آیا درآمد از همستر در ایران جرم است؟

چندصباحی است بازی آنلاین «همستر» به سرعت در میان اقشار جامعه به‌ویژه جوانان محبوبیت یافته است. این بازی که از طریق اپلیکیشن تلگرام اجرا می‌شود و کاربران با ضربه‌زدن روی صفحه گوشی خود، امتیاز کسب کرده و سکه‌های مجازی دریافت می‌کنند؛ پیش‌بینی می‌شود در آینده به «رمزارز» قابل مبادله یا دارای ارزش اقتصادی تبدیل شود. با این حال، نگرانی‌هایی درباره سوءاستفاده و کلاهبرداری از این بازی به وجود آمده است. گزارش شده که افراد سودجو با ادعای ارائه کد مخفی یا کارت بازی که تعداد سکه‌های مجازی دریافتی کاربران را افزایش می‌دهد، موفق به کلاهبرداری از کاربران شده‌اند.

اما پرسش اساسی این است که آیا استفاده از نرم‌افزار یا پلتفرم همستر به خودی خود جرم است؟ و در صورتی که امتیازات و سکه‌های مجازی به پول و ارزش واقعی تبدیل شوند، آیا چنین درآمدی نامشروع است؟

باید توجه داشت که نفس استفاده از بازی همستر به عنوان یک فعالیت سرگرمی، فعالیت مجرمانه محسوب نمی‌شود. بنابراین، از دیدگاه قانونی، بر اساس اصل برائت و اصل قانونی‌بودن جرائم و مجازات‌ها، تا زمانی که قانونی خاص در این زمینه وجود نداشته باشد، نمی‌توان این عمل را مجرمانه دانست.

اصل قانونی‌بودن جرائم و مجازات‌ها ایجاب می‌کند که هرگونه رفتار مجرمانه به صراحت در قانون تعریف و تعیین شده باشد. در غیاب چنین قانونی، استفاده از بازی همستر و کسب امتیاز و سکه مجازی به خودی خود نمی‌تواند مجرمانه تلقی شود. حتی در صورت تبدیل سکه‌های مجازی به پول واقعی، در صورتی که این فرایند بدون اضرار به غیر و آسیب به اشخاص یا نظم عمومی باشد، نمی‌توان درآمد حاصل از آن را نامشروع دانست. لذا قابل توجه است‌ تبدیل سکه‌های مجازی به پول واقعی، در صورت رعایت مقررات مالی و مالیاتی، می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد مشروع تلقی شود.

اخیرا برخی از مراجع تقلید فتوایی به حرمت درآمد احتمالی حاصل از این بازی‌ها صادر کرده‌اند. این فتوا‌ها مبتنی بر نگرانی‌های اخلاقی و اجتماعی از تأثیرات منفی این‌گونه بازی‌ها بر جوانان است.

اما از منظر حقوقی، چنین درآمدی در صورتی که به شیوه‌ای غیرزیان‌بار به دست آمده باشد، نمی‌تواند غیرقانونی باشد و تا زمانی که قانون‌گذار به صورت صریح در این زمینه وارد نشده و قوانین مشخصی تدوین نکرده باشد، باید اصل را بر اباحه و جایزبودن این فعالیت‌ها گذاشت.

البته باید تأکید کرد که سوءاستفاده و کلاهبرداری از طریق این بازی‌ها، نظیر ادعای ارائه کد‌های مخفی برای افزایش سکه‌های مجازی، قطعا عملی مجرمانه است و نیازمند برخورد قانونی. هرگونه فریب و کلاهبرداری از کاربران، مصداق بارز جرم است و باید با آن برخورد قانونی صورت گیرد. این موارد استثنائی نباید به کلیت و اصل موضوع بازی تعمیم داده شود. باید میان فعالیت‌های قانونی و سرگرمی‌های سالم و سوءاستفاده‌های مجرمانه تمایز قائل شد.

به‌طور کلی، بازی همستر و سایر بازی‌های مشابه که از طریق آنها کاربران به جمع‌آوری سکه‌های مجازی و کسب امتیاز می‌پردازند، تا جایی که به حقوق دیگران لطمه‌ای وارد نکنند، نمی‌توانند مجرمانه تلقی شوند. از این‌رو، بر اساس اصول حقوقی و قانونی موجود، این فعالیت‌ها فاقد وصف مجرمانه بوده و درآمد حاصل از آنها نیز نامشروع نیست. نگارنده معتقد است باید به جای ایجاد فضای ترس و نگرانی، به ارتقای فرهنگ استفاده صحیح و قانونی از این نوع بازی‌ها پرداخت تا زمینه‌های سوءاستفاده به حداقل برسد.

در نهایت، ایجاد بستر‌های قانونی و شفاف برای فعالیت‌های این‌چنینی می‌تواند هم از نظر اقتصادی و هم از نظر اجتماعی مفید باشد. با وضع قوانین مشخص و شفاف می‌توان از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کرد و فضای امن و قانونی برای فعالیت کاربران فراهم آورد. این رویکرد می‌تواند به توسعه اقتصادی و افزایش رفاه اجتماعی کمک کند و از نگرانی‌های موجود در این زمینه بکاهد.