سناریوهای پیش‌بینی جمعیت برای سال ۱۴۳۰ چیست؟
رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور گفت: در خوش‌بینانه‌ترین حالت یعنی افزایش میزان باروری کل تا نرخ ۲.۵ فرزند، جمعیت ایران در سال ۱۴۳۰ به حدود ۱۰۲ میلیون و ۸۹۰ هزار نفر می‌رسد. آمارهای جمعیتی و وضعیت کنونی هرم جمعیتی کشور، نگرانی‌ها درباره روند کاهشی جمعیت در سال‌های پیش‌رو را شدت بخشیده است و به تازگی نیز وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از بحران جمعیتی سخن گفته و تأکید کرده است که با روند کنونی، ایران در دهه‌های آینده به یکی از پیرترین کشورهای جهان تبدیل خواهد شد.
ایرنا: رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور گفت: در خوش‌بینانه‌ترین حالت یعنی افزایش میزان باروری کل تا نرخ ۲.۵ فرزند، جمعیت ایران در سال ۱۴۳۰ به حدود ۱۰۲ میلیون و ۸۹۰ هزار نفر می‌رسد. آمارهای جمعیتی و وضعیت کنونی هرم جمعیتی کشور، نگرانی‌ها درباره روند کاهشی جمعیت در سال‌های پیش‌رو را شدت بخشیده است و به تازگی نیز وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از بحران جمعیتی سخن گفته و تأکید کرده است که با روند کنونی، ایران در دهه‌های آینده به یکی از پیرترین کشورهای جهان تبدیل خواهد شد.
اگرچه در سال‌های اخیر سیاست‌های تشویقی فرزندآوری در قالب قانون جوانی جمعیت در دستور کار قرار گرفته است اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم؛ پیش‌بینی‌های جمعیتی نیز وضعیت مطلوبی را نشان نمی‌دهد. محمدجواد محمودی رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور در این باره اظهار کرد: برآوردهای مرکز آمار ایران بر مبنای اطلاعات سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد میزان باروری کل ایران (برای جمعیت ایرانی) در سال‌های ١٣٩٦ و ١٣٩٧ و ١٣٩٨، ١٣٩٩ و ۱۴۰۰ به ترتیب برابر ٢.٠٩، ١.٩٥، ١.٧٤، ۱.۶۵ و ۱.۶۱ فرزند به ازای هر زن بوده است.
وی با بیان اینکه در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نرخ باروری در حدود ۱.۶ تثبیت شده است، گفت: تمام استان‌های کشور کاهش میزان باروری کل را در سال‌های اخیر تجربه کرده‌اند به طوری که کاهش میزان باروری در اقصی نقاط ایران به مسئله‌ای فراگیر تبدیل شده است. وی افزود: در همین رابطه نتایج بررسی‌های صورت‌گرفته بر مبنای اطلاعات سازمان ثبت احوال کشور نشان می‌دهد که سه استان باروری بیشتر از سطح جانشینی و ۱۲ استان باروری کمتر از سطح جانشینی یعنی ٢.۱ تا ۱.۵ فرزند دارند.
محمودی یادآور شد: طبق این آمار ۱۶ استان، باروری پایین (کمتر از ۱.۵) و بسیار پایین (کمتر از ١.٣) را در سال ۱۴۰۲ تجربه کرده‌اند. همچنین ۱۵ استان با افزایش نرخ باروری در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ مواجه شده‌اند.
رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور تأکید کرد: سه استان نیز با تثبیت نرخ باروری و ۱۳ استان با کاهش نرخ باروری در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ مواجه شده‌اند. بر این اساس استان‌های زنجان، همدان و فارس با نرخ باروری تثبیت‌شده در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ مواجه شده‌اند.
محمودی با بیان اینکه می‌توان پیش‌بینی کرد تا زمانی‌که نرخ باروری کمتر از حد جایگزینی باشد، در سال‌های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه باشیم، افزود: از جمله پیامدهای منفی چنین شرایطی این است که هر وقت نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند، درصد سالخوردگی جمعیت افزایش و از سوی دیگر درصد افراد در معرض کار روندی کاهشی به خود می‌گیرد. وی با اشاره به چشم‌انداز باروری، جمعیت و نرخ رشد آن در ایران تأکید کرد: با گذشت پنج سال از اجرای سرشماری ۱۳۹۵ و با توجه به تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه و از جمله همه‌گیری کووید ۱۹، بازنگری در پیش‌بینی‌های جمعیتی بیش از پیش ضرورت یافته و در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته وی، در بازنگری جمعیت ایران، با توجه به واقعیت‌های موجود جامعه و شاخص‌های محاسبه‌شده از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹، سناریوهای باروری و مرگ‌ومیر در پیش‌بینی انجام‌شده قبلی تغییر کرد؛ برای پیش‌بینی جمعیت طبق روال گذشته از روش ترکیبی (مؤلفه‌ای - نسلی) و نرم‌افزار اسپکتروم ۴ استفاده شد. وی افزود: سازمان ملل نیز به کشورها توصیه می‌کند از این روش به عنوان روش «استاندارد طلایی» در برآورد و پیش‌بینی‌های آمارهای رسمی خود استفاده کنند. امروزه روش ترکیبی بیش از هر روش دیگری برای پیش‌بینی جمعیت به کار می‌رود.
رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور ادامه داد: در این روش جمعیت پیش‌بینی‌شده بر اساس مجموعه عوامل مؤثر بر تغییر و تحول جمعیت به دست می‌آید که این عوامل عبارت‌اند از باروری، مرگ‌ومیر، مهاجرت و ترکیب سنی و جنسی جمعیت و از آنجایی که در این روش، جمعیت برحسب سن و جنس پیش‌بینی می‌شود، بنابراین می‌تواند به نیازهای وسیع و متعدد کاربران پیش‌بینی‌ها و برآوردهای جمعیتی پاسخ دهد.
رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور با بیان اینکه برای پیش‌بینی جمعیت کل کشور تا افق ۱۴۳۰، شش سناریو در نظر گرفته شده است؛ اظهار کرد: جبران کاهش باروری پس از دوره کووید ۱۹(سال ۱۴۰۳) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند، کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند، تثبیت باروری ۱.۷ فرزند، کاهش باروری تا ۱.۳ فرزند، افزایش باروری تا سطح جانشینی ۲.۱ فرزند و افزایش باروری تا بالاتر از سطح ۲.۵ فرزند در نظر گرفته شد.
سناریوهای پیش‌بینی جمعیت برای سال ۱۴۳۰ چیست
وی یادآور شد: دلیل انتخاب سناریوها به این ترتیب است که رقم ۱.۷ تثبیت باروری با توجه به رقم محاسبه‌شده در سال ۱۳۹۹ است و سناریوهای باروری ۲.۱ و ۲.۵ فرزند با فرض رسیدن به سطح جانشینی و بالاتر از سطح جانشینی با توجه به ایدئال‌ها و سیاست‌گذاری‌های جمعیتی و بسیار خوش‌بینانه انتخاب شده‌اند و سناریو باروری ۱.۳ فرزند به عنوان بدبینانه‌ترین سناریو تدوین شده است.
محمودی ادامه داد: جبران کاهش باروری پس از دوره کرونا (سال ۱۴۰۳) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند به عنوان سناریو محتمل‌تر در نظر گرفته شده است زیرا با توجه به مسائل فرهنگی و سنتی و تمایل خانوارها همراه با اثرگذاری سیاست‌های جمعیتی و بهبود اپیدمی کرونا پس از واکسیناسیون عمومی و بهبود نسبی کسب‌وکارها، به نظر می‌رسد از کاهش شدید باروری به سمت خیلی پایین جلوگیری کرده و در مقطع نسبتا کوتاهی مقداری از کاهش باروری بر اثر همه‌گیری کرونا جبران شود. وی افزود: از طرف دیگر با افزایش سطح تحصیلات زنان، باروری کل کشور در سطحی فراتر از دیپلم و تقریبا نزدیک به سطح کارشناسی (حدود ۱.۶ فرزند) برسد.
رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور افزود: جمعیت در دو مرحله پیش‌بینی شده است؛ به این ترتیب ابتدا جمعیت کل کشور به صورت مستقل و با شش سناریو پیش‌بینی شد و سپس جمعیت ۳۱ استان با یک سناریو (سناریو محتمل) پیش‌بینی شدند.
به گفته او، سناریوی جبران کاهش باروری پس از دوره کرونا و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند به عنوان سناریوی محتمل جمعیت کل کشور برای سال ۱۴۳۰ در حدود ۹۳ میلیون و ۶۳۲ هزار نفر لحاظ شد.
وی افزود: در بدبینانه‌ترین سناریو یعنی کاهش میزان باروری کل تا ۱.۳ فرزند، جمعیت در حدود ۹۰ میلیون و ۲۲۰ هزار نفر و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، یعنی افزایش میزان باروری کل تا ۲.۵ فرزند، جمعیت در حدود ۱۰۲ میلیون و ۱۸۹ هزار نفر پیش‌بینی شده است. محمودی تأکید کرد: این آمار براساس آمار و اطلاعات مرکز آمار است و مؤسسه تحقیقات جمعیت به‌طور مستقل دست به پیش‌بینی جمعیتی برای طول دوران برنامه هفتم تا پایان سال ۱۴۰۷ زده است که در آینده منتشر می‌شود.