷۵ نفر تجمع کردند و سپس با سر‌دادن شعارهایی تلاش کردند مراسم فارغ‌التحصیلی را برهم بزنند، اما پلیس مانع آنها شد.

در‌عین‌حال، هم‌زمان با آنکه مذاکرات آتش‌بس به دلیل اختلاف‌نظرهای سیاسی میان حماس و اسرائیل به نقطه حساسی رسیده است، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، تأکید کرد مسیر مدنظر دولت واشنگتن برای رسیدن به صلح و ثبات در خاورمیانه، از پیشبرد هم‌زمان «معاهده دفاعی با عربستان سعودی، عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو و گام‌های اساسی به سمت تشکیل کشور فلسطین» می‌گذرد. به گزارش فایننشال‌تایمز، سالیوان با بیان این اظهارات در کنفرانسی که روز شنبه برگزار شد، ضمن «درهم‌آمیخته» توصیف‌کردن این شروط، تأکید کرد که نمی‌توان یکی را از دیگری جدا کرد و انتظار داشت که این مسئله حل شود. پس از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل و آغاز جنگ در نوار غزه، عربستان سعودی تأکید کرده بود که بدون تشکیل کشور فلسطین،‌ عادی‌سازی روابط با اسرائیل صورت نمی‌گیرد، اما بنیامین نتانیاهو پیوسته راه‌حل دو کشوری را رد کرده است.

 تردید در  ادامه  حضور  حماس  در  قطر
رویترز به نقل از یک مقام آگاه نوشت قطر ممکن است دفتر سیاسی حماس را در دوحه تعطیل کند. قطر در حال بررسی این موضوع است که آیا به حماس اجازه دهد فعالیت دفتر سیاسی‌اش در دوحه ادامه یابد یا آن را تعطیل کند، همچنین این کشور بررسی خواهد کرد که میانجیگری در درگیری هفت‌ماهه اسرائیل و حماس را ادامه دهد یا خیر.

قطر ماه گذشته اعلام کرد که در حال ارزیابی مجدد نقش خود به عنوان میانجی در مذاکرات غیرمستقیم بین اسرائیل و حماس است. این کشور نگرانی‌هایی را مطرح کرد، مبنی بر اینکه تلاش‌هایش از سوی سیاست‌مدارانی که به دنبال کسب امتیازند، تضعیف شده است. مقام گفت‌وگوکننده با رویترز که نخواست نامش فاش شود، گفت: «اگر قطر قرار نیست میانجیگری کند، حفظ دفتر سیاسی حماس در دوحه نیز اهمیتی نخواهد داشت».

این منبع آگاه البته اظهار بی‌اطلاعی کرد که اگر دولت قطر تصمیم به بستن دفتر حماس بگیرد، از رهبران و اعضای این گروه خواسته می‌شود دوحه را ترک کنند یا خیر.

واشنگتن‌پست نیز در گزارشی به اظهارات یک مقام آمریکایی اشاره کرد و به نقل از او نوشت که واشنگتن به دوحه گفته است اگر حماس به رد توافق آتش‌بس با اسرائیل ادامه دهد، لازم است که اعضای این گروه اخراج شوند. یکی از دیپلمات‌ها به واشنگتن‌پست گفته است که مقام‌های قطر پیش‌تر هشدارهای لازم را به سران حماس از جمله اسماعیل هنیه داده‌اند و به آنها گفته‌اند که بهتر است برای احتیاط به یک محل اقامت دیگر فکر کنند.

این گزارش‌ها هم‌زمان با آن منتشر می‌شود که مذاکره‌کنندگان حماس برای ادامه گفت‌وگوها درباره پیشنهاد آتش‌بس وارد قاهره شدند. قطر از سال ۲۰۱۲ به عنوان بخشی از توافق با ایالات متحده میزبان رهبران سیاسی حماس بوده است و اسماعیل هنیه، رهبر این گروه، در دوحه زندگی می‌کند. قطر، یکی از کشورهای بانفوذ خلیج فارس به‌شمار می‌رود که از هفتم اکتبر به دلیل روابطش با حماس مورد انتقاد مقام‌هایی از ایالات متحده و اسرائیل قرار گرفته است. قطر علاوه بر تأمین بخشی از کمک‌هزینه ماهانه ۳۰ میلیون دلاری برای خانواده‌ها و سوخت برای تأمین برق، حقوق بخش دولتی غزه را نیز پرداخت می‌کند. بنیامین نتانیاهو هم از قطر خواسته است که حماس را تحت فشار قرار دهد. قطر و اسرائیل روابط رسمی ندارند اما مقامات آنها برای گفت‌وگو درباره تلاش‌های میانجیگری دیدار می‌کنند.