پدیده اضافه‌کاری اجباری پرستاران
فعالیت ۲۰۰ هزار پرستار در نظام سلامت کشور و چالش‌های صنفی و معیشتی که سال‌هاست گریبان این حرفه را گرفته، انتقادهای این گروه پزشکی به کمبودهای شدید نیروی انسانی، اضافه‌کاری‌های اجباری و در‌عین‌حال پرداخت‌های ناچیز و با تأخیر شرایط نه‌چندان مساعدی را برای پرستاران رقم زده است؛
ایسنا: فعالیت ۲۰۰ هزار پرستار در نظام سلامت کشور و چالش‌های صنفی و معیشتی که سال‌هاست گریبان این حرفه را گرفته، انتقادهای این گروه پزشکی به کمبودهای شدید نیروی انسانی، اضافه‌کاری‌های اجباری و در‌عین‌حال پرداخت‌های ناچیز و با تأخیر شرایط نه‌چندان مساعدی را برای پرستاران رقم زده است؛ موضوعی که دولت چهاردهم رفع آنها را در دستور کار قرار داده و در همین مدت فعالیت دولت نیز اقدامات اصلاحی به‌ویژه در حوزه پرداخت‌های پرستاری آغاز شده است... .
در همین راستا و در آستانه روز پرستار، احمد نجاتیان، رئیس کل سازمان نظام پرستاری، با بیان اینکه نیروی انسانی جزء ارکان اصلی نظام سلامت است، اظهار کرد: به طور قطع، تمام کشورها به تأمین مالی، حکمرانی مناسب، تجهیزات، نیروی انسانی و دارو نیاز دارند. اهمیت نیروی انسانی به نحوی است که نظام سلامت بدون حضور نیروی انسانی متخصص از معنا تهی می‌شود.
او با بیان اینکه پرستاران از گروه‌های اثرگذار نظام سلامت هستند، گفت: پرستاران به دلیل تعداد افراد جامعه پرستاری و گستردگی خدماتی که ارائه می‌دهند، در کانون توجه نظام سلامت کشورها قرار دارند. بررسی اسناد و کتب معتبر بین‌المللی حوزه سلامت بیانگر این است که سه گروه «پزشکان»، «داروسازان» و «پرستاران» از گروه‌های مهم نظام سلامت هستند.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری با اشاره به اهمیت نیروی انسانی در نظام سلامت توضیح داد: اگر خواهان خدمات با‌کیفیت هستیم، باید نیروی انسانی متخصص داشته باشیم. پرستاران از نیروهای متخصص نظام سلامت هستند و ارتباط تنگاتنگ شبانه‌روزی با بیماران و همراهان آنها دارند. با توجه به اینکه نیروی انسانی در نظام سلامت از اهمیت فراوانی برخوردار است، کمبود پرستار می‌تواند پیامدها و آثار منفی برای بیماران داشته باشد.
عضو شورای‌عالی نظام پرستاری گفت: هنگامی که از ضرورت افزایش پرستاران سخن می‌گوییم، موضوع افزایش کیفیت ارائه خدمات را در کانون توجه قرار داده‌ایم. نسبت‌های متفاوتی درباره «نسبت پرستار به تخت» و «نسبت پرستار به جمعیت» درباره تعداد پرستاران شاغل در نظام بهداشتی تعریف شده است. اغلب پرستاران کشور در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها به ارائه خدمت می‌پردازند و به‌همین‌دلیل از «نسبت پرستار به تخت» برای تعداد پرستاران شاغل استفاده می‌کنیم. ارقام و اعداد متعددی درباره نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در دسترس است؛ به نحوی که ۳.۵، ۴ و ۵ پرستار به ازای هر تخت در کشورهای مختلف حضور دارند.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری درباره میانگین جهانی نسبت پرستار به تخت بیمارستانی توضیح داد: متوسط جهانی نسبت پرستار به تخت بیمارستانی، ۳.۵ است؛ درحالیکه نسبت پرستار به تخت در کشور حدود ۱.۸ است. با توجه به اینکه مجموع شرایط کشور به میزان کشورهای پیشرفته نیست، نسبت پرستار به تخت کشور در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار کمتر است.
نجاتیان با اشاره به نامه رئیس کمیته پرستاری کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی گفت: محمد جمالیان، رئیس کمیته پرستاری مجلس، در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور به‌صراحت اعلام کرده که نسبت پرستار به تخت باید ۱.۸ باشد و بر این عدد تأکید کرده است. نظام بهداشتی و درمانی کشور، سال‌های سال است که با کمبود پرستار دست‌وپنجه نرم می‌کند. اگرچه نسبت پرستار به تخت ۱.۸ اعلام شده اما به نظر می‌رسد این مؤلفه با شرایط بدتری مواجه باشد.
او گفت: بررسی‌ها بیانگر این است که روند کاهش پرستاران در سال‌های گذشته سبب شده نسبت پرستار به تخت به مرز ۱.۱ برسد. اگر شرایط فعلی ادامه داشته باشد، نسبت پرستار به تخت به یک یا ۰.۹ می‌رسد. این در حالی است که بر‌اساس سیاست‌های ابلاغی سلامت، کشور از منظر نظام سلامت باید در منطقه پیشتاز باشد.
او با بیان اینکه عوامل مختلفی در کاهش نسبت پرستار به تخت اثرگذار هستند، افزود: تعداد تخت‌های بیمارستانی در چند سال گذشته به‌خوبی افزایش یافته و این موضوع از عوامل کاهش نسبت پرستار به تخت در سال‌های اخیر است. تعداد تخت‌های بیمارستانی به‌خوبی افزایش یافته، درحالیکه نتوانسته‌ایم پرستاران را با توجه به افزایش ظرفیت تخت‌های بیمارستانی جذب کنیم.
نجاتیان درباره نیاز سیستم بهداشتی و درمانی کشور درباره حوزه پرستاری توضیح داد: اگر خواهان تحقق حداقل استانداردهای مدنظر در حوزه پرستاری هستیم، به جذب صد هزار پرستار نیاز داریم. در‌حال‌حاضر سیستم بهداشتی و درمانی کشور به جذب صد هزار پرستار نیاز دارد که یک عدد درخور‌توجه محسوب می‌شود.
او افزود: کمبود صد هزار نیروی انسانی در بخش پرستاری به این معناست که پرستارانی که در‌حال‌حاضر در نظام بهداشتی کشور به ارائه خدمات می‌پردازند، باید جور کمبود نیروی انسانی حوزه پرستاری را به دوش بکشند. نباید تصور کرد که فقط پرستاران، جور کمبود نیروی انسانی را به دوش می‌کشند، بلکه این موضوع گریبان‌گیر مردم نیز می‌شود و کاهش کیفیت خدمات درمانی را به جان می‌خرند.
نجاتیان با بیان اینکه کمبود پرستار یک مشکل صنفی نیست، خاطرنشان کرد: کمبود پرستار، مشکل نظام سلامت است و بزرگ‌ترین مشکل آن به حساب می‌آید. پرستاران موظف هستند خدمات مراقبتی را تا حد توان خود ارائه دهند، اما آنها نمی‌توانند بیشتر از توان خود کار کنند و به‌همین‌دلیل بخشی از خدمات روی زمین می‌ماند و مردم از آن بی‌بهره هستند.
او با بیان اینکه اضافه‌کار اجباری پرستاران از چالش‌های اساسی نظام درمانی کشور است، اظهار کرد: سیستم بهداشتی و درمانی برخی کشورها، اضافه‌کار را یک موضوع ناهنجار قلمداد می‌کنند و اضافه‌کار در نظام سلامت را ممنوع اعلام کرده‌اند. هدف آنها از ممنوع اعلام‌کردن اضافه‌کار در نظام سلامت این است که افراد شاغل در نظام سلامت از زمان کافی برای استراحت‌کردن برخوردار باشند تا خدمات را به‌خوبی ارائه دهند.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری ادامه داد: سقف اضافه‌کار در پرستاری به دلیل سختی کار ۸۰ ساعت برآورد شده، ولی در دیگر مشاغل ۱۷۵ ساعت است. دولت برای برخی مشاغل ساعت کار ویژه‌ای تعیین کرده، مانند معلمان که ۲۴ ساعت در هفته است تا بتوانند مطالعه کنند. درحالیکه پرستاران به پدیده نامبارک اضافه‌کار اجباری تن می‌دهند.
نجاتیان درباره جزئیات اضافه‌کار اجباری پرستاران تصریح کرد: متوسط ساعت اضافه‌کار اجباری پرستاران حدود ۵۰ ساعت است، اما این میزان در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی به ۷۰ ساعت می‌رسد. اضافه‌کاری سبب بروز مشکلاتی می‌شود؛ اضافه‌کار پرستاران به صورت اجباری است که نخستین چالش اضافه‌کار پرستاران به حساب می‌آید. یکی دیگر از چالش‌های اضافه‌کار پرستاران، پرداخت دیر‌هنگام حقوق اضافه‌کاری است. اضافه‌کار اجباری به دلیل کمبود پرستار، یک ظلم آشکار در حق جامعه پرستاری است. زنان، ۷۰ درصد جامعه پرستاری را تشکیل می‌دهند که علاوه بر وظایف شغلی خود، وظایفی را در خانواده بر عهده دارند.