نگرانی از سیاست‌های ترکیه در سوریه
تحولات اخیر در سوریه بهطور غیر‌مستقیم تلاش جاری برای یافتن راه‌حل برای مسائل پیچیده روابط یونان و ترکیه را تحت تأثیر قرار داده است. رویکرد ترکیه در قبال سوریه و تحولات سیاسی در این کشور باعث شده فضای مثبت 17 ماه اخیر در روابط آتن و آنکارا با تردیدهای جدیدی روبه‌رو شود و تحت فشار قرار گیرد.
محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: تحولات اخیر در سوریه بهطور غیر‌مستقیم تلاش جاری برای یافتن راه‌حل برای مسائل پیچیده روابط یونان و ترکیه را تحت تأثیر قرار داده است. رویکرد ترکیه در قبال سوریه و تحولات سیاسی در این کشور باعث شده فضای مثبت 17 ماه اخیر در روابط آتن و آنکارا با تردیدهای جدیدی روبه‌رو شود و تحت فشار قرار گیرد.
اعلام رسمی تصمیم آنکارا برای تعیین منطقه انحصاری اقتصادی بین ترکیه و سوریه توسط وزیر حمل‌ونقل ترکیه، چالشی جدی ارزیابی می‌شود و به همین منظور شواهد نشان می‌دهد که یونان قصد دارد مقداری از شتاب بهبود روابطش با ترکیه را بکاهد. هدف دولت یونان حفظ فضای مثبت بین دو کشور است؛ هدفی که در صورت اعلام تحدید مناطق دریایی بین ترکیه و سوریه، به نظر غیر‌ممکن خواهد بود.
امروز ترکیه در موقعیت ویژهای قرار دارد. تقویت نفوذ قوی آن در سوریه و این را که برنده اصلی سقوط رژیم بشار اسد است، نمی‌توان انکار کرد. قدرت و نفوذ ترکیه در منطقه را نمی‌توان نادیده گرفت. به نظر می‌رسد اردوغان به دنبال نوعی «سیاست تعاملی» است که واکنشهایی را در جهان عرب، واشنگتن و بروکسل به دنبال داشته است. اقدامات ترکیه موجب نگرانی اسرائیل نیز شده است. در این چارچوب، دولت آتن قصد دارد از روابط راهبردی‌ای که با تلآویو دارد، بهرهگیری کند و ارزیابی می‌شود که آتن بر همکاری خود با اسرائیل در وضعیت جدیدی که پدید آمده است، تمرکز بیشتری کند.
وضعیت سوریه بهشدت تغییر‌پذیر است و اگر‌چه امروز ترکیه در موقعیت خوبی قرار دارد، اما چیزی تضمین نمیکند که این وضعیت پایدار باشد. تا زمان ایجاد وضعیتی پایدار در سوریه، نباید منتظر تحولی اساسی در مکانیسم گفتوگو که در ماههای اخیر توسط وزرای خارجه دو کشور توسعه یافته است، باشیم. چنانچه ترکیه گزینه تحدید مناطق دریایی با سوریه بدون در نظر گرفتن قبرس را انتخاب کند، روابط دوجانبه آتن و آنکارا وارد دور جدید تنش خواهد شد. طرف یونانی مدعی است دولت دمشق دارای مشروعیت برای امضای چنین توافقنامهای نیست و در سطح اتحادیه اروپا دست به اقدامات لازم خواهد زد. البته عدهای در آتن معتقدند با توجه به حساسیتهایی که در سطح بین‌المللی نفوذ ترکیه در سوریه ایجاد کرده حاکمان آنکارا احتمالا رویکرد سازندهتری در اژه و شرق مدیترانه اتخاذ خواهند کرد. اما مدافعان این سناریو تعداد معدودی هستند.
در روابط یونان و ترکیه آرامش ظاهری در اژه برقرار است و مانند سال‌های گذشته تعرضی از سوی نیروهای ترکیه به حریم هوایی و دریایی یونان صورت نمیگیرد. اما ترکیه موفق شده موضوعات جدیدی را به موضوعات مورد اختلاف دو کشور اضافه کند. در این 17 ماه گذشته که شاهد تنشزدایی در روابط هستیم، ترکیه هرگز از مواضع حداکثری خود عقبنشینی نکرده است. تنش تابستان گذشته و مانعتراشی در فعالیت تحقیقی برای استقرار کابل زیر‌دریایی جهت اتصال شبکههای برقی یونان و قبرس و واکنش تند به طرح یونان جهت ایجاد پارک دریایی در اژه، نشانه ناتوانی دیپلماسی یونان در تأثیرگذاری بر مواضع ترکیه است.
بدون تردید در سال 2024 تلاشهای زیادی برای حصول به توافقات اساسی در مورد مشکلات بین یونان و ترکیه انجام شد، اما در پایان سال تلاش یونانیها جهت حفظ «آبهای آرام» در اژه و شرق مدیترانه با چالشهایی مواجه شد. یکی از تهدیدات اصلی احتمال تحدید مناطق دریایی بین ترکیه، سوریه و بخش ترکنشین قبرس است که قطعا موجب افزایش تنش در منطقه خواهد شد. واکنش احتمالی ترکیه به تحقیقات جاری مربوط به کابل‌گذاری پروژه اتصال برقی یونان و قبرس نیز ممکن است روابط آتن و آنکارا را متشنج کند.
یونان در تلاش است با استفاده از فشارهای دیپلماتیک، به‌خصوص در چارچوب اتحادیه اروپا، از پیشرفت این اقدامات ترکیه جلوگیری کند. ترکیه با توافق خود با لیبی و توافق احتمالی جدید با سوریه، منافع بلند‌مدت یونان و قبرس را مورد تهدید قرار می‌دهد. برخی از نمایندگان پارلمان یونان از غفلت دولت در مقابل این تحولات انتقاد می‌کنند و معتقدند اقدامات دیپلماتیک آتن در شرایط کنونی کافی نبوده است.
حتی برخی از محافل حزب حاکم مدعی هستند در شرایط کنونی و در‌حالی‌که ترکیه رسما از تحدید مناطق دریایی خود با سوریه سخن میگوید، اصرار بر «آبهای آرام» میتواند خطرناک باشد. آتن نگران است چنانچه ترکیه به سیاست‌های فوق ادامه دهد، ممکن است در آینده منافع یونان و قبرس در شرق مدیترانه به خطر بیفتد. این نگرانی‌ها موجب تشدید فشار به دولت یونان جهت اتخاذ اقدامات مؤثرتر در قبال ترکیه و استفاده بیشتر از ابزارهای دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید بحران شده است.
تحلیلگران اعتقاد دارند ترکیه با اتخاذ سیاست‌های تهاجمی در سطح منطقه، به‌ویژه در روابطش با همسایگان، در حال ایجاد یک موقعیت ژئوپلیتیکی جدید است که این امر تهدیدهای بیشتری برای یونان و قبرس به دنبال خواهد داشت.
یراپتریتیس، وزیر خارجه یونان، با اشاره به وضعیت کنونی سوریه، مدعی شد وضعیت سوریه و خاورمیانه همچنان بسیار بیثبات بوده و نتیجهگیری قطعی در این زمینه زودهنگام است. ترکیه به دلیل هم‌مرزی با سوریه و دیگر کشورهای خاورمیانه، نقش فعالی در این تحولات ایفا می‌کند. ما نیز سیاستهایی برای تمامی سناریوهای احتمالی طراحی کرده تا از وقوع تحولات منفی برای امنیت منطقه جلوگیری کنیم. آنچه در سوریه اولویت دارد، تضمین وحدت، استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور است.