چالش معافیت‌ها

مهدی کوهیان

باز ایام تقدیم لایحه بودجه شد و نگرانی‌های اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه افزایش یافت. لایحه بودجه ۱۴۰۴ تقدیمی از طرف دولت پزشکیان، مانند لوایح دولت قبلی، معافیت‌های مالیاتی این حوزه را به‌شدت محدود کرده و برای آن سقفی بسیار ناچیز تعیین کرده است. در این لایحه هیچ تفاوتی بین شخصیت‌های حقیقی و حقوقی قائل نشده و این موضوع باعث نگرانی شدید فعالان این حوزه شده است. در ایران، تولیدات فرهنگی و هنری با مشکلات اقتصادی، قانونی و سیاسی زیادی روبه‌رو هستند. از جمله این مشکلات می‌توان به سانسور گسترده، دخالت‌های مکرر نهادهای مختلف و استعلام‌های خارج از عرف و قانون متعدد اشاره کرد که بر فرایند تولید، اجرا، توزیع و انتشار آثار فرهنگی و هنری تأثیر منفی گذاشته است. کاهش حمایت‌های مالی مانند معافیت‌های مالیاتی، این حوزه را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به تضعیف بنیادین تولیدات فرهنگی و هنری در ایران شود.

سوءتفاهم درباره معافیت‌های مالیاتی: معافیت برای فعالیت فرهنگی، نه هنرمندان

یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به معافیت‌های مالیاتی در حوزه فرهنگی و هنری، سوءتفاهمی است که در‌این‌باره وجود دارد. برخلاف تصور برخی، معافیت‌های مالیاتی در این حوزه به فعالیت‌های فرهنگی و هنری اختصاص دارد، نه به خود هنرمندان. یعنی این معافیت‌ها شامل تولیدات فرهنگی و هنری، مانند ساخت فیلم، تئاتر، کتاب و آثار هنری است، نه فعالیت‌های تبلیغاتی، تجاری یا دیگر فعالیت‌های اقتصادی هنرمندان.

ریسک‌های فراوان در فعالیت‌های فرهنگی و هنری ایران

فعالیت‌های فرهنگی و هنری در ایران با ریسک‌های فراوانی مواجه است که به‌شدت سودآوری و پایداری این بخش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اولین ریسک مهم، سانسور گسترده است که باعث محدودیت در خلق و توزیع آثار هنری می‌شود. همه آثار فرهنگی و هنری قبل از تولید و حتی نمایش عمومی نیازمند دریافت مجوزهای مختلف از نهادهای دولتی هستند. در این فرایند، بارها و بارها تغییرات محتوایی از هنرمندان خواسته می‌شود که به طور مستقیم بر کیفیت آثار تأثیر می‌گذارد. علاوه‌بر‌این، رقابت نابرابر با محصولات فرهنگی خارجی نیز از‌ جمله چالش‌های مهم هنرمندان ایرانی است. محصولات خارجی به دلیل نبودن محدودیت‌های مشابه، با آزادی بیشتری تولید و توزیع می‌شوند و این امر باعث می‌شود آثار داخلی در مقایسه با آنها از قدرت رقابت کمتری برخوردار باشند. همچنین درحالی‌که هنرمندان در کشورهای دیگر از حمایت‌های مالی و قانونی بیشتری برخوردارند، هنرمندان ایرانی با موانع قانونی و اقتصادی جدی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.

کاهش معافیت‌ها و اثرات آن بر بازارهای داخلی و خارجی

کاهش معافیت‌های مالیاتی که در لایحه بودجه در نظر گرفته شده است، می‌تواند به تضعیف شدید بازارهای داخلی و خارجی برای تولیدات فرهنگی منجر شود. در داخل کشور، هنرمندان به دلیل مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالا‌ با چالش‌های جدی مواجه‌اند. این چالش‌ها شامل هزینه‌های بالای تولید، محدودیت‌های قانونی و کاهش تقاضا‌ست. در سطح بین‌المللی نیز حضور در بازارهای جهانی به دلیل محدودیت‌های قانونی و نبود سیاست‌های حمایتی کارآمد، برای هنرمندان ایرانی دشوار است. بسیاری از آثار فرهنگی و هنری ایرانی به دلیل محدودیت‌های مالی و نبود حمایت‌های مناسب، نمی‌توانند در سطح جهانی رقابت کنند و از فرصت‌های حضور در بازارهای بین‌المللی محروم می‌شوند.

اصل ۵۱ قانون اساسی و نیاز به دلایل موجه برای مالیات

براساس اصل ۵۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هیچ مالیاتی نباید وضع شود مگر به حکم قانون. درواقع اصل بر این است که وضع مالیات ممنوع است، مگر آنکه حکم قانون‌گذار بر‌اساس دلایل مشخص و منطقی باشد و با هدف حمایت از بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی مالیاتی را وضع کند. قانون‌گذار به‌درستی در قانون مالیات‌های مستقیم، معافیت‌های مالیاتی فعالیت‌های فرهنگی و هنری را با هدف حمایت از این حوزه و تقویت فرهنگ جامعه وضع کرده است. حذف یا کاهش این معافیت‌ها، به‌ویژه بدون ارائه دلایل کافی، می‌تواند به کاهش تولیدات فرهنگی و تضعیف این حوزه منجر شود. در شرایطی که هنرمندان و فعالان فرهنگی با ریسک‌های متعدد قانونی و اقتصادی روبه‌رو هستند، هرگونه کاهش در حمایت‌های مالی می‌تواند اثرات منفی جدی بر این حوزه داشته باشد و آینده فرهنگ و هنر کشور را با مخاطره مواجه کند.

سوءاستفاده از اصطلاحات برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی

متأسفانه، برخی از منتقدان معافیت‌های مالیاتی در حوزه فرهنگی و هنری، با استفاده از اصطلاحات نادرست مانند «معافیت مالیاتی هنرمندان»، تلاش می‌کنند افکار عمومی را علیه این معافیت‌ها تحریک کنند. آنها با برجسته‌کردن این موضوع، سعی در ایجاد نارضایتی میان اقشار عمومی دارند که مالیات پرداخت می‌کنند. این درحالی است که هنرمندان برای بسیاری از فعالیت‌های دیگر خود، مانند تبلیغات یا امور تجاری، مالیات پرداخت می‌کنند و این معافیت فقط به فعالیت‌های فرهنگی و هنری آنها تعلق دارد.

ضرورت حفظ معافیت‌های مالیاتی برای حمایت از فرهنگ و هنر

درنهایت، معافیت‌های مالیاتی یکی از ابزارهای مهم برای حمایت از تولیدات فرهنگی و هنری است. در شرایطی که تولیدات فرهنگی و هنری در ایران با چالش‌های اقتصادی، قانونی و سیاسی فراوانی مواجه‌اند، کاهش یا حذف این معافیت‌ها می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر این حوزه داشته باشد. از‌این‌رو ضروری است دولت و مسئولان با توجه به ریسک‌های موجود و شرایط خاص تولیدات فرهنگی و هنری، حمایت‌های مالی لازم را ادامه دهند تا فرهنگ و هنر کشور بتواند به رشد و توسعه خود  ادامه دهد.