فرصتی برای آتش‌بس

رئیس‌جمهور ایالات متحده، طرح جدید اسرائیل برای توافق آتش‌بس با حماس و آزادسازی گروگان‌ها را ارائه کرد. او این طرح را به‌عنوان «نقشه راهی» برای یک «آتش‌بس پایدار» در غزه توصیف کرد که آزادی حدود ۱۲۸ گروگان باقی‌مانده در دست حماس را تضمین می‌کند. ایالات متحده، قطر و مصر ماه‌ها تلاش کرده‌اند توافقی بین اسرائیل و گروه حماس برای توقف درگیری‌ها و آزادی گروگان‌های باقی‌مانده ایجاد کنند، اما موفقیتی کسب نکردند. بایدن گفت: «همه کسانی که اکنون خواهان صلح هستند باید صدای خود را بلند کنند و به رهبران بگویند که باید این توافق را بپذیرند». دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اعلام کرد که از این طرح حمایت می‌کند. با این حال، در این بیانیه ضمن تأکید بر مشروط‌بودن پیشرفت طرح پیشنهادی برای آتش‌بس در غزه از مرحله‌‌ای به مرحله دیگر، تأکید شده است که جنگ تا زمان تحقق همه اهداف تعیین‌شده متوقف نخواهد شد. در بیانیه دفتر نخست‌وزیری اسرائیل از «بازگشت همه گروگان‌ها» و «حذف ظرفیت‌های نظامی و تشکیلاتی حماس» به عنوان اهداف اصلی مد نظر یاد شده و آمده است که نقشه راه پیشنهادی «حفظ این اصول» را ممکن می‌کند.

حماس نیز بیانیه‌ای صادر کرد که در آن از سخنرانی بایدن استقبال کرده و اعلام کرد که برای دستیابی به یک آتش‌بس دائمی و خروج دائمی نیروهای اسرائیلی از غزه به‌طور جدی مذاکره خواهد کرد. حماس اعلام کرد که به آنچه در سخنرانی جو بایدن در ارتباط با برقراری آتش‌بس دائمی، مبادله اسرا، خروج نیروهای اسرائیلی و بازسازی غزه مطرح شد نگاه مثبت دارد. جنبش اسلام‌گرای فلسطینی به این ترتیب از تعامل با هرگونه پیشنهادی که متضمن خروج نیروهای اسرائیلی و برقراری آتش‌بس در غزه شود، خبر داد و برای پیشبرد چنین طرحی اعلام آمادگی کرد. مسئولان حماس در عین حال همواره تأکید کرده‌اند که دو شرط اصلی «آتش‌بس دائمی» و «خروج نیروهای اسرائیلی از غزه» را قابل مذاکره نمی‌دانند. به گفته یک مقام ارشد دولت بایدن که به شرط ناشناس‌ماندن با خبرنگاران صحبت کرد، قطر روز پنجشنبه پیشنهاد چهار و نیم صفحه‌ای را در اختیار حماس قرار داد.

جزئیات طرح

مرحله اول طرح اسرائیل شامل یک آتش‌بس شش هفته‌ای و عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از مناطق پرجمعیت غزه خواهد بود. این طرح همچنین به غیرنظامیان فلسطینی اجازه بازگشت به خانه‌های خود در سراسر نوار غزه، از جمله در شمال را می‌دهد. این امر با افزایش کمک‌های بشردوستانه به میزان حداقل ۶۰۰ کامیون در روز و تحویل صدها هزار پناهگاه موقت، همراه خواهد بود. مرحله اول همچنین شامل آزادی تعدادی از گروگان‌های اسرائیلی، از جمله زنان، سالمندان و زخمی‌ها، در ازای «صدها» زندانی فلسطینی در زندان‌های اسرائیل خواهد بود. مرحله اول شامل مذاکراتی بین اسرائیل و حماس نیز خواهد بود و دو طرف برای رسیدن به مرحله بعدی این پیشنهاد مذاکره خواهند کرد. مرحله دوم شامل پایان دائمی جنگ و آزادی تمام گروگان‌های باقی‌مانده، از جمله سربازان مرد، و عقب‌نشینی کامل نیروهای اسرائیلی از غزه خواهد بود. بایدن اذعان کرد که هنوز جزئیاتی وجود دارد که برای انتقال از مرحله اول به مرحله دوم باید توافق شوند، اما او خاطرنشان کرد که تحت شرایط توافق، آتش‌بس موقت تا بیش از شش هفته باقی خواهد ماند، تا زمانی که مذاکرات ادامه دارد. مرحله نهایی توافق شامل یک طرح گسترده برای بازسازی غزه و بازگرداندن «گروگان‌های باقی‌مانده» به خانواده‌هایشان است. 

دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اعلام کرده که او به تیم مذاکره‌کننده‌اش اجازه داده است این توافق را ارائه کنند. دفتر نتانیاهو در عین حال تأکید کرد که «جنگ تا دستیابی به همه اهداف، ازجمله بازگشت گروگان‌ها و نابودی حماس، پایان نخواهد یافت». جدا از این، ارتش اسرائیل اعلام کرد که نیروهایش پس از روزها درگیری شدید به عملیات در منطقه جبالیا در شمال غزه پایان داده‌اند. نیروهای اسرائیلی نیز اعلام کردند که برای هدف قراردادن «آخرین منطقه اصلی حماس» جست‌وجوهایی در رفح انجام داده‌اند. جنگ غزه روز هفتم اکتبر و زمانی آغاز شد که حماس و گروه‌های دیگر به جنوب اسرائیل یورش بردند و براساس آمار، هزار و ۲۰۰ نفر را کشتند و بیش از ۲۵۰ نفر را ربودند. پس از آن، اسرائیل به نوار غزه حمله کرد و وعده داد که تا نابودی حماس دست از جنگ برنمی‌دارد. مقامات بهداشتی حماس تخمین می‌زنند که از زمان حمله اسرائیل به غزه بیش از ۳۶ هزار و ۲۸۰ نفر در غزه شهید شده‌اند. با این حال سازمان ملل اخیرا این آمار را مورد تردید و اصلاح قرار داده است. بیش از یک میلیون نفر با سطوح «فاجعه‌بار» گرسنگی روبه‌رو شده‌اند و قحطی در بخش‌هایی از غزه فراگیر شده است. مذاکرات آتش‌بس، با میانجیگری مصر، قطر و برخی از کشورهای دیگر، بارها متوقف شده است و اسرائیل و حماس هرکدام یکدیگر را دلیل این عدم پیشرفت می‌دانند. بایدن در سخنرانی‌ خود از اسرائیل خواست دربرابر فشار کسانی که برای ادامه جنگ فشار می‌آورند مقاومت کند و فرصت آتش‌بس را از دست ندهد. او افزود: «عده‌ای می‌خواهند غزه را اشغال کنند. آنها می‌خواهند سال‌ها به جنگ ادامه دهند و گروگان‌ها برای آنها اهمیتی ندارند. من از رهبری اسرائیل خواسته‌ام که با وجود فشارهای احتمالی از این توافق حمایت کند». با وجود شکاف حزبی در ایالات متحده، رهبران سنای ایالات متحده، به رهبری دموکرات‌ها و مجلس نمایندگان، به رهبری جمهوری‌خواهان، به نشانه حمایت از اسرائیل از نتانیاهو برای سخنرانی در نشست مشترک کنگره دعوت کردند.

این دعوت در حالی صورت گرفت که حمله هوایی اسرائیل به اردوگاه آوارگان رفح در روز یکشنبه به شهادت ۴۵ فلسطینی و ابراز خشم جهانی منجر شد. بایدن در این زمینه گفت: «مردم فلسطین در این جنگ جهنم محض را تحمل کرده‌اند و همه ما تصاویر وحشتناک آتش‌سوزی مرگ‌بار رفح را در اوایل این هفته دیده‌ایم». جنگ غزه بایدن را در تنگنای سیاسی قرار داده است. او از یک طرف از طرفداران سرسخت اسرائیل است و مایل است از حمایت مالی و حمایت جامعه طرفدار اسرائیل در ایالات متحده اطمینان حاصل کند و از سوی دیگر، برخی از اعضای حزب دموکرات، به‌دلیل رنجی که این جنگ برای غیرنظامیان ایجاد کرده است، از حمایت رئیس‌جمهوری آمریکا از نتانیاهو خشمگین‌اند. این تحولات و طرح جدید آتش‌بس واکنش‌های بین‌المللی زیادی به همراه داشته و نور امیدی را در دل بسیاری از چهره‌های بین‌المللی برای امکان توقف جنگی مرگ‌بار و ویرانگر تابانده است. 

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد از اسرائیل و حماس خواست تا از این فرصت که به گفته وی زمینه‌ساز تحقق «صلحی پایدار در خاورمیانه» خواهد بود، استفاده کنند. اورزولا فُن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، پیشنهاد تازه آتش‌بس اسرائیل را «واقع‌بینانه» خواند و از آن به عنوان «فرصتی واقعی برای حرکت به سوی پایان‌دادن به جنگ و رنج غیرنظامیان در غزه» یاد کرد. آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، این پیشنهاد را «نور امید» و احتمالا راهی برای خروج از مناقشه توصیف کرد. آنتونی بلینکن، رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا، جزئیات نقشه راه جدید رونمایی‌شده از سوی جو بایدن برای برقراری آتش‌بس در غزه را در تماس‌هایی جداگانه با همتایان خود در اردن، عربستان سعودی و ترکیه در میان گذاشت. انجمن خانواده‌های افراد گروگان‌گرفته‌شده از سوی حماس در حمله مرگ‌بار هفت اکتبر نیز اعلام کرد: «نمی‌توانیم اجازه دهیم این فرصت از دست برود».