سقوط دولت بنگلادش

‌یک روز پس از درگیری داخلی مرگ‌بار در بنگلادش که نزدیک به صد کشته بر جا گذاشت، شیخ حسینه، نخست‌وزیر این کشور، استعفا داد و با یک هلیکوپتر نظامی به هند گریخت. گزارش‌های تصویری رسانه‌های محلی در روز گذشته نشان می‌دهد ‌معترضان به فاصله اندکی پس از فرار شیخ حسینه، مقر نخست‌وزیری در داکا، پایتخت بنگلادش‌ را تسخیر کرده‌اند. تعداد زیادی نیز به مناسبت کناره‌گیری شیخ حسینه از قدرت، در خیابان‌ها شادی کردند. اعتراض‌ها در بنگلادش در هفته‌های اخیر افزایش چشمگیری یافته بود. بر اساس گزارش‌های محلی، در یک ماه اخیر دست‌کم ۳۰۰ نفر در اعتراض‌ها کشته شده‌اند. شیخ حسینه از سال ۲۰۰۹ تاکنون قدرت را در بنگلادش در دست داشت.

دولت مستقر بنگلادش در روزهای اخیر با هدف کنترل اعتراض‌ها، اینترنت را قطع، ورودی‌های پایتخت را مسدود و سه روز متوالی را تعطیل اعلام کرد. از عصر یکشنبه هم منع رفت‌وآمد در سراسر این کشور اعمال شد، شبکه حمل‌ونقل عمومی به حالت تعلیق درآمد و صنایع پوشاک بنگلادش تعطیل شد.

اعتراضات بنگلادش در اواخر ژوئن به صورت مسالمت‌آمیز آغاز شد، زیرا دانشجویان به‌ دنبال پایان‌دادن به سیستم سهمیه‌بندی مشاغل دولتی بودند، اما پس از درگیری بین معترضان، پلیس و فعالان حامی دولت در دانشگاه داکا به خشونت کشیده شد. این سهمیه‌ها به استخدام زنان، افراد ساکن مناطق کمتر‌توسعه‌یافته و سایر گروه‌های محروم اولویت می‌دهد، اما بحث‌برانگیزترین بخش این قوانین اختصاص ۳۰ درصد از مناصب به فرزندان قربانیان جنگ آزادی‌بخش بنگلادش علیه پاکستان در سال ۱۹۷۱ است. این قوانین در سال ۱۹۷۲ توسط رهبر استقلال بنگلادش، شیخ مجیب الرحمن، پدر شیخ حسینه، نخست‌وزیر کنونی، ارائه شد و سپس در سال ۲۰۱۸ تحت فشار اعتراضات دانشجویان در آن تجدید‌نظر شد. اما در ماه ژوئن، دادگاه عالی بنگلادش این اصلاحات را باطل کرد و به دولت دستور داد تا سهمیه مشاغل دولتی را که به بستگان جانبازان اختصاص داده شده بود، دوباره به اجرا بگذارد.

به گزارش آسوشیتدپرس، تلاش‌های دولت برای سرکوب تظاهرات، برقراری حکومت نظامی و قطع اینترنت نتیجه معکوس داشت و باعث خشم بیشتر شد؛ زیرا نزدیک به ۳۰۰ نفر کشته شدند و منجر به درخواست‌ها برای پایان‌دادن به ۱۵ سال قدرت شیخ حسینه شد. شیخ حسینه ۷۶‌ساله ژانویه امسال در انتخاباتی که از سوی مخالفان تحریم شده بود، برای چهارمین دوره متوالی انتخاب شده بود. بر اساس گزارش‌ها، هزاران نفر از مخالفان پیش از برگزاری انتخابات که دولت آن را دموکراتیک می‌دانست، بازداشت شدند. خانم حسینه طولانی‌ترین سابقه رهبری تاریخ بنگلادش را دارد؛ کشوری عمدتا مسلمان با بیش از ۱۶۰ میلیون نفر جمعیت که بین هند و میانمار واقع شده است.

در اعتراض‌های روز یکشنبه بنگلادش، دست‌کم ۹۱ نفر کشته و صدها نفر مجروح شدند؛ زیرا پلیس برای متفرق‌کردن معترضان به سمت آنان گاز اشک‌آور و گلوله‌های ساچمه‌ای شلیک کرد. معترضان دانشجو با راه‌اندازی کارزار «نافرمانی مدنی همه‌جانبه» از عموم مردم خواسته بودند از پرداخت مالیات و قبض‌های آب و برق خودداری کنند.

وکرالزمان، فرمانده ارتش بنگلادش، بلافاصله اعلام کرد پس از استعفای نخست‌وزیر و فرار او از پایتخت، دولت موقت تشکیل خواهد داد. او در یک سخنرانی تلویزیونی با تأیید استعفای نخست‌وزیر گفت: «ما یک دولت موقت تشکیل خواهیم داد».

فرمانده ارتش بنگلادش گفت: «کشور آسیب‌های زیادی دیده، اقتصاد ضربه خورده است، بسیاری از مردم کشته شده‌اند و زمان برای توقف خشونت فرا رسیده است». او اظهار کرد که برای تشکیل دولت موقت با رئیس‌جمهور و احزاب اصلی مخالف گفت‌وگو کرده است. وکرالزمان که نزدیک به چهار دهه است در ارتش خدمت می‌کند، افزود: «اگر وضعیت بهتر شود، نیازی به شرایط اضطراری نیست»‌ و متعهد شد‌ مقامات جدید پس از هفته‌ها اعتراضات مرگ‌بار، «تمام قتل‌ها را تحت پیگرد قانونی قرار خواهند داد». او از دانشجویان که نیروی اصلی تظاهرات هفته‌های اخیر بنگلادش بودند، خواست تا به «حفظ آرامش» در کشور کمک کنند.

به گزارش رسانه‌های محلی، آخر هفته با حمله، خراب‌کاری و ایجاد حریق‌های عمدی در ساختمان‌های دولتی، دفاتر حزب حاکم عوامی لیگ، پاسگاه‌های پلیس و منازل نمایندگان مجلس سپری شد. ۳۹ منطقه از ۶۴ منطقه کل کشور نیز شاهد خشونت بودند. راه‌آهن بنگلادش اعلام کرد که به دلیل تشدید خشونت‌ها تمام خدمات خود را تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآورده است. کارخانه‌های پوشاک که اقلام برخی از برندهای معتبر دنیا را تولید می‌کنند، تا زمان نامعلوم تعطیل شده‌اند. نقش ارتش در مقابله با خشونت با درخواست جمعی از افسران بازنشسته ارتش که از حسینه خواسته بودند نیروهای خود را از خیابان‌ها خارج کند و برای حل بحران از «ابتکارات سیاسی» استفاده کند، مورد توجه قرار گرفته است. منتقدان حسینه و گروه‌های حقوق‌بشری دولت او را به استفاده مفرط از قوه قهریه علیه معترضان متهم کرده‌اند؛ اتهامی که حسینه و وزرای دولت آن را تکذیب می‌کنند. حسینه گفته بود «کسانی که دست به خشونت می‌زنند، دانشجو نیستند؛ بلکه تروریست‌هایی هستند که سعی دارند کشور را بی‌ثبات کنند».