پیش از آنکه دیر شود

سیما  مستفشار 

خودکشی یکی از پیچیده‌ترین مسائل روان‌شناختی است که تأثیرات عمیقی بر فرد، خانواده و جامعه می‌گذارد. این پدیده می‌تواند نتیجه‌ مجموعه‌ای از عوامل روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد. برای بسیاری از افراد، زندگی به مرحله‌ای می‌رسد که احساس می‌کنند توانایی ادامه‌دادن را ندارند و در نهایت، خودکشی را به‌ عنوان تنها راه‌حل می‌بینند. فعالان سیاسی و اجتماعی یکی از گروه‌هایی هستند که به دلایل مختلف، گاهی به این افکار دچار می‌شوند.

علل

خودکشی می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد، از جمله گروه‌هایی که ممکن است تحت فشارهای اجتماعی و سیاسی به این افکار کشیده شوند، فعالان سیاسی و اجتماعی هستند که در محیط‌های پرتنش زندگی می‌کنند. این افراد، به‌ویژه در جوامعی که مخالفان سیاسی با تهدید روبه‌رو هستند، گاهی برای فرار از فشارها و بحران‌ها به این افکار می‌رسند. در چنین شرایطی، حمایت اطرافیان و تشخیص به‌موقع علائم هشداردهنده از اهمیت بسیاری  برخوردار است.

تشخیص افکار خودکشی

 اگرچه ممکن است فرد مستقیم قصد خودکشی خود را بیان نکند، اما برخی علائم و نشانه‌ها وجود دارند که می‌توانند نشان‌دهنده بروز افکار خودکشی باشند. این علائم ممکن است در رفتار، افکار و حتی کلام فرد خود را نشان دهند. از جمله نشانه‌های هشداردهنده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. صحبت درباره مرگ یا خودکشی: یکی از رایج‌ترین نشانه‌ها، صحبت‌کردن در مورد مرگ، آسیب به خود یا اظهاراتی مانند «اگر من نباشم، بهتر است» یا «دنیای بدون من بهتر خواهد بود» است. این جملات می‌تواند نشان‌دهنده افکار خودکشی باشد. 2. افزایش احساس بی‌ارزشی و بی‌امیدی: افراد ممکن است درمورد خودشان به‌‌طور منفی صحبت کنند. از جمله اینکه خود را بی‌ارزش، بی‌فایده یا بار اضافی بر دوش دیگران بدانند. 3. گسست اجتماعی و انزوا: فرد ممکن است از خانواده و دوستان خود فاصله بگیرد، از حضور در جمع‌های اجتماعی خودداری کند و درواقع احساس تنهایی شدیدی را تجربه کند. 4. افزایش رفتارهای خطرناک یا آسیب به خود: در برخی مواقع، فرد ممکن است به روش‌های خودآسیب‌زنی مانند بریدن پوست یا مصرف بیش‌از‌حد دارو یا مواد مخدر دست بزند. 5. تغییرات عمده در رفتار یا حالت روحی: فرد ممکن است به طور ناگهانی تغییرات شدیدی در رفتار یا خلق‌وخو نشان دهد؛ مانند افزایش خشم، اضطراب یا افسردگی شدید، یا برعکس، رفتاری آرام و بی‌تفاوت به‌ طور ناگهانی.

 6. حساسیت به مسائل زندگی و احساس ناتوانی در مقابله با مشکلات: فرد ممکن است احساس کند که نمی‌تواند با مشکلات زندگی خود کنار بیاید و از نظر ذهنی به بن‌بست رسیده است.

نقش اطرافیان در پیشگیری از خودکشی

در اینجا چندین راهکار برای اطرافیان در کمک به افرادی که دچار افکار خودکشی هستند، آورده شده است: 1- گوش‌دادن فعال و بدون قضاوت‌: گاهی اوقات، فرد فقط به کسی نیاز دارد که شنونده باشد و احساساتش را به اشتراک بگذارد. 2- پیشنهاد کمک حرفه‌ای‌: متخصصان می‌توانند به فرد کمک کنند‌ راهکارهایی برای مقابله با بحران‌های روحی و روانی خود بیابد. 3- حمایت عاطفی و یادآوری ارزش فردی‌: اطرافیان باید فرد را از نظر عاطفی حمایت کنند و به او یادآوری کنند که ارزش زیادی‌ و زندگی‌اش برای دیگران اهمیت دارد. این می‌تواند به کاهش احساس بی‌ارزشی و تقویت حس تعلق به جامعه کمک کند. 4- تشویق به پیگیری و ادامه درمان‌: اطرافیان می‌توانند با تشویق فرد به ادامه درمان و پیگیری، او را در روند بهبودی حمایت کنند. 5- ایجاد فضای امن و حمایتگر‌: مهم است که اطرافیان محیطی امن و حمایتی برای فرد ایجاد کنند. این محیط می‌تواند به کاهش استرس‌های اضافی کمک کرده و به فرد احساس امنیت و راحتی دهد. 

6- نظارت و پیگیری مداوم‌: در مواقعی که فرد دچار افکار خودکشی است، نیاز به نظارت مستمر و پیگیری از سوی اطرافیان دارد. این نظارت می‌تواند شامل تماس‌های مکرر، بررسی وضعیت روحی و رفتاری فرد و اطمینان از دسترسی او  به منابع حمایتی باشد.