کودکان آسیب‌دیده اجتماعی در معرض کدام اختلالات روانی هستند؟
شایع‌ترین اختلالات روانی میان کودکان اظهار کرد: شایع‌ترین اختلالات روانی در کودکان شامل اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی و اختلالات اضطرابی است که درصد زیادی از مراجعه‌کننده‌ها به درمانگاه‌ها، مبتلا به این اختلال هستند. اختلال رفتاری مقابله‌جویانه نیز در کودکان زیاد دیده می‌شود. در واقع این سه اختلال جزء شایع‌ترین‌ها در میان کودکان هستند.
ایلنا: ارغوان فریبرزی‌فر، فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، درباره شایع‌ترین اختلالات روانی میان کودکان اظهار کرد: شایع‌ترین اختلالات روانی در کودکان شامل اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی و اختلالات اضطرابی است که درصد زیادی از مراجعه‌کننده‌ها به درمانگاه‌ها، مبتلا به این اختلال هستند. اختلال رفتاری مقابله‌جویانه نیز در کودکان زیاد دیده می‌شود. در واقع این سه اختلال جزء شایع‌ترین‌ها در میان کودکان هستند.
علائم اختلالات شایع روانی در کودکان
او درباره علائم این سه اختلال شایع میان کودکان گفت: کودکانی که دچار اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی هستند، برخی اوقات از طرف مسئولان مدرسه یا والدین ارجاع داده می‌شوند و از این طریق شناسایی می‌شوند، اما در برخی موارد از طرف والدین و از سمت مدرسه شناسایی نمی‌شوند و در مراجعاتی که به دلایل دیگر انجام می‌شود، تشخیص داده می‌شود که کودک درگیر اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است.
او افزود: اختلالات اضطرابی در همه سنین وجود دارد، اما در سنین کودکی بسیار شایع‌تر است و می‌تواند علل مختلف داشته باشد. الان که تقریبا اوایل شروع مدرسه است، مراجعه‌کنندگان ما نیز بیشتر می‌شوند. در برخی موارد اختلالات اضطرابی به صورت علائم جسمانی خود را نشان می‌دهد و کودک ممکن است از دل‌درد یا تهوع شکایت کند. همچنین مانند بزرگ‌سالان اختلال وسواس در کودکان را داریم که بسیاری از مواقع با اختلال اضطرابی هم‌زمانی دارد.
فریبرزی‌فر درباره اختلال مقابله‌جویانه در کودکان گفت: درباره اختلال رفتاری مقابله‌جویانه باید گفت که این رفتار در سنینی مثل دو تا سه سال به صورت نرمال وجود دارد؛ چراکه نه گفتن را یاد می‌گیرند و به هر چیزی که به آنها گفته می‌شود، ممکن است نه بگویند، در‌این‌صورت آن را اختلال در نظر نمی‌گیریم. اما اگر رفتار کودک به گونه‌ای باشد که اخطار عملکردی در ارتباطات ایجاد کند و برای دیگران مشکل ایجاد کند، در‌این‌صورت اختلال رفتاری مقابله‌جویانه در نظر گرفته می‌شود.
او ادامه داد: اگر این اختلال مقابله‌جویانه در کودک بماند و خانواده‌ها به دنبال درمان آن نباشند، این اختلال تشدید و خیلی وقت‌ها با دیگر اختلالات همراه می‌شود. باید در نظر داشت که در کودکان بسیاری از اختلالات به صورت هم‌زمان هستند. به طور مثال در میان کودکانی که اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی دارند، اختلال مقابله‌جویانه بیشتر دیده می‌شود. اما خوشبختانه اختلالات رفتاری در سنین کمتر را راحت‌تر می‌توان کمک کرد که حل شود و مزمن نشود. برخلاف بسیاری از اختلالات که ممکن است نیاز به مصرف دارو داشته باشد، اختلال مقابله‌جویانه را از طریق آموزش مهارت‌های فرزندپروری به خانواده‌ها و قانون‌گذاری در شرایط خانه، می‌توان کنترل کرد.
افزایش علائم طیف اتیسم در کودکان پس از پاندمی کرونا
این فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان در پاسخ به این سؤال که کدام اختلالات روانی در کودکان، در گذشته کمتر مشهود بوده اما امروزه بیشتر دیده می‌شود؟ گفت: اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی و اختلالات طیف اتیسم از‌جمله مواردی هستند که در مقایسه با گذشته بیشتر دیده می‌شود. دلیل این امر می‌تواند افزایش آگاهی خانواده‌ها باشد که سبب شده پذیرش بیشتری برای کمک‌گرفتن از متخصص برای درمان کودک خود داشته باشند و در نتیجه به شناسایی کودکان درگیر اختلال کمک کند.
او با اشاره به بالا‌گرفتن علائم طیف اتیسم پس از پاندمی کرونا در کودکان گفت: بعد از پاندمی کرونا با ایزوله‌شدن خانواده‌ها ارتباطات خیلی کم بود و کودکان با هم‌سن‌و‌سال‌های خود ارتباطی نداشتند و متأسفانه برخی خانواده‌ها وسایل دیجیتال در دسترس این کودکان قرار دادند تا آرام بگیرند. اما مسئله‌ای که با آن مواجه شدیم، اوجی از بالا‌گرفتن علائم طیف اتیسم در کودکان بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران پاسخ داد: از‌جمله اختلالات روانی میان کودکان آسیب‌دیده اجتماعی، اختلالات خلقی و اختلالات اضطرابی است که دیده می‌شود. اگرچه اختلالات دیگری نیز بین آنها وجود دارد اما این دو اختلال شایع است.
او ادامه داد: کودکان آسیب‌دیده اجتماعی در بزرگ‌سالی نیز مواردی مثل سوء‌مصرف مواد میان‌شان بیشتر دیده شده است. همچنین اختلالات خلقی، اختلالات مشکلات ارتباطی و اختلالات شخصیت بین آنها بیشتر مشاهده می‌شود؛ یعنی آسیب‌هایی که متوجه این کودکان می‌شود، بسیاری از اوقات طولانی‌مدت است. از نظر نوروسایکیاتری بررسی‌هایی که روی مغز این کودکان شده، نشان می‌دهد که آثار طولانی‌مدت روی مغز ایجاد می‌شود که به‌راحتی از بین نمی‌رود.
کنکور کدام اختلال روانی را برای نوجوانان ایجاد کرده است؟
فریبرزی‌فر گفت: آنچه شایع‌تر و واضح‌تر است، اختلالات اضطرابی است. برخی نوجوانان تحت تأثیر شرایط کنکور به قدری دچار اضطراب می‌شوند که آن را ر‌ها می‌کنند. اطرافیان در چنین مواقعی باید هشدار‌هایی را که ممکن است به صورت پرخاشگری، بی‌حوصله‌شدن و گوشه‌گیری خود را نشان دهد، ببینند. در چنین مواقعی اگر خانواده‌ها پیگیر شوند و از یک متخصص کمک بگیرند، آن مشکل مزمن نخواهد شد و حل می‌شود.
مصرف مواد مخدر در کودکان و عوامل مؤثر بر آن
فریبرزی‌فر درباره شیوع مصرف مواد مخدر میان کودکان و نوجوانان گفت: به‌تازگی تعداد نوجوانانی که مصرف مواد دارند، در میان مراجعه‌کنندگان زیاد‌تر شده است. وجود دیگر اختلالات روان‌پزشکی جزء شایع‌ترین عاملی است که ممکن است نوجوانان بیشتر به سمت مصرف مواد بروند. به طور مثال در کودکانی که دچار اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی هستند، احتمال اینکه به سمت مصرف مواد بروند، بیشتر است؛ چراکه به دنبال پاداش هستند. این کودکان بیشتر کنجکاو هستند و ذهن بی‌قراری دارند. همچنین به دنبال تجربه‌های جدیدی هستند که لذت‌بخش است.
او عنوان کرد: از عوامل دیگری که باعث افزایش مصرف مواد بین کودک و نوجوان می‌شود، وجود اختلالات خلقی مانند خلق افسرده یا خلق دوقطبی است. از دیگر عوامل سوق‌دهنده به سمت مصرف مواد در کودک و نوجوان می‌تواند الگویی باشد که از خانواده دریافت می‌کند. اگر خانواده درگیر مصرف مواد باشد، کودک یا نوجوان ممکن است بخواهد آن را تکرار کند.
او با اشاره به شایع‌ترین نوع مواد مخدر در بین نوجوانان گفت: معمولا شایع‌ترین موادی که کودکان با آن شروع می‌کنند، سیگار، قلیان و حشیش است. این سه مورد دروازه ورود به دیگر مواد مخدر است که متأسفانه در میان نوجوانان شایع شده است.
