توقف جریان گاز روسیه به اروپا از مسیر اوکراین

در پی تصمیم شرکت انرژی دولتی نفت‌وگاز کی‌یف مبنی ‌بر‌ تمدیدنکردن قرارداد و ایفای نقش به‌‌عنوان مرکز ترانزیت انرژی مسکو، انتقال گاز روسیه به اروپا از طریق اوکراین از اول ژانویه ۲۰۲۵ متوقف خواهد شد.

اوکراین بیش از ۴۰ سال ضمن همکاری با شرکت انرژی دولتی گازپروم روسیه به‌‌عنوان خط لوله صادرات انرژی این کشور عمل کرده است. جنگ ادامه‌دار روسیه و اوکراین، این قرارداد را دستخوش تغییر کرده است.

یکی از نمایندگان گازپروم در بیانیه‌ای به تاریخ ۳۱ دسامبر 2024 که به دست خبرگزاری دولتی روسیه، تاس، رسید، خبر داد‌ این شرکت حجم انتقال گاز خود به اروپا را در آخرین روز از قرارداد نفت‌وگاز کاهش داده است. نماینده گازپروم گفت‌ حجم انتقال از ۴۲.۴ میلیون متر‌مکعب در ۳۰ دسامبر، به ۳۷.۲ میلیون متر‌مکعب در روز پایانی کاهش یافته است. صادرات سوخت روسیه حتی قبل از اتمام قرارداد گازپروم و نفت‌وگاز روند نزولی پیدا کرده بود. با شروع جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲، کشورهای اروپایی به‌تدریج از خرید گاز روسیه اجتناب کردند و امیدوار بودند‌ مسکو را از یک منبع درآمد حیاتی برای اقدامات جنگی خود محروم کنند.

روسیه در بهترین حالت حدود ۳۵ درصد از گاز سالانه اروپا را تأمین می‌کرد

گازپروم در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ حدود ۱۸۰ میلیارد متر‌مکعب از گاز خود را به واسطه خطوط مختلف به اروپا صادر می‌کرد. این حجم در سال ۲۰۲۲ به حدود ۶۳.۸ میلیارد مترمکعب و در سال ۲۰۲۳ به حدود ۲۸.۳ میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرد.

اوکراین در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۵ میلیارد متر‌مکعب از گاز شرکت گازپروم را منتقل کرد و کانال اصلی صادرات گاز روسیه به اروپا محسوب می‌شد. روسیه از زمان آغاز جنگ سایر کانال‌های گازی خود به اروپا را نیز از دست داده است. به نوشته اپک‌تایمز، گازپروم با استناد به تحریم‌ها در می‌ ۲۰۲۲ از تعطیلی خط لوله یامال-اروپا در لهستان خبر داد. گازپروم همچنین در آگوست ۲۰۲۲ جریان گاز خط لوله نورداِستریم به آلمان را با استناد به انجام تعمیرات متوقف کرد. چند انفجار در سپتامبر ۲۰۲۲ باعث زمین‌گیرشدن خطوط گاز زیردریایی نورداستریم شد.

یافتن منابع انرژی جدید

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در کنفرانس مطبوعاتی ۲۶ دسامبر گفت‌ تصمیم اوکراین مبنی‌ بر توقف همکاری‌های گازی با روسیه از نظر اقتصادی به دیگر کشورهای اروپا لطمه وارد می‌کند. او گفت: «آنها از اروپا تبعیت می‌کنند؛ زیرا اوکراین نمی‌تواند به جنگیدن ادامه دهد، چه رسد به اینکه بدون حمایت اروپا پابرجا بماند. اما تصمیم گرفته‌اند که با فسخ قرارداد ترانزیت گاز ما به اروپا، اروپایی‌ها را تنبیه کنند؛ آن هم در شرایطی که وضعیت با قیمت‌های حدود ۵۰۰ دلار به‌ازای هر هزار متر‌مکعب بغرنج‌تر می‌شود».

رئیس‌جمهور روسیه گفت‌ قرارداد گازپروم-نفت‌وگاز به‌رغم شرایط جنگی قابل اجرا بود و می‌توانست ادامه پیدا کند، اما زمان برای حفظ آن تا قبل از انقضای قرارداد آخر از دست رفت. او گفت: «به شما می‌گویم که هیچ قراردادی برای ترانزیت وجود ندارد و امضای قرارداد جدید در سه یا چهار روز ممکن نیست. در‌عین‌حال، قیمت‌ها افزایش خواهند یافت. ما باعث این اتفاق نشده‌ایم؛ این سیاستی است که خودشان در پیش گرفته‌اند». پوتین گفت: «ممکن است یکی از خطوط روسیه از طریق اوکراین یا لهستان دوباره وارد فاز عملیاتی شود».

خط ترک‌استریم گازپروم از طریق ترکیه یکی از کانال‌های احتمالی برای انتقال گاز روسیه به اروپا‌ست. خط لوله روسیه از طریق اوکراین، به اسلواکی، اتریش و مولداوی گازرسانی کرده است.

گازپروم در اوایل نوامبر در پی اختلاف بر سر قرارداد، گازرسانی به اتریش را متوقف کرد. همچنین به نقل از شرکت گاز اصلی اسلواکی، اس‌پی‌پی، که قراردادهای خود را با تأمین‌کنندگان غیرروسی گسترش داده است، روسیه گازرسانی به مولداوی را نیز متوقف کرده است.

اسلواکی می‌تواند انتقال گاز را از طریق کشورهای همسایه مجارستان، لهستان و جمهوری چک افزایش دهد. دورین رچان، نخست‌وزیر مولداوی، توقف گازرسانی گازپروم را محکوم کرد اما گفت‌ مولداوی به منابع انرژی خود تنوع بخشیده است.