چرا به کنگو نرفتیم؟

علی مرسلی

دو سال پیش بعد از سفری طولانی در جاده‌های ناهموار روآندا به ساحل زیبایی دریاچه کیوو (kivu) در مرز جمهوری دموکراتیک کنگو رسیدیم. اینجا جایی بود که در سال‌های قبل منطقه‌ جنگی محسوب می‌شد و در آن زمان هم شرایط بسیار ناپایداری داشت. با وجود امنیت کامل در این سوی مرز در روآندا، در آن سوی مرز در شرق کنگو، حکومت مرکزی قدرت چندانی نداشت و شبه‌نظامیان توتسی‌ مورد حمایت پل کوگامه رهبر روآندا، در شرق کنگو حضور داشتند. ما حدود یک ساعت با گوما بزرگ‌ترین شهر شرق کنگو فاصله داشتیم و شب‌هنگام، روشنی شهر گوما را می‌دیدیم. مردم دور دریاچه برای دادوستد به گوما می‌رفتند و برمی‌گشتند و حتی به ما گفتند که می‌توانیم یک سفر یک‌روزه به شهر گوما در کنگو برویم.

ولی از آنجایی که دولت مستقر مشخصی‌ مرزها را کنترل نمی‌کرد و شبه‌نظامیان در همه‌جا پراکنده بودند، ما برای این سفر ریسک نکردیم . چند روز پیش یعنی در اواخر ژانویه ۲۰۲۵ نیروهایی موسوم به m23 که نیروهای نیابتی روآندا هستند، شهر یک میلیون نفری گوما را تسخیر کردند. جمهوری دموکراتیک کنگو (که قبلا کنگوی بلژیک و زئیر هم نامیده می‌شد) از ابتدای استقلال درگیر جنگ‌های داخلی و بی‌ثباتی است. دومین کشور بزرگ آفریقا، سال‌ها درگیر جنگ‌ نیابتی کشورهای آفریقا بوده، طوری که اسم جنگ دوم کنگو را جنگ جهانی آفریقا گذاشته‌اند.

اما انگیزه‌ روآندا برای دست‌اندازی به شرق کنگو این ‌بار خیلی اقتصادی است. معادن کلتان (تانتالیت) در شرق کنگو، در دنیای صنعتی امروز به دلیل استفاده در تولید خازن‌های الکتریکی، از نفت ارزشمندتر هستند. هرکس بتواند این معادن را استخراج و صادرکند، ثروت هنگفتی عایدش خواهد شد. پل کاگومه رئیس‌جمهور بلند‌پرواز روآندا که درصدد توسعه اقتصادی کشورش و تبدیل آن به سوئیس آفریقاست، نمی‌تواند از این منابع چشم‌پوشی کند. جنگ‌ در کنگو، بدون اینکه پوشش رسانه‌ای چندانی داشته باشد، به‌صورت تخمینی بیش‌ از پنج میلیون قربانی گرفته است. رکورد تجاوز به زنان در شرق کنگو شکسته شده و دولت کنگو عملا یک حکومت ناتوان برای اداره‌ کشور است.کنگو ذیل اخبار آمریکای ترامپ و خاورمیانه، سرزمینی فراموش‌شده‌ است؛ ولی نه برای گروه‌های شبه‌نظامی و دولت‌های مداخله‌گری که با نیروهای نیابتی‌شان سعی دارند کنترل قسمتی از این سرزمین غنی و پهناور را در دست بگیرند.