یک قدم تا تعطیلی شنبه

بلوای تعطیلی شنبه‌ها یا پنجشنبه‌ها چند‌وقتی است که شروع شده و به یکی از موضوعات روز بدل شده است. القصه بعد از بالا و پایین‌های بسیار و تحلیل‌های فراوان و بعضا عجیب، دیروز در جریان رسیدگی به جزئیات لایحه اصلاح ماده ۸۷ قانون مدیریت خدمات کشوری موسوم به افزایش تعطیلی آخر هفته، موضوع تعطیلی به ایستگاه پایانی رسید. در نهایت تعطیلی شنبه‌ها با ۱۳۶ رأی موافق، ۶۶ رأی مخالف و سه رأی ممتنع از مجموع ۲۱۵ نماینده حاضر در جلسه دیروز مجلس به تصویب رسید. در این مصوبه آمده است: «تمامی دستگاه‌های اجرائی اعم از ستادی و استانی به استثنای واحدهای نظامی، انتظامی و امنیتی و بخش عملیاتی واحدهای خدمت‌رسانی از قبیل بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی-درمانی، مراکز بهزیستی، بانک‌ها و اماکن ورزشی موظفند ساعات کار خود را در پنج روز هفته از روز یکشنبه تا پنجشنبه تنظیم کنند. فهرست کامل بخش عملیاتی واحدهای خدمات‌رسانی موضوع این تبصره ظرف مدت سه ماه از تاریخ لازم‌الاجراشدن این قانون توسط سازمان اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد».

محسن پیرهادی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و از‌جمله موافقان تعطیلی شنبه‌ها، روی موضوعات اقتصادی تأکید داشت و گفت: «کسانی درباره تعطیلی پنجشنبه صحبت می‌کنند که کاری در حوزه اقتصادی نکرده‌اند. ۳۶ تشکل اقتصادی در مجلس شورای اسلامی درخواست تعطیلی شنبه را مطرح کردند تا ارتباط‌مان با دنیا قطع نشود؛ چرا به فعالان اقتصادی اهمیت نمی‌دهیم؟ تعطیلی روز شنبه کم‌هزینه‌ترین و پرفایده‌ترین کار برای عرصه اقتصاد است».

مخالفت با تعطیلی شنبه‌ها از سوی برخی نمایندگاه دلایل متعددی داشت؛ از کراهت تعطیلی شنبه‌ها گرفته تا تشبه با یهودیت. تا جایی که محسن پیرهادی در‌این‌باره گفته است که در استفتای شفاهی از دفتر رهبری و استفتای کتبی از دفتر امام خمینی‌(ره) مشکلی برای تعطیلی روز شنبه مطرح نشده است.

او حتی گفته که برای این طرح از دفاتر برخی مراجع تقلید از‌جمله آیت‌الله ناصر مکارم‌شیرازی و آیت‌الله نوری‌همدانی به صورت شفاهی و تلفنی و از دفتر آیت‌الله علوی‌گرگانی به صورت کتبی درخصوص تشبه تعطیلی شنبه با یهودیت استفتا کرده‌اند. هر سه مرجع تأکید کرده‌اند صرف تعطیلی شنبه، تشبه با یهودیت محسوب نمی‌شود. فحوای مشترک پاسخ‌ها این بوده که «اصلاح روندها بر اساس سبب انتفاع جامعه اسلامی و مسلمین بلامانع است. درخصوص جابه‌جایی تعطیلات چون جزء مباحث حکومتی و حاکمیتی محسوب می‌شود، تشخیص حاکم شرع متبع است. تنها روز جمعه است که به دلیل سفارش بر برپایی نماز جمعه مقدس شمرده شده است». پیرهادی در مصاحبه‌های روزهای اخیر خود با رسانه‌ها به تجربه کشور‌های مسلمان حاشیه 

خلیج فارس هم اشاره کرده است؛ «15 سال پیش عمده کشور‌های اسلامی و کشور‌های حوزه 

خلیج فارس برای بهره‌مندی بیشتر از تعاملات بین‌المللی، در تصمیمی واحد روز‌های تعطیلات پایان هفته خود را از «پنجشنبه و جمعه» به «جمعه و شنبه» تغییر دادند؛ اقدام مشترکی که مؤید اهمیت همگامی با تعاملات و مراودات بین‌المللی و منطقه‌ای است».

برای صنف آی‌تی حیاتی است

مسعود شکرانی، عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران و مدیرعامل گروه داده‌ورز جویا و از فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، از‌جمله کسانی است که تعطیلی شنبه‌ها را برای فعالیت‌های تجاری به‌ویژه برای صنف آی‌تی به فال نیک گرفته است. او به «شرق» می‌گوید: «با توجه به اینکه در کشورهای خارجی روزهای شنبه و یکشنبه تعطیل است و در ایران تعطیلی پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها حاکم است، عملا ارتباط رسمی ما با دنیا به دوشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه محدود می‌شد». او ادامه می‌دهد: «البته ارتباط با شرکای خارجی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در همه ساعات و در تمام روزها برقرار است، اما طبیعتا ارتباطی رسمی نیست. اما با تعطیلی شنبه‌ها به جای پنجشنبه‌ها که ا‌ن‌شاءالله مورد تأیید شورای نگهبان هم قرار خواهد گرفت، در آینده حداقل با عمان و کشورهای همسایه ارتباط نزدیک‌تری خواهیم داشت. تاکنون در سه روز کاری با دنیا مشترک بودیم، یعنی 60 درصد و اکنون با اضافه‌شدن روز پنجشنبه، این ارتباط مشترک کاری و رسمی به 80 درصد می‌رسد». به عقیده او برای صنف آی‌تی که عمده کارش با کشورهای خارجی است، این موضوع بسیار مؤثر و حیاتی خواهد بود. گرچه عمده فعالان اقتصادی با تعطیلی شنبه‌ها موافق هستند، اما برخی از نمایندگان و مخالفان سفت و سخت تعطیلی شنبه‌ها در مجلس معتقدند صرفا نباید مسائل اقتصادی مطرح باشد. عباس گودرزی، نماینده مردم بروجرد در مجلس از‌جمله این افراد است که دیروز در مخالفت با لایحه پیشنهادی گفته بود: «ما موظفیم به سنت‌ها، آداب، آیین و سبک زندگی ملت متمدن ایران اسلامی بها دهیم. درحالی‌که مرکز پژوهش‌های مجلس نظرسنجی کرده و اکثر مردم موافق تعطیلی پنجشنبه هستند، چرا قصد دارید مناسک دینی، سبک زندگی و سنت‌های مردم ایران را زیر سؤال ببرید؟». البته نظرسنجی مرکز پژوهش‌های مجلس صرفا در مورد طرح تعطیلی «مدارس» در روزهای پنجشنبه است و سایر ارگان‌ها و نهادها به‌ویژه فعالیت‌های اقتصادی را دربر نمی‌گیرد. در نتایج این نظرسنجی گفته شده که علاوه‌ بر رضایتمندی معلمان و دانش‌آموزان از تعطیلی پنجشنبه‌ها، افزایش مشارکت معلمان در دوره‌های دانش‌افزایی ضمن خدمت، افزایش فعالیت فوق‌برنامه‌ای و پرورشی و آموزشی خانواده و نداشتن ممنوعیت قانونی از‌جمله مزایای احتمالی این طرح به شمار می‌روند.

تعطیلی شنبه‌ها از اواخر خرداد

دیروز علاوه بر طرح موضوع تعطیلی شنبه‌ها، نمایندگان مجلس تصویب کردند که ساعت کاری کارمندان دولت به ۴۰ ساعت در هفته کاهش پیدا کند. این مصوبه هم در صورت تأیید شورای نگهبان اجرائی خواهد شد. ولی اسماعیلی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس، خبر داده است که اگر شورای نگهبان در ۱۰ روز آینده مصوبه مجلس مبنی بر افزایش تعطیلات هفته‌‌ را تأیید و به رئیس مجلس ابلاغ کند، تعطیلی شنبه‌ها از اواخر خرداد امسال باید اجرائی شود. در لایحه اصلاح ماده ۸۷ قانون مدیریت خدمات کشوری موسوم به افزایش تعطیلی آخر هفته نکات و تبصره‌هایی هم وجود دارد. در واقع برخی از واحدهای نظامی و انتظامی از این قاعده مستثنا هستند. در تبصره سه این لایحه آمده است: «تمامی دستگاه‌های اجرائی اعم از ستادی و استانی به استثنای واحدهای نظامی، انتظامی و امنیتی و بخش عملیاتی واحدهای خدمت‌رسانی از قبیل بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی درمانی، مراکز بهزیستی، بانک‌ها و اماکن ورزشی موظفند ساعات کار خود را در پنج روز هفته از روز یکشنبه تا پنجشنبه تنظیم کنند. فهرست کامل بخش عملیاتی واحدهای خدمات‌رسانی موضوع این تبصره ظرف مدت سه ماه از تاریخ لازم‌الاجرا‌شدن این قانون توسط سازمان اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد».

هم‌راستا با دهکده جهانی

عالیه شکربیگی، جامعه‌شناس، از دیگر کسانی است که تعطیلی شنبه‌ها را مفید می‌داند و به همسویی ایران با جامعه جهانی اشاره می‌کند. او به «شرق» می‌گوید: «به گفته مک‌لوهان که یکی از صاحب‌نظران حوزه ارتباطات است، ما در یک دهکده جهانی به سر می‌بریم. او در سالیان بسیار دور این موضوع را عنوان کرده بود. اما شما در نظر بگیرید اکنون حضور در این دهکده جهانی تا چه میزان مهم است. وقتی خبری در یکی از کشورها اعلام می‌شود و در عرض چند ثانیه در سایر کشورهای این سیاره انتشار می‌یابد و به اطلاع همگان می‌رسد، آیا نباید ساختار ارتباطاتی و اداری کشورها هم مانند همدیگر باشند؟ این موضوع فارغ از هرگونه ساختار ایدئولوژی و عقیدتی که موجب جهت‌گیری ارزشی ما خواهد شد، مهم است».

او معتقد است اگر چنین اتفاقی نیفتد، این ما هستیم که از ارتباطات و تعاملات جهانی عقب خواهیم افتاد. بنابراین این موضوع نقطه عطفی در کشور خواهد بود و تا حدی می‌تواند این عقب‌افتادگی را جبران کند. این جامعه‌شناس به موضوع نظم اجتماعی هم اشاره می‌کند؛ اینکه آیا تا زمان استقرار کامل نظم جدید احتمال بی‌نظمی در جامعه چه در سطح فردی و چه ساختارهای دولتی محتمل است؛ «این موضوع نیز مانند سایر مسائل امری نسبی خواهد بود. اما با توجه به شکاف اجتماعی در بستر رسمی و غیررسمی در جامعه، فکر می‌کنم مردم و ساختار غیررسمی زودتر خودشان را با جامعه جهانی هماهنگ می‌کنند. تا این موضوع در جامعه جا بیفتد و نهادینه شود، ممکن است ساختارهای دولتی در مواقعی تا حدودی دچار اختلال شوند اما ساختار جامعه‌ای این‌طور نخواهد بود. البته طبیعتا در این زمینه هم نمی‌توان با قطعیت و یقین صحبت کرد». شکربیگی ادامه می‌دهد: «بنابراین پیامدهای تغییر ساعات و روز تعطیل در بستر رسمی و غیررسمی متفاوت خواهد بود. در بسیاری از مواقع شاهدیم که بستر غیررسمی که منظور همان مردمان جامعه هستند، بسیار پیشروتر از بستر رسمی در ساختار جامعه حرکت می‌کند. خیلی مواقع شاهدیم که عکس‌العمل‌های بستر غیررسمی سریع‌تر و پاسخ‌هایی که به موضوعات ارائه می‌دهد پیشروتر است. بنابراین فکر نمی‌کنم شاهد اختلالی جدی در این زمینه باشیم». تأکید او بر انعطاف‌پذیری بیشتر ساختار غیررسمی اجتماعی و البته حضور چشمگیر شبکه‌های اجتماعی و قدرت فضای مجازی در جامعه است. می‌گوید: «حضور پررنگ مردم در شبکه‌های اجتماعی و تعاملات موجود در بستر فضای مجازی امکانی فراهم می‌کند تا با مشکل جدی در این زمینه مواجه نشویم. اما به هر حال ممکن است تا نهادهای دولتی و حکومتی بخواهند با تغییر شرایط کاری، اشتغال، تحصیلی و... هماهنگ شوند، به کمی زمان نیاز داشته باشیم».