آیا مذاکرات آتش‌بس از بن‌بست خارج می‌شود؟

وزیر امور خارجه ایالات متحده در‌حالی‌که سفر خود به خاورمیانه را به پایان رساند و هنوز توافقی بین اسرائیل و حماس حاصل نشده، گفته است که برای تأمین یک آتش‌بس در غزه، «زمان بسیار حیاتی است». آنتونی بلینکن در دوحه قبل از عزیمت به واشنگتن تأکید کرد که توافق «باید صورت بگیرد و در روزهای آینده نهایی شود». بلینکن از حماس خواست تا پیشنهاد آتش‌بس را بپذیرد. به گفته او اسرائیل پیشنهاد را پذیرفته است. او از هر‌دو طرف خواست تا برای نهایی‌کردن توافق تلاش کنند. به نوشته «گاردین»، انتظار می‌رود مذاکرات آتش‌بس ادامه یابد. بلینکن و میانجی‌گرانی از مصر و قطر به نتیجه این مذاکرات امید دارند؛ مذاکراتی که هدف آن کاهش اختلافات بین دو طرف پس از ۱۰ ماه جنگ است. حماس مستقیما در این مذاکرات شرکت نکرده و گفته است که پیشنهاد جدید به درخواست‌های اسرائیل نزدیک است. این گروه اعلام کرد که اظهارات جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، مبنی‌بر اینکه حماس از توافق با اسرائیل عقب‌نشینی کرده، «گمراه‌کننده» است. هدف نخست از این مذاکرات اجرای آتش‌بس شش‌هفته‌ای اولیه است که طی آن تعدادی از گروگان‌های اسرائیلی از جمله زنان، سالمندان و بیماران به ازای فلسطینی‌های زندانی در اسرائیل آزاد خواهند شد.

این آتش‌بس می‌تواند به‌ طور نامحدود تمدید شود تا مذاکره‌کنندگان مرحله دوم را که شامل بازگرداندن سربازان و اجساد، آغاز خروج نیروهای اسرائیلی از غزه و اجازه بازگشت فلسطینی‌ها به خانه‌هایشان در شمال نوار غزه است، مشخص کنند. یکی از نقاط اصلی اختلاف، درخواست مداوم حماس برای «خروج کامل» نیروهای اسرائیلی از تمام مناطق غزه است که اسرائیل آن را رد کرده است. مجله آمریکایی «پولتیکو» در گزارشی که چهارشنبه منتشر کرد، به رویدادهای سفر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا‌ به منطقه پرداخته و نوشته است «توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها در آستانه بن‌بست» قرار دارد.

وزیر خارجه آمریکا در فرودگاه دوحه پیش از عزیمت به واشنگتن بار دیگر از حماس خواست «پیشنهاد واسط» را که ایالات متحده برای کاستن از اختلافات دو طرف ارائه داده، بپذیرد. او پیش‌تر پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در تل‌آویو گفته بود که اسرائیل این «پیشنهاد واسط را پذیرفته است».

آمریکا، مصر و قطر، سه‌ کشور میانجی در مذاکرات هستند؛ مذاکراتی که هفته گذشته در دوحه، پایتخت قطر، بدون حضور حماس از سر گرفته شد و قرار است در قاهره، پایتخت مصر ادامه یابد. در مذاکرات هفته گذشته دوحه، ایالات متحده «پیشنهادی واسط» با هدف کاستن از اختلاف‌ها، نزدیک‌کردن دیدگاه‌‌ها و در نهایت دست‌یابی به توافق، ارائه داد. گروه حماس اعلام کرد که پیشنهاد واسط را نپذیرفته و خواستار بازگشت به طرح پیشنهادی رئیس‌جمهور آمریکا‌ست. یوسی مکلبرگ، استاد روابط بین‌الملل و پژوهشگر در مؤسسه روابط بین‌الملل چتم‌هاوس، در این‌باره می‌گوید: «اگر جزئیات «پیشنهاد واسط» را ندانیم، بسیار سخت می‌توان درباره نتیجه آن صحبت کرد. در‌حال‌حاضر روشن است که حماس با آن مخالف است. اما سؤال اکنون این است که چرا حماس مخالفت می‌کند؟». اسامه حمدان، نماینده حماس در لبنان،‌ به رویترز گفته است میانجی‌‌ها به این گروه گفته‌اند که در مذاکرات دوحه، اسرائیل خواسته‌‌ها و شرط‌های جدیدی مطرح کرده که به‌ گفته او، طرح پیشنهادی بایدن را نقض می‌کند. او همچنین اضافه کرده که طرح بایدن بر آتش‌بس دائمی تأکید دارد، اما اسرائیل خواهان آتش‌بس موقت شش‌هفته‌ای است.

اسامه حمدان، نماینده حماس در لبنان، همچنین به مسئله اصرار اسرائیل بر حضور در محور فیلادلفی، حد فاصل نوار غزه با مصر، و همچنین محور نتزاریم، حد فاصل شهر غزه با استان‌های میانی باریکه غزه، برای بازرسی آوارگانی که به شمال این باریکه برمی‌گردند نیز اشاره کرد و آن را به معنای ادامه حضور نیروهای اسرائیلی در غزه دانست؛ درحالی‌که طرح پیشنهادی بایدن از خروج کامل اسرائیل از نوار غزه صحبت می‌کند.

یوسی مکلبرگ، استاد روابط بین‌الملل و پژوهشگر چتم‌هاوس، با اشاره به این موارد که در برخی رسانه‌ها منعکس شده است، می‌گوید که عدم پذیرش «طرح واسط» از سوی گروه حماس، «به احتمال زیاد، به‌ خاطر ادامه حضور ارتش اسرائیل در غزه است».

مکلبرگ همچنین می‌گوید: «باید این مسئله را پذیرفت که در نهایت، هر توافق آتش‌بسی به دست آید، راه‌حل‌ها موقت خواهد بود و نه بلندمدت. راه‌حل بلندمدت باید همه ریشه‌‌های تنش اسرائیلی-فلسطینی‌ را حل‌وفصل کند. از این رو،‌ اگر به‌ طور مثال مسئله حضور اسرائیل در محور فیلادلفی یا حتی محور نتزاریم در «پیشنهاد واسط» مطرح شده باشد، این مسئله موقت خواهد بود و نمی‌تواند تا ۲۰ سال آینده ادامه داشته باشد». مکلبرگ درباره خطر دائمی‌شدن تدابیر موقت هم هشدار می‌دهد و می‌گوید: «این خطر وجود دارد که تدابیر موقت، به دلیل اینکه باعث کاستن از تنش می‌شود، ادامه‌دار شوند؛ همانند آنچه باعث جنگ کنونی در تنش با اسرائیل شده است. از این رو بسیار مهم است که برای انتقال از تدابیر موقت به اقدامات دائم هم جدول زمانی وضع کرد».