مأموریت وزیر جدید ورزش و جوانان چیست؟

مصطفی محمدی رئوف . معاون اندیشکده سیاست‌گذاری و حکمرانی در ورزش

در هر کشوری، نهاد ورزش پنج رسالت عمده دارد و زمانی مشروعیت پیدا می‌کند که بتواند در تحقق آنها کارآمدی داشته باشد. بنابراین در این راستا باید به سلامت جامعه کمک کند، انسجام و همبستگی ملی را افزایش دهد، غرور و هویت ملی را ارتقا بخشد، به رشد اقتصادی یاری رساند و نقشی فعال در تکوین، تقویت و بازتاب ارزش‌ها و هنجارهای مثبت جامعه ایفا کند. با‌این‌حال، شواهد حاکی از آن است که در هر‌یک از این پنج حوزه مشروعیت‌زا، وضعیت ورزش کشور چندان مطلوب نیست. به‌ عنوان نمونه، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که قریب به 70 درصد مردم ایران دچار چاقی هستند و ایران‌ میان شش کشور با بالاترین نرخ چاقی قرار دارد. در زمینه همبستگی و انسجام ملی نیز اوضاع چندان رضایت‌بخش نیست. برای مثال‌ کافی است رفتار مردم نسبت به نتایج تیم ملی فوتبال در جام جهانی 2022 قطر را مرور کنیم یا به واکنش‌های متفاوت ایرانیان در‌برابر رویارویی ناهید کیانی و کیمیا علیزاده و یا ورزشکارانی که زیر پرچم سایر کشورها در المپیک شرکت می‌کنند، نگاهی بیندازیم. پراکندگی کسب مدال در المپیک و نتایج پر‌نوسان تیم‌های ورزشی در رویدادهای بین‌المللی نیز بخشی از دلایل مشروعیت‌زدایی است. از منظر اقتصادی، اگر هدف این است که صنعت ورزش به تحریک و تقویت رشد اقتصادی کمک کند و اثرات مستقیم و غیرمستقیم آن بر تولید ناخالص داخلی (GDP) مشخص شود، باید سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ورزشی، اشتغال‌زایی، توسعه در گردشگری ورزشی و فناوری و نوآوری انجام شود و حضور بخش خصوصی نیز فعال باشد. اما در واقعیت، اقتصاد ورزش ایران محدود به خرید بلیت‌ لیگ‌ها با تمرکز بر فوتبال، فروش تجهیزات ورزشی، لباس و سایر کالاها در منیریه است که تأثیر قابل توجهی بر افزایش تولید ناخالص داخلی ندارد. در مورد ارزش‌ها و هنجارها که همواره مورد تأکید مسئولان کشور است، باید گفت‌ هرچند سنجش تأثیر ورزش بر این مفاهیم، به دلیل ذهنی و فرهنگی‌بودن آنها، چالشی پیچیده است و به‌ طور مستقیم قابل مشاهده یا اندازه‌گیری نیستند، اما با نگاهی به چند نمونه از جمله تراژدی‌های فساد در ورزش ایران، می‌توان برداشت‌هایی در این زمینه داشت. حضور تعدادی از مسئولان بلندپایه فدراسیون فوتبال و مدیران باشگاه‌ها و مجریان حوزه ورزش در دادگاه‌های مرتبط با فساد و رشوه‌خواری، حوادث تلخ آزار جنسی در مدارس فوتبال، توهین برخی ورزشکاران به ارزش‌های مشترک ایرانی و اسلامی در فضای مجازی و زدوخورد بازیکنان و مسئولان برگزاری مسابقات در لیگ‌های پایه، همگی نشان‌دهنده تنزل کارآمدی نهاد ورزش ایران و ناتوانی آن در تحقق انتظارات حاکمیت و جامعه و در نتیجه کاهش مشروعیت این نهاد است. بنابراین، پرسش اساسی این است: با اینکه وزارت ورزش و جوانان نتوانسته‌ به اهداف مورد نظر در حوزه‌های سلامت عمومی، انسجام و همبستگی ملی، ارتقای هویت ملی و رشد اقتصادی دست یابد، آیا وجودش همچنان ضروری و موجه است؟ آیا می‌توان نقطه ورود و‌ درگاهی برای تغییر مسیر و مشروعیت‌زایی برای وزارت ورزش و جوانان و سایر نهادهای متولی ورزش یافت؟ مأموریت وزیر جدید ورزش و جوانان دراین‌باره چیست؟