دست در دست هم برای ایران

‌شرق: روز ملی صادرات روز گذشته در ‌حالی برگزار شد که تراز تجاری کشور در سال 1402 بیشتر از 16 میلیارد دلار و در نیمه نخست امسال هفت‌ میلیارد دلار منفی شده است. گذشته از این، گزارش‌های مراجع آماری حاکی از آن است که چیزی نزدیک به 85 درصد صادرات ایران بر پایه نفت و مواد معدنی است. در سال‌های 1385 تا سال 1399 متوسط ارزش هر تن صادرات کالای محصولات شیمیایی ایران 551 دلار بوده، درحالی‌که در مقابل در همین مدت متوسط ارزش واردات هر تن کالا و محصولات شیمیایی با شکافی چشمگیر سه‌هزارو 414 دلار بوده است. طبق آمار بانک مرکزی در سال 1399 هر تن صادرات 351 دلار و هر تن واردات سه‌هزارو 528 دلار بوده است. این یعنی ارزش یک تن صادرات بیشتر از واردات‌مان نبوده و خام‌فروشی منابع طبیعی سیاست غالب سال‌های گذشته بوده است.

موضوعی که البته سالیان سال است از پشت تریبون‌های مختلف و در روز ملی صادرات گفته می‌شود اما راه به جایی نمی‌برد.

جنگ اندیشه و تولید

در روز ملی صادرات که دیروز 29 مهرماه برگزار شد، مسعود پزشکیان حاضر شد و سخنانی درباره موانع تولید و صادرات به زبان آورد.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری که در آیین بیست‌وهشتمین دوره روز ملی صادرات حاضر شده بود، گفت: «ما را در وضعیتی قرار دادند که نگذارند ما با هم ایران و کشور خود را بسازیم اما ما مصمم هستیم که ایران خود را بسازیم. اعتقاد و باور من برای ساختن ایران، حرف امام علی‌(ع) است. حضرت علی(ع) زمانی که جامعه را طبقه‌بندی می‌کند، می‌گوید هیچ‌کدام از طبقات نمی‌توانند پایدار باشند، مگر با کمک تاجران و صاحبان صنعت. اگر ما این دیدگاه را باور داشته باشیم کافی است. مملکت ما با شما قوام پیدا می‌کند. ما خود را موظف می‌دانیم هر کاری می‌توانیم انجام دهیم تا موانع را از سر راه شما برداریم».

او ادامه داد: «ما سفرهای خارجی داریم، بارها اعلام کردم که اتاق بازرگانی اعلام کند ما چه بگوییم تا بستر برای شما فراهم شود. به عراق و قطر و ترکمنستان رفتیم، در همه این سفرها نظر شما را پرسیدیم تا بستر را برای فعالیت شما فراهم کنیم. یکی از معضلات ما هدف‌گذاری‌های مختلف است. به عنوان مثال ما در مجلس مصوب می‌کنیم تا به جوانان وام ازدواج داده شود ‌یا وام فرزندآوری پرداخت شود، اما منابع آن را نمی‌بینیم‌. بانک‌ها چگونه ناتراز شدند؟ علت آن مصوباتی است که ما در مجلس گذاشتیم. تعهداتی که مجلس گردن دولت‌ها گذاشته با واقعیت همخوانی ندارد. از یک طرف دولت بدهکار با ناترازی در بانک‌ها و صندوق‌ها درست کردند، بعد می‌گویند حل کنید. ما اول باید بدانیم در کجا هستیم. ما در حال جنگ هستیم. جنگی که این نامردها بر ما تحمیل کرده و روزبه‌روز شرایط را بدتر می‌کنند. امروز جنگ موشک نیست، بلکه جنگ اندیشه و تولید است».

رئیس‌جمهوری تأکید کرد: «ما مصمم و معتقد هستیم که به هر شکل بستر را برای شما فراهم کنیم. بارها گفتم ما به عنوان پزشک وقتی عمل می‌کنیم یک عوارضی دارد که باید درد و رنج را تحمل کرد. مداخلات اقتصادی و ارزی ما یک‌سری عوارض‌ در گروه و دسته‌ای ایجاد خواهد کرد. دغدغه ما گروه‌هایی است که ممکن است تصمیمات ما آنان را به زیر خط فقر ببرد. ما موظف هستیم آنها را دیده و اجازه ندهیم صدمه ببینند. هر مداخله و نسخه‌ای که برای مملکت می‌نویسیم باید گروه آسیب‌پذیر را ببینیم. ما در تمام مسائل و در دولت آماده‌ایم با شما جلسه بگذاریم. با شما بنشینیم و مشکل شما را حل کنیم. جلسه با شما به‌منزله وقت تلف‌کردن نیست. ما آماده‌ایم هر هفته و هر روز وقت بگذاریم تا تولید ما رشد کند. ما به دنبال حذف موانع هستیم اما سیل صدمات آن ممکن به یک عده آسیب بزند. باید عوارض را در نظر گرفت. به عنوان یک باور ما در جنگ هستیم. اقتصاددان‌ها و تولیدکنندگان و صادرکنندگان ما خط مقدم جنگ هستند، باید از آنها پشتیبانی و حمایت کنیم». پزشکیان ادامه داد: «تعامل و هماهنگی خوبی بین قوا وجود دارد. اما قرار نیست کسی را محکوم کنیم. همه با هم کاری کردیم که به اینجا رسیده، اکنون باید دست به دست هم دهیم تا به سمت پیشرفت برویم. باید دست به دست هم دهیم تا یک ایران قوی بسازیم تا عده‌ای تازه‌سربرآورده نتوانند برای ما قیافه بگیرند. ایرانی‌ها برای ایران هر کاری از دستشان بربیاید انجام می‌دهند. ما نیز هر کاری از دستمان بربیاید در خدمت شما خواهیم بود. تا آخر با شما هستیم و خواهیم جنگید. وضعیت را شما می‌دانید اما فرصت زیادی در اوراسیا، شانگهای، بریکس و در تعامل با همسایگان خود داریم. ما دست به دست هم داده و با قدرت پیش خواهیم رفت».

صادرکنندگان در تله مقررات زائد

محمدعلی دهقان‌دهنوی، رئیس سازمان توسعه تجارت، در این مراسم گفت: «تراز تجاری منفی بیش از ۱۶ میلیارد دلار در ۱۴۰۲ و ناترازی هفت ‌میلیارد دلاری در نیمه نخست امسال به‌تنهایی نشان می‌دهد که تجارت خارجی متناسب با ظرفیت‌ها انجام نمی‌شود، اما وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت ایران ذیل نگاه وفاق‌ساز دولت به آینده روشن ایران عزیز معطوف است».

او از انباشت مقررات‌ زائد که دست صادرکنندگان را بسته است، انتقاد کرد و افزود: «به نظر می‌رسد با نگاه وفاق‌آمیز بین دستگاه‌های نظارتی و مشورتی بخش‌ خصوصی و تسهیل فرایند رفع مقررات مخل و زائد فضای بهتری در فضای صادرات کشور ایجاد کنیم. این مهم با سه کلید توسعه تجارت آزاد، کاهش تعرفه‌های تجاری و تقویت تولید رقابت‌پذیر امکان‌پذیر است و ترویج صادرات‌محوری بهره‌وری از توسعه صادرات در لایحه‌ها و طرح‌های خرد و کلان کشو باید دیده شود و امیدواریم با دستورات رئیس‌جمهوری و در‌پیش‌گرفتن سه‌گانه تسهیل فرایندها، توسعه تجارت آزاد و ترویج صادرات، مسیر جدیدی برای توسعه و جهش صادرات غیرنفتی فراهم کنیم».

مشتریان محدود بازار صادراتی ایران

صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی ایران‌ نیز در بیست‌و‌هشتمین دوره آیین روز ملی صادرات خطاب به رئیس‌جمهوری گفت: «جناب آقای پزشکیان واقعیت این است که شرایط اقتصادی در کشور ما مناسب نیست با‌این‌حال و با وجود شرایط پولی و مالی کنونی فعالان اقتصادی امروز توانمندانه در عرصه صادرات فعالیت و با وجود تحریم‌های خارجی و ناترازی‌ها محصولات ایرانی را در جهان عرضه می‌کنند. یقین داریم که همه نهادهای مرتبط با صادرات نهایت تلاش را برای رفع موانع انجام می‌دهند، اما به دلیل نبود تعامل و هماهنگی آنها با یکدیگر نتیجه مطلوب حاصل نشده است».

حسن‌زاده ادامه داد: «ارزش کل صادرات کشور در سال ۱۴۰۲ معادل ۵۰ میلیارد دلار بوده که ۲۰ میلیارد دلار آن به صادرات غیرنفتی اختصاص یافته است. این رقم نشان‌دهنده خام‌فروشی و صادرات محصولات با ارزش افزوده اندک است. موانع دیگری که برای توسعه صادرات وجود دارد ارز چندنرخی و ایفای تعهدات ارزی با قیمتی پایین‌تر از ارز در بازار آزاد هستند. این امور سبب می‌شود صادرکنندگان ارز خود را به صورت توافقی و در بازار غیررسمی بفروشند». رئیس اتاق بازرگانی ایران در ادامه گفت: «۷۵ درصد صادرات ایران تنها به پنج کشور انجام می‌شود و این محدودیت می‌تواند در صورت بروز یک تنش برای صادرات ما مشکل‌ساز باشد». حسن‌زاده در ادامه شرحی از کسری تجاری کشور در سال‌های اخیر ارائه داد و گفت: «کسری تجاری در سال ۱۴۰۱معادل شش میلیارد دلار و در سال ۱۴۰۲معادل ۱۷ میلیارد دلار و در نیمه اول امسال هشت میلیارد دلار بود. این روند نشان از سیاست‌گذاری نادرست تجاری و ارزی دارد. صدور خدمات فنی و مهندسی و مشارکت در پروژه‌های کشورهای همسایه ظرفیت بزرگی است که در چند سال گذشته به آن توجه کافی نشده است. موضوع ضمانت‌نامه‌های بانکی در این زمینه مشکل‌ساز است و اتاق بازرگانی ایران در‌این‌باره اقداماتی انجام داده و امیدواریم در دستور کار سران قوا  قرار گیرد».