نگاهی به دومین مناظرات انتخاباتی چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با فعالان و چهره‌های سیاسی
«منافع ملی»؛ قربانی تسویه‌حساب جریان رادیکال
دومین دوره مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری دوره چهاردهم هم پنجشنبه‌شب برگزار شد و باید اذعان کرد این مناظره کم‌رمق‌تر از مناظره دور اول بود و نتوانست کشش و جذابیت حداقلی را برای مخاطبان به دنبال داشته باشد. این در حالی بود که پیش‌تر، بسیاری از کارشناسان، ناظران و تحلیلگران توصیه کرده بودند که شیوه برگزاری مناظره‌ها در فرم و محتوا تغییر پیدا کند. از سوی دیگر، نتایج نظرسنجی ایسپا حاکی از آن است که ۷۳ درصد مردم اصلا مناظره اول را تماشا نکرده‌اند و همچنین نزدیک به ۳۶ درصد تأکید کرده‌اند اصلا اخبار انتخابات ریاست‌جمهوری را دنبال نمی‌کنند و تنها هفت درصد بسیار زیاد اخبار را دنبال می‌کنند.
عبدالرحمن فتح‌الهی: دومین دوره مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری دوره چهاردهم هم پنجشنبه‌شب برگزار شد و باید اذعان کرد این مناظره کم‌رمق‌تر از مناظره دور اول بود و نتوانست کشش و جذابیت حداقلی را برای مخاطبان به دنبال داشته باشد. این در حالی بود که پیش‌تر، بسیاری از کارشناسان، ناظران و تحلیلگران توصیه کرده بودند که شیوه برگزاری مناظره‌ها در فرم و محتوا تغییر پیدا کند. از سوی دیگر، نتایج نظرسنجی ایسپا حاکی از آن است که ۷۳ درصد مردم اصلا مناظره اول را تماشا نکرده‌اند و همچنین نزدیک به ۳۶ درصد تأکید کرده‌اند اصلا اخبار انتخابات ریاست‌جمهوری را دنبال نمی‌کنند و تنها هفت درصد بسیار زیاد اخبار را دنبال می‌کنند. با این اعداد و ارقام تقریبا مسجل به نظر می‌رسد که بر‌خلاف برخی ارزیابی‌های اولیه، مناظره‌های انتخاباتی نمی‌تواند کششی در افکار عمومی به منظور افزایش مشارکت ایجاد کند و با این دست‌فرمان از هم‌اکنون قابل پیش‌بینی است که نظرسنجی‌ها درباره میزان مخاطبان مناظره‌های دور دوم پایین‌تر از دور اول خواهد بود. فارغ از این نکته، آنچه در مناظره پنجشنبه‌شب روی داد، تقریبا تکرار دور پیشین بود و همچنان پورمحمدی برتری نسبی خود را در مقایسه با سایر نامزدها حفظ کرد. درعینحال بی‌اخلاقی‌های سیاسی زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی در اتهام‌زنی و توهین ادامه یافت. اینها علاوه بر آن است که ادعاهای زاکانی و وعده‌های غیرواقع‌بینانه‌اش درباره یارانه‌های انرژی و... مؤیدی بر پوششی‌بودن اوست. هم‌زمان قالیباف هم سعی کرد بر مدار عدم تنش حرکت کند؛ هرچند در مقاطعی مجبور به واکنش شد. در این بین، سخنان سعید جلیلی همچنان نامفهوم است؛ هرچند جلیلی تلاش داشت به‌هیچ‌وجه وارد تنش و حاشیه نشود و در عوض اجازه دهد دو نامزد پوششی (زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی) به نیابت از او وظیفه حمله، تخریب و توهین را انجام دهند، اما یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که مرکز توجه افکار عمومی و رسانه‌ها قرار گرفت، ناظر بر گفته‌های مصطفی پورمحمدی درباره نقش جلیلی برای عدم تصویب FATF در دولت روحانی بود که البته در ادامه با سکوت این نامزد (سعید جلیلی) همراه شد که این سکوت می‌تواند دال بر تأیید موضع پورمحمدی باشد.
تصویب لوایح باقی‌مانده FATF، بزرگ‌ترین تهدید برای کاسبان تحریم
پیرو آنچه گفته شد، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در تحلیلی درباره چرایی عدم تصویب لوایح باقی‌مانده FATF به «شرق» «از نگرانی کاسبان تحریم می‌گوید». بر این اساس، این نماینده ادوار مجلس بر‌خلاف گفته بیشتر ناظران، تحلیلگران و رسانه‌ها معتقد است «مخالفت و کارشکنی سعید جلیلی و طیف فکری او برای تصویب‌نشدن لوایح FATF، ارتباطی به ندادن امتیاز به دولت روحانی ندارد»؛ کما‌اینکه این استاد دانشگاه در تأیید تحلیل خود یادآور می‌شود: «در دو سال و نیم دولت رئیسی که بیشترین نزدیکی فکری را به سعید جلیلی دارد، باز هم تلاش برای تصویب لوایح باقی‌مانده FATF و خروج از لیست سیاه این کارگروه مالی بر زمین ماند»؛ در‌حالی‌که به اذعان این تحلیلگر مسائل بین‌الملل، «شخص رئیسی هم به دنبال تصویب لوایح باقی‌مانده FATF بود». با توجه به آنچه گفته شد، فلاحت‌پیشه تأکید می‌کند «اساسا موضوع دولت روحانی یا رئیسی مطرح نیست»، بلکه به باور او، «تصویب لوایح FATF و شفافیت مالی در اقتصاد ایران، بزرگ‌ترین تهدید و درعینحال بزرگ‌ترین نگرانی برای کاسبان تحریم خواهد بود» و از این منظر است که رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در ادامه گپ‌و‌گفت خود با «شرق»، نتیجه می‌گیرد: «تا زمانی که کاسبان تحریم حضور دارند، اجازه تصویب لوایح باقی‌مانده FATF داده نخواهد شد».
کلی‌گویی و ابهام‌گویی جلیلی در مناظره‌ها و میزگردهای انتخابات
افزون بر حاشیه مناظره پنجشنبه‌شب درخصوص تلاش جلیلی در جهت عدم تصویب لوایح باقی‌مانده FATF، شاهد نوعی کلی‌گویی، پیچیده‌گویی و ابهام‌گویی از سوی این نامزد (جلیلی) نیز هستیم. اما با چه هدفی این کلی‌گویی، پیچیده‌گویی و ابهام‌گویی در کلام سعید جلیلی موج می‌زند؟ موضوعی که در مناظره‌های انتخاباتی و سایر میزگردهای انتخابات، به شکل پررنگی مشهود بود. آیا هدف اظهار فضل، خودنمایی و خودبرتربینی است یا تلاش جلیلی با هدف تطهیر از نقشش در شکل‌گیری مشکلات متعدد کشور؟ در پاسخ به این پرسش‌ها، حسین نقاشی در گفت‌وگو با «شرق» به تحلیل و ارزیابی مواضع سعید جلیلی در جریان مناظره‌ها و میزگردهای انتخاباتی ورود می‌کند و از منظری متفاوت با حشمت‌الله فلاحت‌پیشه که بر نقش مخرب او (جلیلی) در جهت عدم تصویب لوایح FATF تمرکز داشت، نقاشی بر کلی‌گویی، پیچیده‌گویی و ابهام‌گویی سعید جلیلی متمرکز و یادآور می‌شود: «این نوع ادبیات مبهم و پیچیده جلیلی به جلسات مکرری بازمی‌گردد که او با کارگروه‌ها و تیم مشاورانش در دولت در سایه تشکیل داده است و کارشناسان با طیف فکری سیاسی جلیلی به او مشاوره می‌دهند». عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت در ادامه به واکاوی ریشه‌های فکری جلیلی می‌پردازد که از منظرش، در نظریات مصباح‌یزدی شکل گرفته و موجب شده است سعید جلیلی به یک شاخص در جریان اصولگرایی تبدیل شود که مختصات خود را دارد. بنابراین نقاشی باور دارد «گفته‌های مبهم و کلی‌گویانه جلیلی در واقع بازگوکننده همان خروجی جلسات دولت در سایه است». این در حالی است که فعال سیاسی اصلاح‌طلب اذعان دارد: «سعید جلیلی هنوز قدرت تشخیص تفاوت بین جلسات دولت در سایه با مناظره‌های انتخاباتی و میزگردهای کارشناسی در صداوسیما را ندارد». عضو شورای مرکزی اتحاد ملت در تشریح بیشتر تفاوت‌ها بین جلسات دولت در سایه با مناظره‌های انتخاباتی، به این نکته اشاره دارد: «فردی همچون سعید جلیلی یا هر نامزد دیگری باید بتواند در میزگردهای کارشناسی و انتخاباتی برای هر‌کدام از موضوعات، چالش‌ها و مشکلات یک برنامه روشن و مشخص را با کلید‌واژه‌های تعریف‌شده ارائه کند تا بتواند در ذهن مخاطب جاگیر شود». از این منظر است که نقاشی باور دارد «سعید جلیلی با آن چارچوب فکری خاص خود، در یک ادبیات پیچیده‌گو قفل شده است» و به گفته این فعال سیاسی، «همان ارائه کلی‌گویانه، مبهم و پیچیده در میزگردهای کارشناسی درباره سیاست خارجی، سیاست داخلی، اقتصاد، معیشت و... توسط سعید جلیلی در مناظره‌های انتخاباتی نیز عینا تکرار می‌شود». عضو اتحاد ملت در پایان تمایز دیگری هم بین جلسات مناظره با میزگردهای کارشناسی در صداوسیما قائل است و پیرو آن به «شرق» می‌گوید: «نامزدها باید با بدنه کارشناسی که همراه خود در این میزگردها دارند، نگاهی علمی، درست، دقیق و کارشناسی‌شده نسبت به موضوعات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... داشته باشند». بااین‌حال، از دید حسن نقاشی، «جلسات مناظره‌ها متفاوت از میزگردهای کارشناسی است و باید نامزدها با یک بیان ساده‌تر، شیواتر و گویاتر که مورد فهم همه جامعه قرار گیرد و به دور از کلی‌گویی، پیچیده‌گویی و ابهام‌گویی باشد، به پرسش‌ها پاسخ دهند».
پزشکیان نگاه صادقانه‌ای به اهل سنت دارد
علاوه بر حواشی مربوط به عدم تصویب لوایح باقی‌مانده FATF توسط جلیلی که به گروگان گرفته‌شدن معیشت ایران منجر شد و انتقادهای زیادی را از همان پایان مناظره‌ها در پنجشنبه‌شب متوجه این نامزد کرد و نیز تحلیلی که حسین نقاشی از کلی‌گویی، پیچیده‌گویی و ابهام‌گویی سعید جلیلی ارائه کرد، موضوع مهم دیگر در جریان مناظره‌های دور دوم، به سخنان مسعود پزشکیان بازمی‌گردد. از آنجا که در بخش جمع‌بندی پایانی دومین مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری، مسعود پزشکیان تأکیدی جدی روی تبعیض‌ها نسبت به اهل سنت داشت، جلال جلالی‌زاده در گفت‌وگویش با «شرق»، مواضع این نامزد (پزشکیان) را صادقانه ارزیابی می‌کند و نسبت به کم‌رنگ‌ترشدن تبعیض‌ها در صورت پیروزی مسعود پزشکیان امیدوار است؛ هرچند این استاد دانشگاه، انتقادی جدی به عملکرد دولت روحانی برای تحقق وعده‌های خود در قبال اهل سنت دارد که باعث شد دیوار اعتماد اهل سنت نسبت به دولت تخریب شود. با این وجود، نماینده ادوار مجلس تأکید دارد: «مسعود پزشکیان به واسطه عقبه خانوادگی و همچنین سال‌ها زیست در مناطق کرد‌نشین و اهل سنت، نگاهی کاملا متفاوت از سایر سیاست‌مداران به اهل سنت و کردها دارد» و از این‌رو جلالی‌زاده احتمال می‌دهد «با پیروزی مسعود پزشکیان، شعار عدالت که محور دولت او است، پیاده شود و این دیوار بی‌اعتمادی فرو بریزد». این استاد دانشگاه در ادامه گفته‌های خود، از منظری دیگر سخنان مسعود پزشکیان درباره اهل سنت را حائز اهمیت می‌داند؛ چراکه به زعم او، «اهل سنت ایران از کردستان تا بلوچستان، مناطق عرب‌نشین، ترکمن‌ها و...، پایگاه رأی بسیار بالایی برای پزشکیان خواهند بود». کما‌اینکه جلال جلالی‌زاده، با ارجاعی به انتخابات سال ۹۶ که به‌عنوان رئیس ستاد انتخاباتی حسن روحانی در کردستان فعالیت می‌کرد، خاطرنشان می‌کند: «مهم‌ترین عامل پیروزی روحانی بر رئیسی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، ناظر بر حدود هفت میلیون رأی اهل سنت بود که به او (روحانی) داده شد». بنابراین نماینده مجلس ششم خطاب به پزشکیان توصیه می‌کند «در ادامه مناظره‌های انتخاباتی حضور پررنگ‌تری در مناطق اهل سنت کشور داشته باشد و در مواضع انتخاباتی خود بر رفع تبعیض‌ها تأکید بیشتری کند تا در ادامه بتواند پایگاه رأی خود را در میان اهل سنت تقویت کند»؛ تا جایی که به گفته جلالی‌زاده، «شاید این بار هم آرای بدنه اهل سنت ایران، مهم‌ترین پارامتر برای پیروزی مسعود پزشکیان شود».
