فرصت‌های آکادمیک در دولت جدید

روز شانزدهم تیر 1403 نتیجه دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام و استاد محترم، جناب آقای دکتر مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب موفق به کسب اکثریت آرا از مردم شریف ایران شد. امید است با تشکیل دولت ایشان مشکلات مختلف به‌ویژه در زمینه علمی و آکادمیک در جهت حل‌ و ‌رفع قرار گیرد. در تمامی 13 سال اخیر و از سال 1390 و با تشدید تحریم‌ها علیه کشورمان، مشکلات انتقال ارز، محدودیت در دریافت ویزا، تحریم‌های دانشگاهی و نگرانی طرف‌های خارجی از هرنوع همکاری با دانشمندان ایرانی – حتی در زمینه‌های کاملا غیرحساس و غیرتحریمی – از مشکلات اصلی در همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما بوده است. اینها همه در کنار تورم شدید و کاهش شدید ارزش ریال ایران از سال 1397 -و پس از خروج ترامپ از برجام -به بعد انجام پروژه‌های تحقیقاتی مشترک و توسعه روابط علمی با کشورهای مختلف دنیا حتی با کشور‌های همسایه را با گرفتاری‌های عجیبی مواجه کرده است. اگر حدود 10 سال قبل برای یک سفر به کنفرانس در اروپا عضو هیئت علمی معادل یک ماه حقوق کامل خود را باید صرف می‌کرد و بخشی، حدود 20 تا 30 درصد از آن هزینه را می‌توانست از دانشگاه یا پژوهشگاه محل خدمتش به‌عنوان کمک‌هزینه سفر علمی دریافت کند، امروزه معادل حدود چهار تا پنج ماه حقوق کامل یک عضو هیئت علمی باید صرف یک سفر کنفرانس اروپایی شود! و ضمنا کمک‌هزینه سفر دریافتی چیزی در حد دو تا حداکثر پنج درصد هزینه‌های چنین سفری خواهد بود. حوزه توسعه روابط بین‌المللی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ایران با دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی خارجی حتی با کشورهایی که بیشترین همکاری سیاسی طی دهه اخیر را با آنها داشته‌ایم، مثلا حتی با چین و روسیه، با گرفتاری‌های مختلفی از جمله مسئله انتقال ارز و عدم مشارکت طرف‌های خارجی در همکاری در پروژه‌های بزرگ پژوهشی مواجه بوده است. اعزام دانشجویان و اعضای هیئت علمی به فرصت‌های مطالعاتی خارج کشور به‌شدت محدود شده و در بسیاری موارد عملا متوقف شده و کسانی که از فرصت‌های تحقیقاتی خارج از کشور نیز استفاده کرده‌اند عمدتا مدت سفر خویش را بسیار محدود کرده و پس از چند ماه به کشور بازگشته‌اند. از سوی دیگر، بخشی از همین استادان و دانشجویان که به چنین فرصت‌هایی اعزام شده یا فرصتی را خود برای خود فراهم کرده‌اند، عملا به کشور بازنگشته‌اند و اکنون به‌عنوان اعضای هیئت علمی یا کارشناس پژوهشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات بین‌المللی مشغول به کار شده‌اند. ارتباطات بین‌المللی و انجام پژوهش‌های بنیادی و کاربردی بسیار پرهزینه است و یکی از فرجه‌های مهم برای توسعه پژوهش ارتباطات جهانی آکادمیک است. برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی در عرصه علم و دانش باید در دولت چهاردهم سرمایه‌گذاری اساسی شود. انتظار از دولت چهاردهم آن است که:

- اعضای هیئت علمی و دانشجویان برابر و همسان دیده شوند، اهل علم خودی و غیرخودی نیستند و نگاه به آنها باید صرفا برپایه شایستگی‌های آنها صورت گیرد.

- اهل علم در همین جامعه بودوباش دارند و تمامی نوسانات اقتصادی و اجتماعی بر آنها اثر می‌گذارد. تورم شدید و رکود اقتصادی که با نوسان در مدت یک‌دهه‌و‌نیم گذشته برقرار بوده اساس پژوهش و کار علمی و هر نوع روال عادی را بر‌هم می‌ریزد.

- برقراری ارتباطات بین‌المللی و آمدوشد ایرانیان با دانشمندان خارجی تنها موجب گسترش و ارتقای سطح پژوهش نیست، بلکه استاندارد زیست اهل علم ایران را در جهان امروز به سطح متوسط بین‌المللی نزدیک می‌کند.

- اینترنت امروزه تنها وسیله ارتباطات بین‌المللی نیست، کارهای عادی و روزمره آکادمیک بدون اینترنت سریع و پرسرعت غیرقابل تصور است. در سال‌ها و ماه‌های اخیر وضع ترافیک اینترنت در محیط دانشگاهی و پژوهشگاهی ما اسفبار بوده است. تجدید‌نظر اساسی برای رسیدن به سطح سرعت و پایداری معمول اینترنت در منطقه پیرامون خودمان – سطح متوسط جهانی پیشکش!- ضرورتی آنی دارد.

- رؤسا و مدیران دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها باید با نظر اعضای هیئت علمی انتخاب شوند. چنین روالی باید مجددا در آموزش عالی ما معمول شود.

- برقراری آرامش و عادی‌سازی در روابط بین‌المللی ایران پایه تسریع و تسهیل ارتباطات علمی بین‌المللی ایران است.

- موجی از امیدواری و احساس مؤثر‌بودن در اهل علم ایران دیده می‌شود. آقای دکتر پزشکیان که خود استادتمام و همکار عضو هیئت علمی است، با هوشمندی می‌توانند از این انگیزه بالا و امیدواری در جامعه علمی و آکادمیک ایران استفاده حداکثری به‌نفع منافع ملی ایران کند.

- جامعه دانشگاهی بسیار به آرامش و عدم مداخلات مختلف نیازمند است. کار را به دست خودشان بسپارید، حتما نتیجه خوبی می‌گیرید؛ ان‌شاءالله.