تولید سالانه حدود ۲۰ تا ۵۰ میلیون تن زباله الکترونیکی در جهان

ایرنا: در جهان سالانه حدود ۲۰ تا ۵۰ میلیون تن زباله الکترونیکی تولید می‌شود که ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و قطعا سالانه حجم زیادی زباله الکترونیکی در کشور تولید می‌شود که اگر به‌ درستی بازیافت شوند، می‌توانند میلیاردها تومان ارزش اقتصادی ایجاد کنند. این در حالی است که مدیریت بازیافت به خوبی انجام نمی‌شود و مردم این زباله‌ها را همراه با زباله‌های شهری دور می‌ریزند؛ در‌حالی‌که اینها بسیار ارزشمند و دارای فلزات گران‌قیمتی مانند نقره، قلع، طلا، پالادیوم و مس هستند، به‌طوری که ژاپن اولین مدال طلای المپیک ۲۰۲۰ توکیو ساخته‌شده از لوازم الکترونیکی بازیافتی را به «کیان یانگ» تیرانداز چینی در ماده تفنگ بادی ۱۰ متر زنان این بازی‌ها اهدا کرد که به صورت کامل از وسایل الکترونیکی بازیافتی تولید شده بود.

البته کشورهای زیادی در تلاش‌اند تا از بخش‌های ارزشمند زباله‌های الکترونیکی استفاده کنند. در سال ۱۹۹۱، اولین سیستم بازیافت الکترونیکی زباله در سوئیس با معرفی سیستم جمع‌آوری یخچال‌ها اجرا شد. در سال‌های بعد سایر دستگاه‌های برقی و الکترونیکی نیز به سیستم اضافه شدند. یک دهه بعد اتحادیه اروپا سیستم مشابهی با عنوان دستورالعمل تجهیزات الکترونیکی و ضایعات را برای تعیین الزامات بازیافت زباله‌های الکترونیکی برای کشورهای عضو اجرا کرد. همچنین ۲۵ ایالت در ایالات متحده قوانین مربوط به زباله‌های الکترونیکی مخصوص خود را دارند.

در ایران نیز ۱۲ مرکز با هدف بازیافت زباله‌های الکترونیکی ثبت شده که رئیس گروه مدیریت پسماند ویژه و کنوانسیون‌ها (واردات و صادرات) سازمان حفاظت محیط زیست درباره آنها معتقد است به دلیل داشتن اجزا یا مواد ویژه مانند باتری لیتیومی یا احتمالا بخش‌های آلوده به فلزات سنگین یا بی‌فنیل‌های پلی‌کلره و مانند آنها از‌جمله پسماندهای خطرناک در نظر گرفته می‌شوند.

رکسانا ملکی عراقی‌نژاد در گفت‌وگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: با توجه به اهمیت مدیریت پسماندهای الکترونیکی، مبحث جدیدی در کنوانسیون بازل مطرح شده است مبنی بر اینکه اینها پسماند هستند یا نیستند که تعمیرات، جداسازی اجزای سالم و استفاده مجدد را در بر می گیرد. مثلا قطعاتی در تلفن همراه دست‌دوم کارایی دارد و کارخانه آن برند قطعات را جداسازی کرده و در تولیدات جدید کار می‌گذارد، در واقع آن را به‌عنوان قطعه‌ای تحت گارانتی می‌فروشد. بنابراین پسماند الکترونیکی موضوع پیچیده‌ای است؛ از این‌رو مدام روی دستورالعمل آن کار می‌کنند. وی افزود: نظارت بر حسن انجام مدیریت پسماندها بر اساس نامه ۲۳ قانون مدیریت پسماند شامل پسماندهای صنعتی و خطرناک بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است. پسماندهای الکترونیک خود نوعی جریان پسماند در نظر گرفته می‌شوند که بخشی از آن می‌تواند خطرناک باشد و بخشی می‌تواند خطرناک نباشد. وی اظهار کرد: هنگامی که این پسماندها در پسماندهای عادی رها می‌شوند، به‌عنوان جزء ویژه پسماند به حساب می‌آیند که بر اساس تبصره ۲ ماده ۴ آیین‌نامه اجرائی قانون مدیریت پسماند و ماده ۷ این قانون، مسئولیت آن بر عهده شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و بخشداری‌هاست. مثلا وقتی یک دستگاه کهنه الکترونیکی در پسماندهای عادی رها می‌شود، جزء ویژه پسماند محسوب می‌شود که شهرداری‌ها باید برای این پسماندها شاخص داشته باشند تا تعداد و حجم آنها مشخص شود تا بتوانیم یک آمار صحیح داشته باشیم. وقتی قرار نباشد این پسماندها یک‌جا جمع شوند نمی‌توان آمار کاملی درباره تعداد و حجم آنها به دست آورد. وی با اشاره به اینکه مدیریت پسماندهای جزء ویژه با شهرداری است، گفت: وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست آنجاست که پسماندها به واحدهای بازیافت هدایت شوند. حدود ۱۲ واحد بازیافت در سطح کشور وجود دارد، البته در مورد بعضی اجزای پسماند الکترونیک هنوز به‌طور قطع نمی‌توان گفت در کشور مدیریت وجود دارد.