مخالفت با انحلال حشد الشعبی

مهدی بازرگان: روزنامه الاخبار لبنان از توافق دولت عراق و گروه‌های مقاومت خبر داد و نوشت: «یک رهبر جنبش «نجبا» عراق تأیید کرد که توافقی میان گروه‌های مقاومت عراقی و محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، انجام شده است که براساس آن مقاومت، عملیات نظامی علیه دشمن اسرائیلی در چارچوب حمایت از نوار غزه را متوقف کند و در برابر تغییرات سیاسی جاری در سوریه سکوت اختیار کند». به نوشته شفقنا، این توافق در چارچوب گفت‌وگو میان دو طرف و در پی درخواست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای انحلال گروه‌های مقاومت و تسلیم سلاح‌های آنان به دولت، حاصل شده است.

این فرد در گفت‌وگو با «الاخبار» اظهار کرد: «گروه‌های مقاومت تصمیم گرفتند در امور سوریه دخالت نکنند و اوضاع را از دور دنبال کنند، همچنین منتظر بمانند تا جهت‌گیری‌های رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، دونالد ترامپ و سیاست‌های او در قبال خاورمیانه، به‌ویژه ایران، مشخص شود». او افزود: «جمهوری اسلامی ایران آزادی تصمیم‌گیری درباره مسائل سوریه و کنترل گروه‌های تروریستی تحت عنوان هیئت تحریرالشام را به ما داده است». پایگاه خبری المعلومه هم از ادامه انتقال تجهیزات و نیروهای آمریکایی از عراق به سوریه خبر داد. این پایگاه عراقی همچنین به نقل از منابع آگاه سوری اعلام کرد: «آمریکا به دنبال ایجاد یک پایگاه جدید در سوریه است».

مخالفت آیت‌الله سیستانی و السودانی با انحلال حشدالشعبی

این مقام عراقی در گفت‌وگو با «الاخبار» درباره انحلال حشدالشعبی بیان کرد: «تبلیغات برای انحلال حشدالشعبی و گروه‌های مسلح از سوی ایالات متحده و رژیم صهیونیستی با هدف تسلیم محور مقاومت انجام می‌شود. محوری که برای یک سال کامل در برابر رژیم ایستادگی کرد و توانست آن را از مقابله نظامی ناتوان سازد». او متذکر شد: «گروه‌های مسلح به سخنان دولت عراق پایبند بودند، به‌ویژه پس از وقایع سوریه که گفته می‌شود ممکن است برنامه‌ای برای کشاندن کشور به سناریویی بدتر از سرنگونی نظام بشار اسد وجود داشته باشد؛ سناریویی که شاید به بازگشت تروریسم به عراق منجر شود». یک منبع مسئول عراقی پیش‌تر فاش کرده بود که دولت عراق بار‌ها درخواست‌هایی از سوی طرف‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای انحلال «حشدالشعبی» و تسلیم سلاح گروه‌های مسلح به دولت دریافت کرده است. اما السودانی چند روز پیش تأکید کرد هیچ شرط یا دستوری برای انحلال «حشد» وجود ندارد.

او در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «بحث دراین‌باره از خیال‌پردازی و برداشت‌های کسانی ناشی می‌شود که دیدگاه مخالفی نسبت به روند سیاسی دارند». قبل‌تر هم الاخبار عنوان داشته بود که هدف نماینده سازمان ملل از دیدار با آیت‌الله سیستانی درخواست برای صدور فتوای انحلال بسیج مردمی بود، اما ایشان این دیدار را نپذیرفت. به ادعای روزنامه الاخبار، منبع مسئول عراقی خبر داده بود: «دولت عراق بار‌ها با درخواست طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای انحلال بسیج مردمی و تحویل سلاح‌های گروه‌های مسلح به دولت رو‌به‌رو شده است». منبع دیگری نیز فاش کرد که محمد الحسان، نماینده سازمان ملل در عراق، قصد داشت در دیدار دوم با آیت‌الله سیدعلی سیستانی، مرجع دینی عالی شیعیان، در نجف از او درخواست کند فتوای انحلال بسیج مردمی را که با فتوای ایشان تشکیل شده بود، یا ملحق‌شدن این نیرو‌ها به وزارتخانه‌های امنیتی را صادر کند؛ اما آیت‌الله سیستانی دیدار با او را نپذیرفت. منبع مسئول نزدیک به دولت در گفت‌و‌گو با روزنامه الاخبار تأکید کرد: «محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، به‌ویژه پس از طوفان‌الاقصی و رویداد‌های سوریه و سقوط نظام آن، با همه طرف‌ها برای کاستن از درگیری‌های ایدئولوژیک تعامل می‌کند».

او این را هم یادآور شد: «مسئله انحلال بسیج مردمی و تجزیه گروه‌ها تمایلات غربی‌ها‌ست و تازگی ندارد؛ به‌ویژه آمریکا که همواره ناخشنودی خود را از این گروه‌ها که مورد حمایت ایران هستند یا سیاست‌های تهران را در منطقه اجرا می‌کنند، اعلام می‌کند». منبع مذکور ادامه داد: «السودانی همواره بر مداخله‌نکردن بسیج مردمی در درگیری‌های داخلی و منطقه‌ای تأکید می‌کند. او حتی در رویداد‌های غزه و لبنان نیز بسیج مردمی را به طور کامل دور نگه داشت، اما برخی طرف‌های بین‌المللی و منطقه‌ای بر این باورند که این گروه‌ها منافع آنها را تهدید می‌کنند». منبع دوم نیز تأکید کرد: «(آیت‌الله) سیستانی فقط در دیدار نخست، الحسان را به حضور پذیرفت و در آن دیدار درباره اوضاع منطقه و منافع عراق گفت‌و‌گو شد. اما در دیدار دوم که چند روز پیش و به فاصله یک ماه پس از دیدار اول انجام شد، مرجع عالی شیعیان او را به حضور نپذیرفت و فرزندش محمدرضا با نماینده سازمان ملل در عراق دیدار کرد و همین نشان می‌دهد درخواست انحلال بسیج مردمی مطرح بوده و به حضور نپذیرفتن او به مثابه مخالفت با این درخواست بوده است».

سیاست دولت السودانی؛ ایجاد فاصله از طریق موازنه مثبت

دولت عراق در وضعیت متکثر قومی و مذهبی در این کشور و به‌ویژه جنگ با داعش در سال 2014، سیاستی منحصر‌به‌فرد را پیش گرفته است. دولت السودانی به نحوی اجتناب‌ناپذیر سیاست «اعتدال و موازنه مثبت» را در دستور کار خود قرار داده و سعی دارد با توجه به فشار کشورهای خارجی، سهم‌خواهی گروه‌های داخلی و تنش‌های متعدد اقتصادی و سیاسی، میان گروه‌ها و کشورهای ذی‌نفع، نوعی موازنه برقرار کند. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر پیشین عراق، در دهم تیر ماه ۱۳۹۸ طی فرمان ده‌بندی، دستورات ویژه‌ای را برای سازماندهی نیروهای حشدالشعبی صادر کرده بود تا بتواند تحولات عراق با حضور حشدالشعبی را مدیریت کند. این دستور‌العمل عبدالمهدی در آن زمان با حمایت بخش زیادی از شخصیت‌ها، گروه‌ها و جریان‌های سیاسی عراق همراه شد. بااین‌حال هم‌زمانی صدور این فرمان با تحولات مهم منطقه نظیر تشدید تنش میان ایران و آمریکا، حمله به سفارت و پایگاه‌های آمریکا در عراق، ادعای مقامات آمریکایی مبنی‌بر ردگیری منشأ حملات علیه مراکز نفتی عربستان از خاک عراق و حمله به سفارت بحرین در بغداد موجب شد بحث‌ها درباره دلایل اتخاذ این تصمیم در کانون توجهات قرار بگیرد. اما تغییر و تحولات در خاورمیانه، به‌ویژه پس از آغاز جنگ در غزه و نیز سقوط حکوت اسد، سبب شد‌ دولت فعلی عراق سیاست موازنه را در دستور کار قرار دهد.

در همین باره و به نوشته خبر فوری، دولت السودانی از طرفی میان ایران و آمریکا و از طرف دیگر، میان شیعیان، اهل سنت و کردها و حتی میان دو جریان اصلی شیعی در عراق یعنی حشدالشعبی و جریان صدر نوعی موازنه مثبت برقرار کرده و در عین حفظ منافع، جلوی زیاده‌روی آنها را گرفته است. به نظر می‌رسد‌ آیت‌الله سیستانی نیز به ایده توازن دولت عراق معتقد است. او می‌داند انحلال حشدالشعبی می‌تواند به جنگ داخلی در عراق منجر شود و این به‌نفع هیچ‌کس نیست؛ به همین دلیل، صراحتا با این درخواست آمریکایی‌ها مخالفت کرده است. آنچه مشخص است، این است که ایده دولت السودانی یعنی «موازنه مثبت» تاکنون به‌نفع عراق تمام شده است. با وجود درگیری و جنگ در فلسطین، لبنان و سوریه و یمن، عراق از جنگ داخلی مصون بوده است. شواهد گویای این است که آرامش فعلی توانسته به اقتصاد عراق نیز کمک کند و اقتصاد این کشور در سال‌های 2022 و 2023 رشد زیادی داشته است. در چنین شرایطی، به‌نفع گروه‌های داخلی مختلف و حتی کشورهایی مثل عربستان، ایران، قطر و آمریکا‌ست که این توازن را به هم نزنند. جنگ داخلی می‌تواند جریان سوریه را در عراق تکرار کند و این مسئله به‌ضرر تمام طرف‌‌‌‌‌‌‌‌های داخلی اعم از شیعیان و سنی‌ها و کردها و حتی کشورهای خارجی مانند ایران و آمریکا می‌شود.

مقاومت عراق: ایران آزادی تصمیم‌گیری درباره مسائل سوریه را به ما داده است

در کنار آنچه گفته شد، الاخبار به نقل از مقامات مقاومت عراق خبر داد که ایران آزادی تصمیم‌گیری درباره مسائل سوریه را به ما داده است. به نوشته انتخاب، کاظم الفرطوسی، سخنگوی «کتائب سید‌الشهدا‌» در‌این‌باره توضیح داد: «شرایط، مواضع گروه‌های مقاومت را تعیین می‌کند و اصل وحدت جبهه‌ها وابسته به یک اتحاد موقت میان گروه‌های محور مقاومت نیست، بلکه یک موضوع اصولی و عقیدتی است. صرف‌نظر از تلفات، گروه‌های مقاومت عراق اصل وحدت جبهه‌ها را ترک نکرده و نخواهند کرد». الفرطوسی در بخش دیگری از مصاحبه‌اش با «الاخبار» افزود: «عملیات گروه‌های مقاومت علیه اسرائیل وابسته به عملیات حزب‌الله لبنان بود و با اعلام آتش‌بس در لبنان، عملیات گروه‌های مقاومت عراق نیز متوقف شد.

علاوه‌بر‌این، برخی شرکا در عراق نظری متفاوت درباره این عملیات دارند و باید به دیدگاه‌های آنان گوش فر‌اداد». او ادامه داد: «اوضاع در‌حال‌حاضر تحت بررسی است و میان طرف‌های محور مقاومت ارتباطاتی برای هماهنگی مواضع و دستیابی به دیدگاه مشترک وجود دارد». هم‌زمان و به گفته علی المطیری، کارشناس مرکز «الرفد للدراسات» که نزدیک به جنبش «نجبا‌» است: «اصل وحدت جبهه‌ها تا زمانی که رژیم صهیونیستی به لبنان و فلسطین تجاوز کرده و در‌ حال گسترش به سوریه است، باقی خواهد ماند». او در گفت‌وگو با «الاخبار» تصریح کرد: «گروه‌های مقاومت عراق، با وجود متوقف‌کردن عملیات نظامی خود، در‌حال‌حاضر در‌ حال بررسی و ارزیابی اوضاع چه در داخل عراق و چه در سوریه هستند».

او همچنین اظهار کرد: «گروه‌های مسلح کاملا از درخواست‌ها برای انحلال خود یا نابودی ساختارشان آگاه هستند و در این زمینه با نخست‌وزیر در ارتباط بوده‌اند. اما مرجعیت و مردم مخالف هرگونه اقدام علیه این نیرو‌ها هستند که با اشغالگری مقابله می‌کنند». المطیری به این موضوع نیز اشاره کرد: «این گروه‌ها دارای برنامه و ایدئولوژی هستند که با دولت هم‌خوانی ندارد. به همین دلیل، بر‌اساس اهداف و پروژه‌های مشخصی از جمله مقابله با اشغالگری آمریکا و رژیم صهیونیستی عمل می‌کنند. فشار بر دولت برای انحلال حشد‌الشعبی یا گروه‌های مسلح با هدف زمینه‌سازی برای موضوع عادی‌سازی [روابط با اسرائیل] است». او خاطرنشان کرد: «توقف عملیات این گروه‌ها با توافق با دولت و به دلیل فشار‌هایی که بر آن وارد شده، انجام شد و همچنین برای یافتن رویکردی جدید در قبال سوریه پس از تسلط گروهی که با القاعده و داعش و تروریسم به طور کلی ارتباط دارند».