چالش‌های محیط زیست اصفهان و مرجان شاکری
روز چهارشنبه ۱۶ آبان ۱۴۰۳، مرجان شاکری به‌عنوان سرپرست جدید اداره محیط زیست استان اصفهان در اتاق بازرگانی معارفه می‌شود. شاکری که دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مدیریت محیط زیست است، پیش‌تر ریاست اداره محیط زیست استان کرمان را بر عهده داشته است.
عاطفه علیان: روز چهارشنبه ۱۶ آبان ۱۴۰۳، مرجان شاکری به‌عنوان سرپرست جدید اداره محیط زیست استان اصفهان در اتاق بازرگانی معارفه می‌شود. شاکری که دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مدیریت محیط زیست است، پیش‌تر ریاست اداره محیط زیست استان کرمان را بر عهده داشته است. انتصاب او در شرایطی صورت می‌گیرد که استان اصفهان با بحران‌های زیست‌محیطی جدی و متعددی مواجه است. این یادداشت به بررسی چالش‌های محیط زیست اصفهان و انتظارات از شاکری در این سمت می‌پردازد و تحلیلی عمیق از وضعیت کنونی و راهکارهای ممکن برای بهبود این شرایط ارائه می‌دهد.
بحران آب؛ زاینده‌رود در آستانه نابودی
بحران آب در اصفهان، به‌ویژه در دهه‌های اخیر، به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است. زاینده‌رود که زمانی منبع حیات و رونق اقتصادی استان بود، اکنون در آستانه خشک‌شدن قرار دارد.
یکی از عوامل اصلی این بحران، حکمرانی غلط منابع آبی و برداشت لجام‌گسیخته از آبخوان دشت اصفهان و برخوار است که موجب کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی و سطحی شده است. تغییرات اقلیمی نیز بر وضعیت آب اصفهان تأثیر بسزایی داشته است. کاهش بارش‌ها و افزایش دما، به‌ویژه در سال‌های اخیر، به‌شدت بر زاینده‌رود تأثیر گذاشته و منجر به کاهش ورودی آب شده است. این وضعیت به‌ویژه در فصل‌های گرم سال، منجر به تبخیر بیشتر و افت کیفیت آب می‌شود. هماهنگی نداشتن نهادهای مختلف و تصمیم‌گیری‌های نادرست در زمینه مدیریت منابع آبی، باعث ناکارآمدی در استفاده بهینه از آب‌های موجود شده است. نبود سیاست‌های مؤثر و پایدار در مدیریت آب، منجر به بروز بحران‌های متعدد و تهدید امنیت آب در استان شده است.
با کاهش منابع آبی، بسیاری از ساکنان روستاها به دلیل دسترسی‌نداشتن به آب و معیشت مناسب، به شهرها مهاجرت می‌کنند. این مهاجرت‌ها به افزایش فشار بر زیرساخت‌های شهری و بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی جدید منجر می‌شود.
کمبود آب نه‌تنها به بحران‌های بهداشتی و محیطی منجر می‌شود، بلکه کیفیت زندگی ساکنان اصفهان را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آلودگی هوا؛ رکوردهای خطرناک
آلودگی هوا به یکی از جدی‌ترین چالش‌ها در اصفهان تبدیل شده است. این استان به دلیل وجود صنایع سنگین، ترافیک شدید و شرایط جغرافیایی خاص، به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران شناخته می‌شود. اصفهان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، در برخی از روزهای سال با پدیده وارونگی دما (inversion) مواجه است که باعث تجمع آلودگی در لایه‌های پایین جو و تشدید مشکلات تنفسی می‌شود و اصفهان را به آلوده‌ترین کلان‌شهر ایران تبدیل کرده است. آلودگی هوا به افزایش بیماری‌های تنفسی و قلبی-عروقی در میان ساکنان اصفهان منجر شده است؛ به‌ویژه در فصول سرد، افزایش غلظت آلودگی هوا پیامدهای بهداشتی وخیم‌تری را به همراه دارد و با تعطیلی مدارس همراه می‌شود.
تخریب زیستگاه‌ها و تنوع زیستی؛ خطر در حال افزایش
حفاظت از تنوع زیستی در اصفهان به‌شدت تهدید می‌شود. توسعه بی‌رویه شهرها و ساخت‌وسازهای غیرمجاز، زیستگاه‌های طبیعی را تخریب کرده و فضای سبز را به‌شدت کاهش داده است. روش‌های کشاورزی غیرپایدار و استفاده از سموم و کودهای شیمیایی، نه‌تنها به آلودگی خاک و آب‌ها منجر شده، بلکه بر کاهش کیفیت زیستگاه‌ها نیز تأثیرگذار است. با خشک‌شدن تالاب بین‌المللی گاوخونی، بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض قرار دارند و این موضوع به‌شدت بر اکوسیستم‌های محلی تأثیر می‌گذارد. تخریب زیستگاه‌ها باعث اختلال در چرخه‌های طبیعی و تغییرات اکولوژیکی می‌شود که می‌تواند به پیامدهای جبران‌ناپذیری منجر شود.
مدیریت پسماند؛ معضل مزمن
مدیریت پسماند در اصفهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی مطرح است. عدم مدیریت صحیح پسماندها به آلودگی آب‌های زیرزمینی و سطحی و همچنین تخریب زمین‌ها منجر شده است. تجمع زباله‌ها و آلودگی محیط، زمینه‌ساز بروز بیماری‌ها و مشکلات بهداشتی در ساکنان اصفهان شده است.
نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه؛ گامی مثبت در توسعه پایدار
در این شرایط بحرانی، پروژه‌هایی مانند نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه می‌تواند به‌عنوان نقطه عطفی در تغییر رویکرد صنعتی اصفهان به انرژی‌های تجدیدپذیر عمل کند. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و در نتیجه کاهش آلودگی کمک می‌کند. این نیروگاه می‌تواند به تأمین انرژی مورد نیاز صنایع و ساکنان اصفهان کمک کند و به توسعه پایدار این استان دامن بزند. این پروژه می‌تواند یک الگو برای صنایع دیگر در اصفهان و حتی سایر استان‌ها باشد و به نوآوری و توسعه فناوری‌های سبز کمک کند.
انتظار اصفهان از مرجان شاکری
شاکری، به‌عنوان سرپرست جدید محیط زیست اصفهان، در برابر چالش‌های متعدد و پیچیده‌ای قرار دارد که نیازمند اقداماتی فوری و جامع هستند.
شاکری باید با مردم اصفهان به‌صورت شفاف و صادقانه تعامل کند. او می‌بایست گزارش‌های منظم و دقیقی را از وضعیت محیط زیست اصفهان و اقداماتی که در این زمینه انجام می‌شود، در اختیار خبرنگاران قرار دهد تا مردم از پیشرفت‌ها و چالش‌ها آگاه شوند. شفافیت در اطلاعات، به جلب اعتماد عمومی و همکاری بهتر مردم با نهادهای دولتی کمک خواهد کرد. او باید بسترهای ارتباطی مؤثری ایجاد کرده و بر تدوین و پیاده‌سازی سیاست‌های زیست‌محیطی پایدار و بلندمدت تمرکز کند و برنامه‌هایی را برای ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی در جامعه اجرا کند. استان اصفهان در شرایط کنونی با چالش‌های جدی و پیچیده‌ای در حوزه محیط زیست مواجه است. بحران آب، آلودگی هوا، تخریب زیستگاه‌ها و مدیریت نادرست پسماند، تنها بخشی از معضلاتی هستند که مرجان شاکری به‌عنوان سرپرست جدید اداره محیط زیست استان با آنها روبه‌رو خواهد بود. تجربه و تحصیلات شاکری می‌تواند به او در این مسیر کمک کند، اما موفقیت او بستگی به عزمی جدی و اقداماتی مؤثر برای برطرف‌کردن این چالش‌ها دارد. او باید با مردم شفاف باشد، سیاست‌های پایدار و بلندی را پیاده‌سازی کند، با نهادهای مختلف همکاری کند و فرهنگ محیط‌زیستی را در جامعه ترویج دهد. تنها در این صورت است که می‌توان امید داشت اصفهان به‌عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی و اقتصادی ایران، بتواند از بحران‌های زیست‌محیطی کنونی عبور کند و به آینده‌ای پایدار دست یابد. در نهایت، شاکری باید به‌خوبی آگاه باشد که حفاظت از محیط زیست، نه‌تنها مسئولیتی اجتماعی بلکه یک ضرورت حیاتی برای بقا و توسعه استان اصفهان است. او می‌تواند با هدایت صحیح و اتخاذ تصمیمات درست، به بهبود شرایط زیست‌محیطی اصفهان کمک کند و با نهادینه‌کردن فرهنگ محیط‌زیستی، آینده‌ای روشن‌تر برای نسل‌های آینده بسازد.
