زخم ناترازی

شرق: ایران مالک دومین ذخایر بزرگ گاز و چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان است اما این روزها با کمبود درخور توجه انرژی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، به‌گونه‌ای که حالا قادر نیست به حدود یک‌سوم نیاز داخلی گاز و یک‌پنجم نیاز داخلی برق پاسخ‌گویی کند. ناترازی انرژی کار را به جایی رسانده که خطوط تولید بسیاری از کارخانه‌ها و صنایع تعطیل شده و خسارت بزرگی به اقتصاد کشور وارد شده است. بر‌اساس گزارش اتاق بازرگانی ایران، صنایع کشور در 10 ماه ابتدای امسال بالغ بر 250 هزار میلیارد تومان از قطع برق خسارت دیده‌اند و گزارش مرکز آمار ایران از رشد اقتصادی پاییز 1403 حاکی از کند‌شدن رشد اقتصادی در این فصل در مقایسه با فصل تابستان است؛ اتفاقی که می‌تواند به دلیل افزایش ناترازی انرژی باشد.

خسارت سنگین کمبود انرژی

صنایع کشور در 10 ماه ابتدای سال 1403 از قطع برق رقمی بالغ بر 250 هزار میلیارد تومان خسارت دیده‌اند. این عددی است که آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، در نشست کمیسیون انرژی اتاق ایران و مرکز پژوهش‌های اتاق اصفهان اعلام کرد. این نشست در میانه دی امسال با عنوان نشست گزارش «آسیب‌شناسی و تبیین عوامل ناترازی انرژی در کشور» برگزار شد. این عدد بزرگ خسارت قطع برق به صنایع در حالی اعلام شد که چندی پیش گزارش مرکز آمار از نرخ رشد اقتصادی پاییز امسال منتشر شد و کاهش نرخ رشد اقتصادی در مقایسه با فصل تابستان را نشان می‌دهد. موضوعی که صاحبان صنایع آن را به ناترازی انرژی بی‌ربط ندانستند.

بر‌اساس ارزیابی‌هایی که مرکز آمار ایران از رشد اقتصادی تابستان امسال داشت، رشد اقتصادی تابستان با احتساب نفت به ۳.۴ درصد و بدون نفت به ۲.۳ درصد رسید اما آخرین نتایج حساب‌های ملی فصلی مرکز آمار ایران، محصول ناخالص داخلی (GDP) به قیمت ثابت سال ۱۴۰۰، نشان از رشد ۳.۱ درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت (به قیمت پایه) و ۲.۲ درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت (به قیمت پایه) در پاییز امسال دارد. مقایسه رشد اقتصادی فصل تابستان و پاییز حاکی از عقبگرد این شاخص در پاییز امسال است. حالا دعوای یافتن مقصر ناترازی انرژی بالا گرفته است. تا پیش از این، دولت‌های مختلف توپ قصور کمبود انرژی را مدام به زمین مصرف‌کنندگان می‌انداختند اما هشدارهای کارشناسی و انتشار نتایج پژوهش‌های مختلف سبب شد که ابعاد مختلف این ماجرا روشن شود و سیاست‌گذاران زیر تیغ پرسش افکار عمومی بروند. در‌این‌میان مجلس بارها متولیان دولت چهاردهم را برای پاسخ‌گویی درباره ناترازی انرژی به صحن علنی کشانده است؛ آن‌هم در‌حالی‌که فقط چند ماه از عمر این دولت می‌گذرد و کابینه چهاردهم وارث انبوهی از ناکارآمدی‌های دولت گذشته است.

مأموریت قالیباف به کمیسیون انرژی

در همین زمینه، دیروز مجلس محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت را به پاسخ‌گویی فراخواند و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، به کمیسیون انرژی مأموریت داد گزارشی درباره نحوه مدیریت ناترازی انرژی و سهم وزارتخانه‌های نفت و نیرو در این زمینه تهیه کند و به صحن مجلس ارائه دهد. به گزارش تسنیم، روز سه‌شنبه محمدمنان رئیسی، نماینده قم، از وزیر نفت درباره علت اهمال و بی‌توجهی درباره ذخیره‌سازی به‌موقع سوخت مایع نیروگاه‌ها و قطعی برق از وزیر نفت پرسید و درخواست کرد‌ گزارشی از سوی کمیسیون انرژی درباره تعیین قدرالسهم تقصیر وزارتخانه‌های نفت و نیرو در زمینه قطعی برق تهیه شود و قالیباف این درخواست را به کمیسیون انرژی ابلاغ کرد.

رئیس مجلس در این زمینه گفت: «کمیسیون انرژی مجلس باید گزارشی درباره نحوه مدیریت ناترازی انرژی تهیه کند تا یک جمع‌بندی داشته باشیم، چراکه این موضوع برای کشور هم در بعد اقتصادی و هم در زمینه آرامش جامعه تأثیر منفی داشت؛ مدارس نمی‌دانستند که فردا فعالیت می‌کنند یا خیر یا اینکه به‌ صورت آنلاین هستند یا سر کلاس حضور خواهند داشت و بخش‌های اقتصادی هم زمانی با قطعی گاز و زمانی با قطعی برق مواجه بودند. در این گزارش باید بخشی که درباره مدیریت است، روشن شود و این تجربه پیش‌روی ما باشد تا مجددا این اتفاقات رخ ندهد». او تأکید کرد: «کار ریشه‌ای این است که ما ماده 46 برنامه هفتم پیشرفت در حوزه بهینه‌سازی را اساس کار قرار دهیم و از ماه‌های پیش‌رو این کار را اجرائی کنیم تا در تابستان و زمستان سال آینده با مشکل قطعی برق مواجه نباشیم. حتما در گزارشی که کمیسیون انرژی تهیه می‌کند، بررسی شود که چرا در نخستین ناترازی که پیش می‌آید، ما در حوزه صنعت و بخش‌های مختلف نظیر کشاورزی و اقتصاد دچار مشکل می‌شویم. خاطرم هست که از ماه خرداد به بعد وقتی که سه ماه ناترازی را در حوزه صنعت کنترل کردیم، رشد اقتصاد 1.2 درصد کاهش پیدا کرد. الان اصل اینکه چرا باید فشار بر اقتصاد بگذاریم، از نکاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد تا هم عدالت بین استان‌ها و هم عدالت بین بخش خانگی و صنعت و کشاورزی رعایت شود».

وزیر نفت: مخازن را خالی تحویل گرفتیم

در‌این‌میان محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، در جلسه علنی روز گذشته، ۱۴ اسفند، در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سؤال نماینده قم درباره ذخیره‌سازی‌نشدن سوخت گفت: «ناترازی حامل‌های انرژی دستاورد شش ماه و شش سال قبل نیست، حدود سه دهه دستگاه‌های ذی‌ربط این مشکل را در حوزه انرژی داشتند. ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ وزیر وقت نامه‌ای خطاب به دبیر شورای‌ عالی امنیت ملی ارسال کرد‌. بخشی از این نامه را به دلیل طبقه‌بندی نمی‌توان خواند. ایشان اعلام می‌کند با توجه به اینکه ذخیره نفت و گاز بیش از گذشته وجود ندارد، باید از طریق نفت کوره این کار انجام شود و از شورای‌ عالی امنیت ملی تقاضا می‌کند نفت کوره برای نیروگاه‌ها استفاده شود. کمبود منابع گازی برای کشور مشخص بوده و عزیزان ما در دولت سیزدهم این موضوع را بیان کردند و برای آن راهکار ارائه دادند». او تأکید کرد: خیلی ساده است. در سال ۱۴۰۲ برای سه ماه صادرات گاز به ترکیه قطع بود و سه ماه گاز در اختیار جمهوری اسلامی ایران بود که گاز به بخش‌های مختلف بدهد و در سال ۱۴۰۲ با حدود هشت درصد رشد مصرف در صنایع خانگی رو‌به‌رو بودیم.

راهکار ارائه‌شده برای جبران گاز تحویلی این بود که باید سبد سوخت نیروگاهی به‌درستی مدیریت شود. سال ۱۴۰۳ را با مخازن خالی شروع کردیم. در ادامه هم مکاتباتی را برادر عزیزم‌ وزیر نفت دولت قبل، با شورای ‌عالی امنیت ملی داشتند و حتی دو روز قبل از جابه‌جایی باز هم نامه زدند که چرا نفت کوره طبق مصوبه شعام سوخته نمی‌شود. وزیر نفت همچنین با بیان اینکه ناترازی انرژی از دولت سیزدهم ایجاد شده است، گفت: رشد هشت‌درصدی مصرف خانگی از دیگر علل ناترازی انرژی است. در این راستا برای جبران کاهش گاز تحویلی به نیروگاه‌ها باید سبد سوخت نیروگاهی به‌درستی مدیریت شود. پاک‌نژاد با اشاره به لزوم تعادل در تأمین گاز برای نیروگاه‌ها و صنایع گفت: بخشی از صنایع بزرگ کشور در نیمه جنوبی مستقر هستند و این مناطق نیازمند گاز هستند. در کمترین میزان، صنایع بزرگ روزانه ۸۰ تا ۸۲ میلیون مترمکعب گاز مصرف کرده‌اند. اگر از ابتدای شهریور‌ گاز صنایع را قطع می‌کردیم، این واحدها دچار زیان‌های جبران‌ناپذیر می‌شدند. اگر ابتدا گاز را هم قطع می‌کردیم، صنعتی به جا نمی‌ماند و زیان بسیاری وارد می‌شد. مدیریت صحیح مصرف انرژی و اجرای به‌موقع سیاست‌های سوخت جایگزین، می‌توانست مشکلات تأمین گاز و نفت گاز را کاهش دهد و از بحران‌های احتمالی در آینده جلوگیری کند.