پاسخ به چند پرسش درباره طبقه‌بندی مشاغل
درست در بحبوحه انتخابات مرحله دوم ریاست‌جمهوری، اپراتورهای تلفن‌های همراه دائم برای مردم پیامک ارسال می‌کردند و از اعتقادات نامزدها در حوزه‌‌های مختلف نام می‌بردند. لیست پیامک‌های پرشمار نامزدهای انتخاباتی چنان است که تقریبا هیچ حوزه‌ای را از قلم نینداخته است. یک جمله درباره حقوق پرستاران و جمله‌ای دیگر درباره متعادل‌سازی حقوق کارگران که قرار بوده مطابق قانون، هم‌تراز با افزایش تورم، پیش برود اما نرفته. در میان تمام آنچه به سمع و نظر مردمان این مُلک از طریق پیامک‌ها رسیده، جای بحث درباره طرح طبقه‌بندی مشاغل، خالی به نظر می‌رسید.
شرق: درست در بحبوحه انتخابات مرحله دوم ریاست‌جمهوری، اپراتورهای تلفن‌های همراه دائم برای مردم پیامک ارسال می‌کردند و از اعتقادات نامزدها در حوزه‌‌های مختلف نام می‌بردند. لیست پیامک‌های پرشمار نامزدهای انتخاباتی چنان است که تقریبا هیچ حوزه‌ای را از قلم نینداخته است. یک جمله درباره حقوق پرستاران و جمله‌ای دیگر درباره متعادل‌سازی حقوق کارگران که قرار بوده مطابق قانون، هم‌تراز با افزایش تورم، پیش برود اما نرفته. در میان تمام آنچه به سمع و نظر مردمان این مُلک از طریق پیامک‌ها رسیده، جای بحث درباره طرح طبقه‌بندی مشاغل، خالی به نظر می‌رسید.
پیش از این بارها به وزارت کار نقد شده که با عملکردی ضعیف از اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل جلوگیری کرده یا دست‌کم انگیزه‌ای برای اجرای آن نداشته است. مطابق با دستورالعمل و آیین‌نامه اجرائی طرح طبقه‌بندی مشاغل، کارفرمایانی که کارگاه‌های آنها، بالای 50 نفر کارگر دارند، موظف‌اند که ارزیابی شغل خود را تهیه کرده و بعد از تأیید وزارت کار، به مرحله اجرا درآورند. در این طرح، میزان تحصیلات و سابقه کار، در نحوه محاسبه مزد گروه مؤثر است. مطابق با ماده 48 قانون کار جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1369؛ به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است نظام ارزیابی و طبقه‌بندی شغل را با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور تهیه کند و به مرحله اجرا درآورد.
چند سؤال و چند ابهام
حالا اما یکی از کارشناسان این حوزه، درباره ابعاد مختلف این موضوع اعلام نظر کرده و از چند و چون آن صحبت به میان آورده و گفته است: همه کارگرانی که در زمان اشتغال آنها کارگاه مشمول طرح طبقه‌بندی بوده، بعد از اجرای طرح حتی در صورتی که تسویه‌حساب کامل شامل تسویه‌حساب محضری کرده باشند، مشمول دریافت مابه‌التفاوت ناشی از اجرای طرح طبقه‌بندی به ازای سنوات اشتغال خود در کارگاه می‌شوند.
آرمین خوشوقتی که حقوق خوانده و در زمینه روابط کار فعالیت دارد، درباره اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه‌های مختلف سراسر کشور و ابهاماتی که کارگران دارند، گفته است: اخیرا وزارت کار اصرار زیادی بر اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل دارد و بسیاری از شرکت‌ها در حال تدوین و اجرای طرح طبقه‌بندی موضوع مواد ۴۸ تا ۵۰ قانون کار هستند که این اتفاق به نوبه خود خبر بسیار خوبی است؛ برخورداری از مزایای مزدیِ ناشی از اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در تمام کارگاه‌های مشمول، حق مسلم و قانونی کارگران است و نباید از آنها به هیچ بهانه‌ای دریغ شود.
او تأکید دارد: در این میان، سؤالی که برای بسیاری از کارگران پیش می‌آید، این است که اگر در گذشته در یک کارگاهی کار کرده‌اند و آن کارگاه علیرغم شمول قانونی، فاقد طرح طبقه‌بندی مشاغل بوده، حالا که از آن کارگاه بیرون آمده‌اند و تسویه‌حساب کامل کرده‌اند، آیا در صورت اجرائی‌شدنِ طرح طبقه‌بندی مشاغل در آن کارگاه، کارفرما باید به این کارگران پولی پرداخت کند. برای مثال فرض کنید، فردی در سال‌های ۹۸ و ۹۹ در یک شرکت کار می‌کرده، در همان زمان شرکت بیش از ۵۰ کارگر داشته ولی علیرغم تکلیف قانون، طرح طبقه‌بندی در آن شرکت اجرا نمی‌شده؛ کارگر سال ۹۸ از آن شرکت بیرون آمده و شرکت سال ۱۴۰۰ طرح طبقه‌بندی مشاغل را اجرائی کرده، آیا با وجود اینکه کارگر تسویه‌حساب کامل کرده، باز هم می‌تواند بابت آن دو سال از کارفرما مطالبه‌ای بابت مابه‌التفاوت طرح داشته باشد؟
خوشوقتی با بیان اینکه این یک سؤال پرتکرار کارگران است؛ افزود: پاسخ این است که علیرغم تسویه‌حساب کامل کارگر، از آنجا که در سال‌های اشتغال او کارگاه مشمول طرح طبقه‌بندی مشاغل بوده ولی طرح اجرا نشده، کارگر می‌تواند مبالغ مابه‌التفاوت سال‌های اشتغال را از کارفرما مطالبه کند منتها این مطالبه یک‌سری شرط دارد.
به گفته این کارشناس حقوقی، شرط این است که اولا باید مطمئن شد که در زمان اشتغال فرد، کارگاه باید طرح طبقه‌بندی مشاغل را اجرا می‌کرده یعنی بالای ۵۰ کارگر در آن زمان در کارگاه مشغول به کار بوده‌اند و کارگاه مشمول طرح بوده؛ دوم اینکه مطمئن شویم کارگر بابت مابه‌التفاوت ناشی از اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل، پولی دریافت نکرده و سوم اینکه باید فرد را با طرح طبقه‌بندی مشاغل جاری در کارگاه تطبیق بدهند و الزاما بایستی در جریان این تطبیق، مزد جدید این کارگر نسبت به مزد قبل از قطع همکاری افزایش یابد.
او تصریح کرد: اگر تمام این شروط برآورده شود، کارگر مشمول دریافت مابه‌التفاوت اجرای طرح طبقه‌بندی برای سنوات اشتغال خود در کارگاه است و می‌تواند پرداخت این مبلغ را از کارفرمای آن کارگاه مطالبه کند.
اهمال؛ جبران می‌شود
این سؤال مطرح است که فرض کنیم فردی برای مثال دو سال در کارگاهی کار می‌کرده و زمانی تسویه‌حساب کامل کرده و از کارگاه خارج شده، حالا اگر بخواهد به کارگاه برگردد حقوقش چقدر خواهد بود؟ خوشوقتی درباره این موضوع هم توضیح داده و در پاسخ به این سؤال به ایلنا گفت: حقوق این کارگر براساس طرح طبقه‌بندی جاری در کارگاه مشمول افزایش می‌شود؛ باید حقوق این فرد با طرح طبقه‌بندی مشاغل تطبیق داده شود و در صورت افزایش، باید حقوق جدید به کارگر پرداخت شود؛ در عین حال، برای سال‌هایی که قبلا کارگر در این کارگاه بوده و کارگاه مشمول طرح طبقه‌بندی مشاغل بوده اما اهمال شده، بایستی افزایش حقوق به کارگر پرداخت شود.
او اضافه کرد: اگر الان فرد با طرح تطبیق داده شود و حقوقش مشمول افزایش شود، برای دو سال یا هر چند سالی که قبلا در کارگاه شاغل بوده، مابه‌التفاوت به او تعلق می‌گیرد حتی اگر زمانی تسویه‌حساب کامل کرده باشد منتها مشروط به اینکه قبلاً چیزی بابت مابه‌التفاوت ناشی از اجرای طرح طبقه‌بندی از کارفرما نگرفته باشد.
خوشوقتی در ادامه گفت: این مسئله این روزها یکی از سؤالات و ابهامات پرتکرار کارگران است؛ از آنجا که بسیاری از کارگاه‌های دایر کشور زیر فشار وزارت کار به تازگی طرح طبقه‌بندی مشاغل را تدوین و اجرا کرده‌اند، اینکه به کارگران تسویه‌حساب شده باید مبلغی پرداخت شود یا نه، یکی از چالش‌ها و ابهامات است.
او تأکید کرد: اما در یک کلام باید بگویم همه کارگرانی که در زمان اشتغال آنها کارگاه مشمول طرح طبقه‌بندی بوده، بعد از اجرای طرح حتی در صورتی که تسویه‌حساب کامل شامل تسویه‌حساب محضری کرده باشند، مشمول دریافت مابه‌التفاوت ناشی از اجرای طرح طبقه‌بندی به ازای سنوات اشتغال خود در کارگاه می‌شوند و کارفرما باید این مبالغ را به کارگران پرداخت کند در غیر این صورت، تخلف صورت گرفته و کارگران حق شکایت به مراجع ذی‌صلاح را دارند.
