مزایای توافق نفتی ایران و آمریکا‌

ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با پیکربندی‌های راهبردی متعدد جاری در خاورمیانه، موفق شده‌اند کانال غیررسمی مذاکرات را با وجود موانع ایدئولوژیک باز نگه دارند. این امر در هفته‌های اخیر منجر به آزادی زندانیان دوتابعیتی توسط جمهوری اسلامی ایران و آزادسازی بخشی از دارایی‌‌های ایران در کره جنوبی شده است. علاوه بر این، تهران اخبار مربوط به کندی احتمالی غنی‌سازی اورانیوم را نیز تکذیب نکرده است. بنابراین، با وجود تردید تحلیلگران به بازبینی مجدد برنامه جامع اقدام مشترک در ماه‌‌های آینده، تمایل به آرامش به وضوح نمایان است.

اما به نظر می‌رسد برای یک بار هم که شده تولید نفت به عنوان یک عامل تسهیل‌کننده در توازن دیپلماتیک قدرت بین دو کشور عمل می‌کند. به نظر می‌رسد توافق غیررسمی بر سر تولید و صادرات نفت بین واشنگتن و تهران حاصل شده است. مقامات آمریکایی به طور غیررسمی اعتراف کرده‌اند که برخی تحریم‌های نفتی ایران را کاهش داده‌اند و این موضوع به ایران اجازه می‌دهد تا تولید خود را به بالاترین سطح از سال 2018 یعنی سه میلیون بشکه در روز بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی بازگرداند.

منافع مشترک واشنگتن و تهران با افزایش نفت خام در بازارهای بین‌المللی یک مورد نادر قابل تأکید است. در واقع، افزایش سطح تولید امکان تعدیل قیمت نفت را فراهم کرده است، به طوری که اخیرا بهای هر بشکه نفت به کمتر از 85 دلار کاهش یافته و در نتیجه فرصتی برای مصرف‌کنندگان و بانک‌‌های مرکزی درگیر تورم فراهم شده است. هدف انتخاباتی جو بایدن نیز حفظ قیمت چهار دلار برای یک گالن است. اما برای ایران، تولید درآمد نفتی سالم در شرایط بحران اقتصادی مداوم هدف مهمی است که تا پایان سال می‌تواند به 3.6 میلیون بشکه در روز برسد، در حالی که این میزان کمتر از سطح تولید قبل از ماه می‌ 2018 به حساب می‌آید.

در شرایط شکنندگی شدید بازار جهانی نفت، جهش در صادرات نفت یکی از نشانه‌های ملموس بازگشت جمهوری اسلامی ایران به صحنه بین‌المللی است، در حالی که چندماهی است که ایران در تلاش برای کاهش تنش با همسایگان خود در خلیج فارس و تحکیم اتحادهای آسیایی خود است.

با این حال، این بازگشت هنوز شکننده است. در این مرحله این سؤال مطرح می‌شود که آیا کاهش تحریم‌ها عملا به معنای لغو آن است؟ پاسخ از دیدگاه آمریکا منفی است. اکثر مشتریان سابق ایران یعنی کره جنوبی، ژاپن و اتحادیه اروپا شامل مجازات تحریم‌های نفتی ایران هستند. تنها چین از معافیت‌هایی بهره می‌برد که به ایران امکان تولید روزانه بین 1.5 تا دو میلیون بشکه را می‌دهد که در 10 سال گذشته برای ایران یک رکورد به حساب می‌آید. همچنین، پکن از کاهش قیمت‌ها از سوی تهران سود می‌برد. رقابت مستقیم دیگر تولیدکنندگان اصلی نفت در جهان یعنی عربستان سعودی و روسیه با تولید فراوان و ارزان ایران می‌تواند باعث نگرانی آنها بشود.

با این حال، با توجه به شکنندگی ایران، تکیه تنها بر رشد چین همچنان پرریسک است. چین باید بی‌کاری رو به رشد جوانان، بحران اقتصادی در بخش املاک و سیستم بانکداری در سایه را در نظر بگیرد و در حال حاضر ذخیره انرژی کافی برای طول سال را در اختیار دارد.

علاوه بر این، تلاش‌ها بین ایالات متحده و ایران مانع از ادامه تنش‌ها نشده است. جمهوری اسلامی ایران سیگنال‌های متناقض ارسال‌شده از سوی واشنگتن برای مذاکرات مستقیم را با در نظر گرفتن تحریم‌های جدید و توقیف غیرقانونی دو نفتکش ایرانی در آب‌های خلیج فارس محکوم می‌کند. با این حال، ایران رسما تمایل خود برای ادامه مذاکرات را تأیید کرده است.

در حال حاضر باز نگه‌داشتن کانال دیپلماتیک با آمریکا یکی از مباحث اصلی در صحنه سیاسی ایران است. جناح محافظه‌کاران خواهان جدایی قطعی از ایالات متحده برای تمرکز مطلق  بر آسیاست، در حالی که اصلاح‌‌طلبان از تنوع‌طلبی اتحاد و حفظ ارتباط با غرب حمایت و این‌طور استدلال می‌کنند که امتناع از احیای برجام باعث از دست رفتن نزدیک به 100 میلیارد دلار شده است. زمان برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است و قرارگرفتن احیای اقتصاد در اولویت، تضمینی برای رفاه و رضایت مردم و آینده کشور است.

با این حال، تمام پیشرفت‌هایی که تاکنون مشاهده شده نشان‌‌دهنده تمایل واقعی برای مماشات به‌ ویژه پیش از مجمع عمومی سازمان ملل در ماه آینده است که به نظر می‌رسد زمان کلیدی برای صدور بیانیه‌‌های جدید است. در واقع، تنش‌زدایی می‌تواند گفت‌وگوی گسترده‌تری را پیرامون موضوعات راهبردی و سیاسی از جمله شبکه نیابتی ایران و برنامه بالستیک و هسته‌ای که در آخرین دور مذاکرات رسمی راه‌حل قطعی پیدا نکرده بود، ترویج کند. اما قبل از هر چیز گزارش رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران و کاهش روند غنی‌سازی اورانیوم حائز اهمیت است. در صورت تأیید رسمی این گزارش، حسن نیت ایران به طور بالقوه راه را برای تحولات دیپلماتیک مثبت دیگر هموار خواهد کرد.