افزایش ۲۱درصدی جمعیت قوچ و میش در قرق‌های اختصاصی
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به سرشماری حیات‌وحش در قرق‌های اختصاصی با حضور نمایندگان سمن‌ها گفت: جمعیت کل و بز در سطح قرق‌های اختصاصی کشور نسبت به سال گذشته، ۲۱ درصد و جمعیت قوچ و میش در مقایسه با سال گذشته، ۱۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به سرشماری حیات‌وحش در قرق‌های اختصاصی با حضور نمایندگان سمن‌ها گفت: جمعیت کل و بز در سطح قرق‌های اختصاصی کشور نسبت به سال گذشته، ۲۱ درصد و جمعیت قوچ و میش در مقایسه با سال گذشته، ۱۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
حمید ظهرابی افزود: امسال نیز همچون سنوات قبل، در نیمه دوم سال، هم‌زمان با فصل جفت‌گیری گونه‌های شاخص که اصطلاحا آن را قوچ مستی و کل مستی می‌خوانند، سرشماری علف‌خواران وحشی در قرق‌های اختصاصی انجام شد.
وی اظهار کرد: بر اساس نتایج سرشماری‌های انجام‌شده، چهار قرق اختصاصی شامل قرق‌های دربید و علی‌آباد چهل‌گزی در استان یزد، قرق جاشلوبار در استان سمنان و قرق منصورآباد در استان کرمان، مورد آماربرداری قرار گرفت و در مجموع تعداد شش‌هزار‌و ۹۳ رأس حیوان مشتمل بر سه‌هزار‌و ۳۸۴ رأس قوچ و میش و دو‌هزار‌و ۷۰۹ رأس کل و بز شمارش شد.
ظهرابی ادامه داد: بر اساس نتایج به دست آمده، جمعیت کل و بز در سطح قرق‌های اختصاصی کشور نسبت به سال گذشته، ۲۱ درصد افزایش و جمعیت قوچ و میش در مقایسه با سال گذشته، ۱۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد و بررسی نتایج سرشماری و ارزیابی شرایط زیستگاهی، نشان‌دهنده عملکرد مؤثر قرق‌های اختصاصی و موفقیت رویکرد حفاظت با مشارکت مردمی و بخش خصوصی است که کمک زیادی نیز به سازمان حفاظت محیط زیست برای کاهش هزینه‌های حفاظت می‌کند.
وی اظهار کرد: این سرشماری‌ها با حضور پررنگ‌تر نیروهای داوطلب دانشگاهی و سمن‌های محیط‌زیستی، با هدف بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی، شفاف‌سازی و افزایش آگاهی و اعتماد عمومی، ایجاد ارتباط و فضای همکاری با دانشگاهیان و سمن‌ها و بهره‌گیری از دانش و تجارب آنها، ایجاد فضای مشارکت و وفاق و دستیابی به داده‌های دقیق‌تر انجام گرفت.
ظهرابی با اشاره به اینکه سرشماری به روش شمارش مستقیم که بنا بر مطالعات صورت‌گرفته درحال‌حاضر بهترین روش برای شمارش گاوسانان در کشور است، انجام شده است، گفت: به منظور دستیابی به اطلاعات مورد نیاز برای بررسی وضعیت پارامترهای جمعیتی، فرم‌های به‌روز‌شده در اختیار سرگروه‌ها قرار گرفت و مسیرهای تعیین‌شده برابر مسیرهای سرشماری در سنوات گذشته طی یک روز پیمایش شد.
معاون محیط زیست طبیعی سازمان در پاسخ به اینکه محتوای فرم چیست؟ اظهار کرد: در فرم یادشده جزئیاتی همچون مسیر مورد سرشماری به منظور پوشش‌دهی حداکثری زیستگاه، کاهش خطا و درک بهتر پراکنش گونه‌ها، ساعت مشاهده با هدف دستیابی به رفتارهای روزانه گونه‌ها، تحلیل پراکنش مکانی-زمانی، شناسایی عوامل محیطی مؤثر بر حضور گونه‌ها و دقت در آمار و کاهش خطاها، پایش تغییرات در طول زمان، نام گونه، تعداد گونه‌های بالغ نر به تفکیک زیر پنج سال و بالای پنج سال و نیز تعداد گونه‌های ماده و نابالغ به منظور بررسی سلامت جمعیت گونه‌ها، پایش تغییرات جمعیتی، کمک به برنامه‌ریزی حفاظت، مدیریت جمعیت‌های کوچک، شناخت رفتارهای اجتماعی و تولیدمثلی، نام محل و موقعیت جغرافیایی مشاهده گونه به منظور شناسایی زیستگاه‌های مطلوب و کلیدی، تحلیل پراکنش گونه‌ها، پایش تغییرات زیست‌محیطی، افزایش دقت داده‌ها، تسهیل اقدامات حفاظتی و مدیریتی و مستندسازی دقیق برای آینده و ثبت مشاهده سایر گونه‌ها یا نمایه‌های گوشت‌خواران درج شده است و این اطلاعات به‌عنوان بستری برای مدیریت پایدار تنوع زیستی و حفاظت از گونه‌های حیات‌وحش محسوب می‌شوند.
در همین راستا، کارشناسان دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش معاونت محیط زیست طبیعی، مطابق با شرح وظایف ساختاری خود، نسبت به جمع‌آوری نتایج سرشماری از استان‌های یادشده اقدام کرده‌اند و نتایج سرشماری را برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی و حفاظتی و نیز تصمیم‌گیری درخصوص نحوه تسهیم ظرفیت‌های قابل بهره‌برداری، تجزیه و تحلیل میکنند. بر اساس ماده ۹ آیین‌نامه اجرائی قانون شکار و صید (مصوب 29/10/۱۳۴۶ هیئت وزیران و اصلاحیه 30/1/۱۳۷۴)، قرق اختصاصی به محدوده‌ای از جنگل، مرتع، آب، آب‌‌بندان، کوهستان و زمین‌هایی بایر یا دایر اطلاق میشود که امتیاز شکار و صید در آن محدوده، با رعایت حقوق اشخاص و مقررات مربوط به حفظ و تکثیر و بهره‌برداری از حیوانات قابل شکار و صید پس از موافقت مقامات صلاحیت‌دار وزارت منابع طبیعی (وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری) از طرف سازمان حفاظت محیط زیست برای مدت معین به اشخاص حقوقی یا حقیقی واگذار میشود.
بر اساس تعریف محدوده قرق اختصاصی در آیین‌نامه حقوق و تکالیف دارندگان قرق‌های اختصاصی مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست (18/6/۱۳۹۵)، محدوده‌ای از زیستگاه‌های طبیعی خارج از مناطق چهارگانه موضوع بند «الف» ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست (پارک ملی، اثر طبیعی ملی، مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه حیات‌وحش) که پس از اخذ موافقت اولیه (وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری) و سازمان حفاظت محیط زیست، توسط شورای عالی حفاظت محیط زیست به‌عنوان قرق یا شکارگاه اختصاصی تصویب میشود.
برای نخستین بار در سال ۱۳۹۵ مجوز رسمی فعالیت پنج‌ساله سه قرق اختصاصی در استان‌های یزد و کرمان به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار شد. پس از آن، در سال ۱۳۹۶ نیز صدور مجوز فعالیت یک قرق اختصاصی در یزد صادر شد. البته افزایش تعداد این قرق‌ها جزء برنامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست است. کَل و بز گونه‌ای از بز کوهی است. نرها که کَل نامیده می‌شوند، شاخ‌های بلند و شمشیر‌مانندی دارند که هر گره از آن نمایانگر سن‌و‌سال آن است. گستره زیستی این پستاندار از اروپا و آسیای صغیر تا آسیای میانه و خاورمیانه را شامل میشود. این حیوان جد بز اهلی است و در نتیجه بز اهلی هم از نظر علمی زیرگونه‌ای از کل و بز محسوب میشود.
تا اوایل دهه ۱۳۶۰ دسته‌های بزرگی از این حیوان در بیشتر مناطق کوهستانی ایران مشاهده می‌شد، اما به علت شکار با سلاح، تله‌گذاری در اطراف چشمه‌ها و گرفتن آنها توسط سگ، در سال‌های اخیر جمعیت آن در بیشتر زیستگاه‌های کشور به‌شدت رو به کاهش گذاشته و در بسیاری از مناطق نیز جمعیت این گونه به صفر رسیده است.
پلنگ و گرگ مهم‌ترین دشمنان طبیعی کل و بز بالغ هستند. البته با توجه به کاهش شدید جمعیت آهو و از بین رفتن زیستگاه‌های دشتی، یوزپلنگ نیز کل و بز شکار می‌کند. قوچ و میش هم سرده‌ای از پستانداران هستند که متعلق به خانواده گاوان و زیرخانواده بزیان هستند. گوسفند اهلی از مهم‌ترین گونه‌های این سرده است. این حیوانات عموما به‌صورت گروهی و گله‌ای زندگی میکنند و شامل هفت گونه به همراه تعداد زیادی زیرگونه هستند که به جنس نر قوچ و ماده میش گفته میشود.
شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه‌ها و سگ‌های گله بزرگ‌ترین تهدید این گونه‌ها در طبیعت هستند.