درس‌هایی از یک واقعه
کلیسای نوتردام پاریس که با کمی تساهل می‌توان نام آن را به «بانوی پاریس ما» ترجمه کرد، از بناهای معروف اروپا و جهان بود و هست. کلیسای نوتردام به نوعی شاهد تاریخ هزار سال گذشته اروپا و به‌ویژه فرانسه است؛ از جنگ‌های متعدد تا انقلاب.
کلیسای نوتردام پاریس که با کمی تساهل می‌توان نام آن را به «بانوی پاریس ما» ترجمه کرد، از بناهای معروف اروپا و جهان بود و هست. کلیسای نوتردام به نوعی شاهد تاریخ هزار سال گذشته اروپا و به‌ویژه فرانسه است؛ از جنگ‌های متعدد تا انقلاب. از منظر ادبیات داستانی فرانسه، همه می‌دانیم که ویکتورهوگو داستان «گوژ‌پشت نوتردام» را با محوریت این کلیسا نوشت. در وجه گردشگری هر سال قریب 15 میلیون نفر از نوتردام بازدید می‌کردند.
در ماه آوریل 2019 کلیسای نوتردام دچار آتش‌سوزی مهیبی شد که منجر به تخریب قسمت اعظم آن شد. در خاموش‌کردن آتش‌سوزی کلیسا 400 مأمور آتش‌نشانی مشارکت داشتند و یک ربات آتش‌نشان که در مقابل آب و آتش مقاوم بوده و قادر به حمل 600 کیلو بار بود به آنان کمک کرد.
متعاقب آتش‌سوزی کلیسا، رئیس‌جمهور فرانسه گروهی معمار و مهندس را به مشورت خواست و سپس در جمع خبرنگاران حاضر شد و اعلام کرد و متعهد شد که در ظرف پنج سال کلیسا را بازسازی و به بهترین وجه ممکن نوسازی کند.
پرزیدنت مکرون به عهد خود وفا کرد و در حضور قریب به 80 نفر از سران کشورهای مختلف و حتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، در تاریخ 7 دسامبر 2024 از کلیسای نوسازیشده پرده‌برداری کرد.
تلویزیون‌های آن 80 کشور، مسافرت سران خود را به پاریس گزارش کردند؛ همراه دعوت ضمنی از بینندگان برای بازدید از کلیسای نوسازیشده. سال‌های پیش‌رو شاهد اجابت دعوت به بازدید و شاهد ارتفاع‌گرفتن موج گردشگران علاقه‌مند به سیاحت در پاریس خواهد بود.
حکایت نوسازی کلیسا داستانی است عبرت‌آموز از ارزش به‌کارگیری سنجیده «ریز‌تخصص»ها تا ارزش و اهمیت برنامه‌ریزی دقیق مسئولیت‌پذیر. منابع مالی مورد نیاز «نوسازی» توسط مشارکت گشاددستانه بخش خصوصی و کمک‌های مردمی و ادای سهم دولت تأمین شود.
در جریان آتش‌سوزی، سقف کلیسا کاملا تخریب شده بود. سقفی که داربست اصلی آن (با عمر 800ساله) از چوب و الوار نوعی خاص از درخت بلوط، با پوششی از سرب بود. داربست سوخته‌شده و پوشش سربی هم ذوب شده بود، همراه آلوده‌کردن قسمت اعظم سطح داخلی سنگی-چوبی کلیسا. ساختار داربست 800ساله بسیار پیچیده و به اقتضای زمان کاملا دست‌ساز بود؛ آن‌چنان که بعد از سوخته و خاکسترشدن غیر‌قابل نوسازی به نظر می‌رسید مگر اینکه نقشه‌ای دقیق از جزئیات اندازه‌های تمام قطعات منفصله چوبی را در اختیار می‌داشتیم. اگر مقید به حفظ اصالت ساختار داربست بودیم، وجود چنین نقشه‌ای لازم و ضروری می‌نمود.
آتش‌سوزی در سال 2019 اتفاق افتاد. هفت سال پیش از وقوع حادثه (سال 2012) «رمی فرومونت»، دانشجوی رشته معماری با مشورت استاد راهنما موضوع پایان‌نامه غریبی انتخاب کرد: «نقشه‌برداری کامل و مشروح الوارهای چوبی به کار برده‌شده در داربست نوتردام». او ساختار دقیق اسکلت چوبی کلیسا شامل بیش از هزار تیر چوب بلوط را چراغی در دست و چراغی دیگر بر سر، اندازه‌گیری و در دفتر یادداشت خود ثبت کرد. در سال 2015 هم «آندرو تالون»، متخصص معماری قرون وسطی، یک اسکن لیزری جامع شامل یک میلیارد نقطه از نوتردام تهیه کرد. پایان‌نامه «فرومونت» و اسکن‌های لیزری «تالون» در اختیار مهندسان قرار گرفت. داربست اصلی سوخته و خاکسترشده و پوشش سربی آن ذوب شده بود. هزارو 200 درخت بلوط کاملا مستقیم و بدون گره با ارتفاع حد‌اقل 13 متر، در جنگل‌های شمال فرانسه شناسایی شد. پس از کسب اجازه از مقامات مسئول محیط زیست مربوطه، بدون استفاده از ابزار ماشینی نوین و با کمک تبر و اره‌های دستی، الوار‌ها بریده و داربست استوار شد.
در جریان آتش‌سوزی، بسیاری از مجسمه‌های سنگی و سنگ‌تراشی‌های کلیسا آسیب دیده بود. سنگ جایگزین از معادن شمال فرانسه به دست آمد. کارشناسان توانستند ویژگی‌های بسیار کوچکی از قبیل فسیل‌های ذره‌بینی را در سنگ بیابند که به آنها در تعیین محل جغرافیایی سنگ کمک کرد. در مجموع 40 هزار متر‌مربع دیوار سنگی تمیز یا مرمت شد.
جدا‌کردن آلودگی‌های سرب ذوب‌شده فرصت مناسبی را برای زدودن خاک و غبار ایام و دود شمع‌ها فراهم آورد.
شیشه پنجره‌های زیبا و معروف کلیسا کاملا تیره و تار و آلوده به دود آتش‌سوزی شده بود. هزار‌ان قطعه شیشه شماره‌گذاری شد و از جای خود بیرون آورده و تمیز و سپس جای‌گذاری شد.
خوشبختانه به ناقوس‌های کلیسا و لوله‌های ارگ آسیب قابل ملاحظه‌ای وارد نشده بود و فقط محتاج به دوده‌زدایی بودند و در نهایت ارگ، که ۷۳۷۴ لوله دارد، توسط یک کارشناس بلژیکی متبحر کوک شد.
اینکه بازسازی کلیسای نوتردام مطابق برنامه و با دقت وسواس‌گونه با موفقیت به اتمام رسید، درسی است آموختنی.
اما درس‌های دیگری هم می‌توان آموخت:
*حفاظت از میراث فرهنگی به عنایت و توجه خاص و تکریم صنعت‌گران و هنرمندان و دانش‌آموختگان دست‌اندر‌کار.
*جدی‌گرفتن و مفیدشمردن امر پایان‌نامه‌های تحصیلی و باری به هر جهت نگرفتن آن که امید است اشاره‌ای باشد کافی.
*اولویت‌دادن به امر برنامه‌ریزی و مسئولیت‌پذیری و مذموم‌شمردن تأخیر در به سر انجام رساندن برنامه‌های بزرگ کشوری.
* و بالاخره فرا‌گرفتن هنر تبدیل وقایع خسارت‌بار به فرصت‌های سازندگی.
