یک انقلاب خیره کننده

مهسا مژدهی- «با بد نسلی در افتاده‌اید» این جمله‌ای است که جوانان نسل Z آن را بر روی پلاکاردهای خود در سری‌لانکا ثبت کرده‌اند.

روز نهم ژوئیه 2022، هزاران سری‌لانکایی به خیابان‌ها آمدند تا علیه فقر و گرسنگی در کشورشان اعتراض کنند. خیابان‌های کلمبو پایتخت این کشور مملو از جمعیتی شد که با وجود حضور پلیس و پرتاب گازهای اشک‌آور، راه خود را به سمت کاخ ریاست جمهوری، باز می‌کردند. دوربین رسانه‌ها این جمعیت را ثبت کرد و جهان به‌نظاره مردمی نشست که به‌صورت صلح‌آمیز خیابان‌ها را به تصرف خود در آورده بودند.

در سال 2018 گوتابایا راجاپاکسا که خود را برای ریاست جمهوری سری‌لانکا آماده می‌کرد، سیاستمداری محبوب به حساب می‌آمد. او اولین رییس‌جمهوری بود که پیش از رسیدن به این مقام، در ارتش کار می‌کرد. پیش از این اتفاقات، راجاپاکسای 73 ساله، هدایت ارتش سری‌لانکا را در مقابل ببرهای تامیل تا پایان جنگ داخلی در این کشور، برعهده داشت.

«رانگا سیریلال» که خبرنگار سری‌لانکایی بی‌بی‌سی است، در گفتگو با شبکه شرق، اعتراضات در کلمبو را اینگونه توصیف می‌کند:«روز نهم ژوئیه در پی اعتراضات، مردم به‌زور وارد اقامتگاه و دفتر ریاست‌جمهوری شدند تا او را از کار برکنار کنند.» این همان تصویری است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان عکس‌ها و ویدیوهای آن را به چشم دیدند. سری‌لانکایی‌ها در استخر گوتابایا راجاپاکسا شنا می‌کردند، روی مبل‎‌های کاخ ریاست‌جمهوری دراز می‌کشیدند و اوضاع را از طریق تلویزیون او دنبال کردند.

اما چه چیزی بعد از ماه‌ها بحران باعث خشم همگانی در سری‌لانکا شد؟ رانگا می‌گوید:«سوء مدیریت دولت منجر به تورم بالا در کشور شده و اقلام ضروری خوراکی و حتی دارو و سوخت پیدا نمی‌شود. ما در ماه‌های اخیر ساعت‌های طولانی قطع برق را تجربه کرده و برای تهیه سوخت و گاز جهت پخت و پز در صف‌های بسیار طولانی ایستاده‌ایم.»

هر چند اینبار از شروع اعتراضات تا اعلام استعفای رییس‌جمهور و حتی فرار او به سمت مالدیو، زمان زیادی طول نکشید و اعتراضات وجهه‌ای صلح‌آمیز داشت، اما نهم ماه می امسال اوضاع متفاوت بود. بر اثر اعتراضاتی که دو ماه قبل در کلمبو اتفاق افتاد، در یک شبانه روز، پنج نفر جان خود را از دست دادند و ماهیندا راجاپاکسا نخست وزیر این کشور، استعفای خود را اعلام کرد.

«رهبری اعتراضات در کلمبو را گروه‌های متفاوتی بر عهده دارند و رهبران اتحادیه‌های دانشجویی و برخی از فعالین مدنی، این اعتراضات را هدایت می‌کنند.» رانیگا سیریلال این حرف را در شرایطی می‌زند که امیدی به بهبود فوری اوضاع اقتصادی نداشته و معتقد است با عوض شدن سیاستمداران معضل حل نخواهد شد.

سری‌لانکا از زمان استقلالش در سال 1948، چنین بحران جدی اقتصادی را به خود ندیده است. خبرنگار سری‌لانکایی بی‌بی‌سی به ما می‌گوید:«در وهله اول باید ثبات سیاسی ایجاد شود. پس از آن سیاستمداران در دولت آینده باید به سراغ صندوق بین‌المللی پول بروند و از آنها جهت بهبود وضعیت اقتصادی وام بگیرند. از طرف دیگر ذخایر ارزی ما به شدت کاهش پیدا کرده و نیاز به ورود ارز به کشور داریم. سرمایه‌گذاران خارجی باید بدانند که می‌توانند در سری‌لانکا سرمایه‌گذاری کنند.»

معترضان هنوز خیابان‌های کلمبو را ترک نکرده‌اند. آنها رفتار خشونت‌آمیزی ندارند با این حال پلیس با گاز اشک‌آور سعی در کنترلشان دارد. اقدامی که تاکنون باعث نشده مردم عادی بخواهند دست از حضور در دفتر و محل اقامت رییس جمهور و نخست وزیر سری‌لانکا بکشند. از سوی دیگر گفته می‌شود که در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه حداقل هشت خبرنگار که قصد پوشش اتفاقات را در خارج از اقامتگاه نخست‌وزیر داشته‌اند، مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند.

دولت سری‌لانکا که حالا طومارش در هم پیچیده شده، تلاش داشت تا با کمک چین و روسیه، مشکلات اقتصادی خود را سروسامانی بدهد. برخی گزارش‌ها در سال‌های اخیر نسبت به نفوذ اقتصادی و سیاسی پکن در این کشور هشدار می‌دادند. اما حالا معترضان به‌دنبال عبور از این شیوه‌ها، برای بهبود اوضاع هستند.