نقش زنان در تاریخ استرآباد بررسی شد

اولین پیش‌همایش زن در تاریخ محلی ایران، پهنه شمال، توسط انجمن زنان پژوهشگر تاریخ با همکاری انجمن ایرانی تاریخ در گرگان برگزار شد. این پیش‌همایش در سه استان شمالی کشور برگزار خواهد شد. در این همایش به بررسی و تبیین موقعیت و نقش زن در تاریخ ایالت تاریخی گرگان (استرآباد) و دشت گرگان پرداخته شد. «مهران موذنی» در «گلشن مهر» از رسانه‌های معتبر گیلان گزارشی از این پیش‌همایش تهیه کرده است که به بخش‌هایی از آن اشاره می‌شود.

اهداف مراسم: در ابتدای نشست مولود قاسمی، دبیر اجرائی همایش زن در تاریخ محلی ایران، پهنه شمال، به اهداف برگزاری این قبیل نشست‌ها پرداخت و گفت: «انجمن زنان پژوهشگر تاریخ ایران در راستای اهداف خود مبنی بر بررسی تاریخ زنان ایران، همایش‌هایی با موضوع زنان در تاریخ محلی را در دستور کار خود قرار داده است. پس از برگزاری دو همایش در استان‌های جنوب و غرب کشور، برنامه‌ریزی به‌منظور اجرای همایش تاریخ زنان سرزمین ایران در پهنه شمال (استان‌های گلستان، گیلان و مازندران) در دستور کار قرار گرفت». او تأکید کرد: «هدف اصلی این پیش‌همایش‌ها ایجاد هم‌افزایی مراکز علمی استان‌ها با محققان و پژوهشگران مرکز و همچنین توجه به گسترش توانمندی‌های علمی و پژوهشی پژوهشگران منطقه در حوزه تاریخ زنان است». دکتر منصوره اتحادیه، مؤسس نشر تاریخ ایران که موفق به حضور در این نشست نشد، با انتشار نامه‌ای درباره برخی از مشکلات و موانع انجمن‌های مدنی نکاتی را مطرح کرد.

نادیده‌گرفتن زنان: «مصطفی نوری»، پژوهشگر تاریخ از دیگر افرادی بود که با ارائه سخنانی به اهمیت این‌گونه نشست‌ها پرداخت و گفت: «ما در سنت تاریخی‌مان با پدیده نادیده‌گرفتن زنان در طول تاریخ مواجه هستیم. این موجی که در دهه‌های اخیر برای توجه به نقش زنان راه افتاده،‌ قدم مبارکی است. زنان در دوره مشروطه به‌طور جدی در تحولات تاریخی ورود کردند. اهمیت این قبیل نشست‌ها در این است که ما در تاریخ محلی ایران با کمبود منابع روبه‌رو هستیم».

مشاهیر زن: «اسدالله معطوفی»، پژوهشگر و نویسنده چندین و چند کتاب در موضوع تاریخ استرآباد، محدودیت‌های زنان را عامل اصلی انفعال زنان غیراشرافی استرآباد دانست و در ادامه به معرفی برخی از مشاهیر زن در این منطقه که اغلب از اشراف بودند، پرداخت و گفت: «نقش زنان ازجمله موضوعات فراموش‌شده در تاریخ منطقه استرآباد است. در دوران ایران باستان مجسمه‌ای از آناهیتا منسوب به این منطقه وجود دارد که در فیلادلفیا نگهداری می‌شود».

 زنان معاصر: «رحمت‌اله رجایی»، نویسنده و پژوهشگر، حضور زنان استرآبادی در عرصه‌های مختلف تاریخ معاصر را مورد بررسی قرار داد و گفت: «از سال 1305 که اولین مدرسه دخترانه ساخته می‌شود، دختران رفته‌رفته وارد مدارس شدند و برخی از آنان به دانشگاه‌ها نیز راه پیدا کردند و این موضوع سبب حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی شد. برخی از این زنان از نواحی دیگر به گرگان آمدند و در جایگاه‌های مختلف اجتماعی یا اقتصادی قرار گرفتند. از‌جمله این افراد، خانم طاهره کشاورز است. دیگر زن تأثیرگذار معاصر در استرآباد صدرالحاجیه باغ‌بهادرانی نام دارد، همچنین دکتر مهین‌دخت گرگانی، دختر محمد آخوند گرگانی از دیگر زنان برجسته این استان است». او همچنین از «فیروز» بانویی آمریکایی‌الاصل نیز یاد کرد. این زن پس از گشت‌و‌گذارهای بسیار در شهرهای مختلف، در کلاله مستقر شد و به پرورش اسب پرداخت. ایشان اسبچه خزری را در سطح جهانی معرفی کرد. خانم لوئیز فیروز سرانجام سال 1387 از دنیا رفت و در اصطبل خودش دفن شد.

فرهنگ زنانه و مردانه: «آنادردی عنصری»، نویسنده و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ترکمن، با دسته‌بندی فرهنگ قوم ترکمن به دو گروه زنانه و مردانه گفت: «صحبت از نقش زنان در تاریخ می‌تواند دو جنبه داشته باشد؛ یکی زنانی است که نقشی در طول تاریخ ایفا کردند و دوم زنانی که در فرایند تاریخ یک اجتماع انسانی تأثیرگذار بودند. صحبت‌های من به‌طور خاص در مورد تأثیرگذاری زن ترکمن در حیات اجتماعی است. نقش زن در تاریخ یک قوم می‌تواند بسیار فراگیرتر باشد. جامعه ترکمن نیز در دوره‌ای از تاریخ این خصلت عشیرتی را داشته است. از این نظر، زن ترکمن از امکان بیشتری برای ایفای نقش در حیات اجتماعی برخوردار بوده است». 

زنان در آیین‌های استرآباد: «علی رمضانی»، پژوهشگر تاریخ ضمن اشاره به جایگاه والای زنان در تاریخ ایران باستان گفت: «قبل از ورود آریایی‌ها به ایران، مادرشاهی در ایران به‌عنوان یک اصل وجود داشت. با مطالعه تاریخ کشاورزی‌ می‌بینیم که زنان مبدع کشاورزی در جهان بودند. در عصر شکار که مردان به شکار می‌رفتند، کشت جو و ارزن توسط زنان صورت می‌گرفت. یاقوت حموی، مورخ قرن ششم می‌گوید در مناطق کوه‌های گلستان و مازندران بازارهایی برگزار می‌شد که زنان شوهرانشان را انتخاب کنند. مشابه این رسم تا دهه 60 در برخی از روستاهای منطقه وجود داشت».

باران و ماه: «فرانک جهاگرد»، ‌دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی، با ریشه‌یابی آیین‌های کهن ایرانی، نقش زنان در شکل‌گیری برخی نمادها را مورد بررسی قرار داد و گفت: «در استان گلستان، آیینی تحت عنوان باران‌بس وجود دارد. زمانی که مردم از فراوانی باران و در نتیجه گل‌ولای و صعوبت رفت‌وآمد به تنگ می‌آمدند، این آیین را انجام می‌دادند. افراد حاضر در این آیین حتما باید از دختران باشند». همچنین در پایان مراسم‌ از برخی از زنان فعال و تأثیرگذار استان تقدیر شد.