رقابتی چهارجانبه برای آینده اروپا

انتخابات پارلمانی آلمان که فردا 23 فوریه برگزار می‌شود، به یکی از حساس‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین رویدادهای سیاسی این کشور در دهه‌های اخیر تبدیل شده است. با حضور چهار نامزد اصلی از احزاب بزرگ -‌فریدریش مرتس از حزب دموکرات‌مسیحی (CDU/CSU)، آلیس ویدل از حزب آلترناتیو برای آلمان (AfD)، اولاف شولتس از حزب سوسیال‌دموکرات (SPD)‌ و روبرت هابک از حزب سبزها‌- این انتخابات نه‌تنها آینده سیاسی آلمان را شکل می‌دهد، بلکه پیامدهای عمیقی برای اتحادیه اروپا و جایگاه آلمان در جهان خواهد داشت. آلمان که بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا محسوب می‌شود، در حال حاضر با چالش‌های متعددی روبه‌رو‌ست؛ بحران انرژی ناشی از قطع گاز روسیه، تنش‌های ژئوپلیتیکی به دلیل جنگ اوکراین، افزایش نرخ تورم‌ و نگرانی‌های امنیتی مرتبط با مهاجرت. این مسائل، همراه با تغییرات اقلیمی و رقابت جهانی با قدرت‌هایی همچون چین و آمریکا، این انتخابات را به یک نقطه عطف تبدیل کرده است.

زمینه‌های بحران و اهمیت انتخابات ۲۰۲۵

برای درک اهمیت این انتخابات، ابتدا باید به شرایطی که آلمان در آن قرار دارد نگاهی بیندازیم. پس از پایان دوران ۱۶‌ساله صدراعظمی آنگلا مرکل در سال ۲۰۲۱، آلمان وارد دوره‌ای از بی‌ثباتی سیاسی شد. ائتلاف سه‌حزبی اولاف شولتس که در نوامبر ۲۰۲۴ از هم پاشید، نشان داد‌ اداره کشوری با اقتصاد پیچیده و جامعه‌ای متنوع، در زمان بحران‌ تا چه حد دشوار است.

بحران انرژی که با قطع گاز روسیه در سال ۲۰۲۲ آغاز شد، صنایع سنگین آلمان را تحت فشار قرار داد و هزینه‌های زندگی را برای شهروندان افزایش داد. هم‌زمان، ورود مهاجران از خاورمیانه و آفریقا، همراه با افزایش جرائم مرتبط با برخی از این گروه‌ها، بحث‌های داغی را درباره سیاست‌های مهاجرتی به راه انداخته است. از سوی دیگر، آلمان به ‌عنوان ستون اصلی اتحادیه اروپا، نقشی کلیدی در مقابله با چالش‌های جهانی دارد. تصمیم‌گیری درباره حمایت از اوکراین، موضع‌گیری در برابر چین و روسیه و پیشبرد اهداف اقلیمی اتحادیه اروپا، همگی به نتیجه این انتخابات بستگی دارند.

در این میان، ظهور احزاب پوپولیستی مانند AfD‌ که با شعارهای ضد‌مهاجرتی و ضد‌اروپایی به میدان آمده‌اند، نگرانی‌هایی را در مورد آینده دموکراسی لیبرال در آلمان و اروپا برانگیخته است. این انتخابات همچنین تحت تأثیر تحولات دیجیتال برگزار می‌شود. نامزدها از پلتفرم‌های اجتماعی مانند تیک‌تاک و اینستاگرام برای جلب نظر رأی‌دهندگان جوان استفاده می‌کنند‌ و از تأثیر این ابزارها بر نتیجه نهایی نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. در چنین فضایی، هر‌یک از چهار نامزد، با استراتژی‌ها و ایدئولوژی‌های متفاوتی وارد میدان شده‌اند.

چهار نامزد و نبرد ایدئولوژی‌ها

فریدریش مرتس، رهبر حزب دموکرات‌مسیحی، چهره‌ای است که پس از سال‌ها انتظار، اکنون شانس خود را برای صدراعظمی آزمایش می‌کند. او که در سال ۲۰۰۲ در رقابت با مرکل شکست خورد و برای مدتی به بخش خصوصی پیوست، در سال ۲۰۲۲ به رهبری حزب بازگشت. مرتس، با پیشینه‌ای محافظه‌کار و کاتولیک، می‌خواهد آلمان را از سیاست‌های لیبرال دوران مرکل دور کند. او بر کاهش هزینه‌های رفاهی، تشدید قوانین مهاجرتی و تقویت اقتصاد از طریق کاهش مالیات کسب‌وکارها تأکید دارد.

مرتس معتقد است‌ سیستم رفاهی آلمان بیش‌از‌حد سخاوتمندانه است و باید منابع به کارآفرینان اختصاص یابد تا رشد اقتصادی احیا شود. در کارزارش، او با شعارهایی مانند «کار باید دوباره ارزشمند شود»، به دنبال جلب حمایت طبقه متوسط و صاحبان کسب‌وکار است. با‌این‌حال، مرتس با چالش‌هایی جدی روبه‌رو‌ست. منتقدان، او را به دلیل استفاده از هواپیمای شخصی و سابقه کار در شرکت بلاک‌راک، از مردم عادی دور می‌دانند. مواضع محافظه‌کارانه‌اش در مسائل اجتماعی، مانند مخالفت با برخی سیاست‌های برابری جنسیتی‌ نیز باعث شده‌ در میان زنان و جوانان محبوبیت کمتری داشته باشد. با وجود اینها، حزب او با حدود ۳۰ درصد حمایت در نظرسنجی‌ها پیشتاز بوده و مرتس امیدوار است با تشکیل ائتلافی با احزاب دیگر، به قدرت برسد.

بااین‌حال، نداشتن تجربه اجرائی در سطح ارشد، پاشنه آشیل او در برابر رقبایی همچون شولتس محسوب می‌شود. آلیس ویدل، رهبر حزب آلترناتیو برای آلمان، با رویکردی پوپولیستی و ملی‌گرایانه وارد میدان شده است. او که دکترای اقتصاد دارد و زمانی در شرکت‌های بین‌المللی کار کرده، حالا با شعارهایی مانند «آلمان را پس بگیریم»، به دنبال جلب حمایت کسانی است که از مهاجرت و جهانی‌سازی ناراضی‌ هستند. ویدل خواستار بستن مرزها، اخراج گسترده مهاجران‌ و خروج از برخی تعهدات اتحادیه اروپا‌ست. او از اصطلاحات تندی مانند «مهاجرت چاقوکشان» استفاده می‌کند که واکنش‌های شدیدی را به دنبال داشته است. حمایت چهره‌هایی همچون ایلان ماسک‌ که در توییتی از AfD به‌ عنوان «تنها راه نجات آلمان» یاد کرد، به او قدرت بیشتری بخشیده است.

اما ویدل با تناقضاتی روبه‌رو‌ست که اعتبار او را زیر سؤال می‌برد. او که خود هم‌جنس‌گراست و با یک زن غیرآلمانی زندگی می‌کند، در حزبی فعالیت می‌کند که مخالف مهاجرت و مدافع ارزش‌های سنتی است. زندگی در سوئیس و روابط تجاری گذشته‌اش نیز او را به دورویی متهم کرده است. با‌این‌حال، AfD با 20 درصد حمایت در نظرسنجی‌ها، در جایگاه دوم قرار دارد؛ هرچند به دلیل مواضع افراطی‌اش، هیچ حزب بزرگی حاضر به ائتلاف با آن نیست. اولاف شولتس، صدراعظم فعلی، در سه سال گذشته با بحران‌های متعددی دست‌وپنجه نرم کرده است. او که در سال ۲۰۲۱ با پیروزی غیرمنتظره به قدرت رسید، حالا با فروپاشی ائتلافش در موقعیتی شکننده قرار دارد. شولتس با خودداری از ارسال تسلیحات سنگین به اوکراین و تأکید بر دیپلماسی، خود را به‌ عنوان یک سیاست‌مدار محتاط معرفی کرده است. او در کارزارش بر تجربه‌اش تأکید دارد و می‌گوید: «من کسی هستم که آلمان را از بحران‌ها عبور داده است‌».

افزایش حقوق کودکان و کمک‌های مسکن در دوره او، بخشی از تلاشش برای جلب حمایت اقشار کم‌درآمد بوده است. اما شولتس با انتقادهای زیادی مواجه است. او را به کندی و عدم قاطعیت متهم می‌کنند و لقب «شولتسومات» (ربات شولتس) به دلیل سبک خشک و بی‌احساسش، به محبوبیتش آسیب زده است. حزب SPD با 15 درصد حمایت، در جایگاه ضعیفی قرار دارد‌ و شولتس احتمالا برای بقا به یک ائتلاف جدید نیاز دارد. او اعلام کرده در دولت مرتس نقشی نخواهد پذیرفت؛ تصمیمی که می‌تواند پایان کار سیاسی او را رقم بزند. روبرت هابک، وزیر اقتصاد و نامزد سبزها، با شعارهای زیست‌محیطی و انسانی وارد رقابت شده است.

او که در بحران انرژی پس از قطع گاز روسیه، آلمان را از فروپاشی نجات داد، حالا با وعده توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاحات اقتصادی سبز به میدان آمده است. هابک با ویدئوهای احساسی در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه تیک‌تاک، توانسته توجه نسل جوان را جلب کند. او می‌گوید: «ما باید سیاره‌ای را به فرزندان‌مان بسپاریم که قابل زندگی باشد‌». با‌این‌حال، تصمیمات سخت‌گیرانه زیست‌محیطی در دولت قبلی‌ که به افزایش هزینه‌ها برای اقشار متوسط منجر شد، به محبوبیت او ضربه زده است. سبزها با 15 درصد حمایت، هم‌ردیف SPD هستند‌ و هابک امیدوار است با ائتلافی جدید، نقشی کلیدی در آینده سیاسی آلمان داشته باشد. او همکاری با همه احزاب‌ به‌جز AfD را ممکن می‌داند.

آینده آلمان: ائتلاف‌ها، سیاست‌ها‌ و جایگاه جهانی

با توجه به پراکندگی آرا، هیچ حزبی به‌تنهایی قادر به تشکیل دولت نیست. حزب دموکرات‌مسیحی با 30 درصد آرا، احتمالا به دنبال ائتلافی با سبزها یا SPD خواهد بود. یک «ائتلاف بزرگ» بین CDU/CSU و SPD می‌تواند ثبات بیاورد، اما اختلافات ایدئولوژیک آن را شکننده می‌کند. ائتلاف «سیاه-سبز» (CDU و سبزها) نیز ممکن است؛ هرچند تفاوت‌ها در مسائل اجتماعی و اقتصادی چالش‌هایی ایجاد خواهد کرد. از سوی دیگر، احیای ائتلاف «نورافکن» (SPD، سبزها و لیبرال‌ها) بعید به نظر می‌رسد؛ زیرا تجربه شکست‌خورده قبلی اعتماد را از بین برده است. حزب AfD با 20 درصد آرا، در صورت انزوا از ائتلاف‌ها، به اپوزیسیون قدرتمندی تبدیل خواهد شد که می‌تواند سیاست‌گذاری را دشوار کند. ورود احزاب کوچک‌تر مانند حزب چپ یا دموکرات‌های آزاد (FDP) نیز معادلات را پیچیده‌تر می‌کند.

صدراعظم آینده، با چالش‌هایی همچون بحران انرژی، مهاجرت و تنش‌های جهانی روبه‌رو خواهد بود. در مورد ایران، هر چهار حزب بر فشار و مهار تأکید دارند؛ از تحریم‌ها تا مقابله با برنامه اتمی و همکاری ایران با روسیه. این اجماع نشان می‌دهد‌ سیاست آلمان در قبال ایران، پس از انتخابات نیز سخت‌گیرانه باقی خواهد ماند. نقش آلمان در اروپا و جهان نیز به نتیجه این انتخابات بستگی دارد. اگر مرتس پیروز شود، احتمالا شاهد رویکردی محافظه‌کارانه‌تر و متمرکز بر اقتصاد خواهیم بود. پیروزی ویدل، هرچند بعید، می‌تواند آلمان را از اتحادیه اروپا دور کند. شولتس بر تداوم دیپلماسی و ثبات تأکید دارد‌ و هابک رؤیای یک آلمان سبز و پیشرو را دنبال می‌کند. هر‌کدام که انتخاب شوند، باید با واقعیت‌های سخت اقتصادی و ژئوپلیتیکی کنار بیایند. این انتخابات، آزمونی برای دموکراسی آلمان و توانایی‌اش در رهبری اروپا در زمان بحران است. رأی‌دهندگان باید بین تجربه، ایدئولوژی و نوآوری یکی را انتخاب کنند‌ و نتیجه این تصمیم نه‌تنها آلمان، بلکه کل جهان را تحت تأثیر قرار خواهد داد. جهان نظاره‌گر است تا ببیند این کشور چگونه مسیر آینده خود را ترسیم می‌کند.