تنش در خاک عراق

عبدالرحمن فتح‌الهی: برقراری وقفه بشردوستانه چهار روزه از صبح دیروز (جمعه) شاید به‌صورتی موقت سبب کاهش تنش گروه‌های مسلح منطقه با ایالات متحده آمریکا به‌خصوص در سوریه و عراق شود. این در حالی است که در مجموع به نظر می‌رسد دفعات حمله به نیروها و پایگاه‌های آمریکایی در سوریه و عراق از ۷۰ مورد هم عبور کرده باشد، چراکه سابرینا سینگ، معاون سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) طی کنفرانس مطبوعاتی با بیان اینکه از ۱۷ اکتبر تا سه‌شنبه حدود ۶۶ بار به نیروهای مسلح آمریکا حمله شده‌ است، خاطرنشان کرد که این حملات ۳۲ بار در عراق و ۳۴ بار در سوریه رخ داده‌ است. به گفته سینگ، این حملات به مجروح‌شدن ۶۲ آمریکایی هم منجر شده است.

این در حالی است که پس از آماردهی معاون سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون)، دقیقا از سه‌شنبه هفته گذشته تنش آمریکا و گروه‌های مسلح عراق وارد دور تندتری شده است تا جایی که دولت بایدن برای اولین‌بار از آغاز جنگ حماس و اسرائیل در عراق دست به ماشه شد. تا پیش از این واشنگتن سعی داشت هرگونه واکنش عملی و حمله به مواضع نیروهای مسلح منطقه‌ای علیه پایگاه‌های خود را به دلیل شکاف با دمشق و بشار اسد محدود به خاک سوریه کند و هم‌زمان بایدن چندان تمایلی به کشاندن منازعه به داخل خاک عراق نداشت. اما ظاهرا سمت‌و‌سوی تحولات این گزاره (کشیده‌شدن منازعه به خاک عراق) را هم اجتناب‌ناپذیر کرد.

آن‌طور‌که فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) صبح چهارشنبه هفته گذشته طی پستی در پلتفرم ایکس اعلام کرد، «نیروهای آمریکایی حملات جداگانه و دقیقی را به دو تأسیسات در عراق انجام دادند». این فرماندهی در توجیه، این حملات را پاسخی مستقیم به حملاتی قلمداد کردند که نیروهای آمریکایی و ائتلاف در عراق و سوریه را هدف قرار داده‌اند. این حملات یک روز پس از حمله هوایی قبلی ایالات متحده در عراق انجام می‌شود. خبرگزاری شفق‌نیوز به نقل از یک مقام امنیتی عراقی روز سه‌شنبه هفته پیش نوشت، «یک پهپاد ناشناس خودروی وابسته به گردان‌های حزب‌الله را در نزدیکی منطقه «ابوغریب» واقع در نزدیکی بغداد هدف قرار داد».

عصر دوشنبه گذشته نیز مقامات آمریکایی گفتند یک هواپیمای نظامی آمریکایی به حمله به نیروهای آمریکایی و دیگر نیروهای ائتلاف در پایگاه هوایی عین‌الاسد در عراق پاسخ داده‌ است. همچنین رویترز روز سه‌شنبه به نقل از پلیس و ارتش عراق گزارش داد که نیروهای امنیتی به یک پهپاد بر فراز منطقه به شدت محافظت‌شده الخضراء در بغداد تیراندازی کردند. آن‌طورکه ایسنا گزارش داد، هنوز مشخص نیست که آیا این پهپاد مسلح بوده یا خیر، اما یک سرباز عراقی گفت که ارزیابی اولیه نشان می‌دهد که این پهپاد در یک مأموریت تجسسی بوده‌ است.

این منابع گفتند که این پهپاد در میان تیراندازی‌های شدید برای سرنگونی آن به پرواز درآمد. منطقه الخضراء یا سبز در پایتخت عراق شامل سفارت آمریکا، سایر نمایندگی‌ها و مقرهای دولتی است. خبرنگار روسیاالیوم نیز از تیراندازی در مرکز بغداد خبر داد و اشاره کرد که اطلاعات اولیه حاکی از پرواز پهپادی بر فراز مقر نیروهای حشد الشعبی در منطقه سبز است. در همین زمینه، روزنامه بغداد الیوم به نقل از یک منبع امنیتی نوشت: «تیراندازی شنیده‌شده در نزدیکی منطقه سبز، نتیجه رصد شیء عجیبی بود که گمان می‌رود پهپادی بر فراز مقر حشد الشعبی باشد». این منبع خاطرنشان کرد که پرواز پهپاد بر فراز الخضراء (منطقه سبز بغداد) بدون هماهنگی با نیروهای رسمی دولتی بود و مورد شلیک قرار گرفت. در‌این‌باره خبرگزاری شفق‌نیوز عراق گزارش داد که پهپادی آمریکایی روز چهارشنبه هفته گذشته مقر نیروهای حشد‌ الشعبی عراق در استان بابل در جنوب غربی بغداد را هدف قرار داد. یک منبع امنیتی به خبرگزاری شفق‌نیوز گفت که بامداد روز چهارشنبه، پهپاد آمریکایی مقرهای نیروهای حشد الشعبی در منطقه السعیدات در جرف الصخر (النصر) را بمباران کرد. به زعم این منبع این حمله تلفاتی هم داشته‌ است.

‌ واکنش بغداد

ساعاتی پس از حملات آمریکا به جنوب بغداد، دولت عراق ظهر چهارشنبه، این تخلف واشنگتن را نقض حاکمیت این کشور توصیف و تأکید کرد که اقدامات لازم برای دفاع از منافع عالی عراق در دستور کار قرار خواهد گرفت. باسم العوادی، سخنگوی دولت محمد شیاع السودانی، از برخورد بغداد با اقدامات دو روز گذشته، به عنوان یک تشدید خطرناک تنش گفت و تأکید کرد که «ما تحت هر شرایطی و مطابق وظایف قانون اساسی و حقوقی دولت متعهد به حفاظت و دفاع از حاکمیت کشور هستیم. این مقام عراقی در ادامه، حمله‌ به منطقه جُرف النصر را هم محکوم کرد و اذعان داشت که این اقدام بدون اطلاع دولت عراق انجام شد و یک نقض آشکار حاکمیت کشور و تلاش برای نقض وضعیت پایدار امنیت داخلی آن است. به گفته العوادی، دولت عراق منحصرا حق اجرای قانون و مجازات متخلفان را دارد، این یک حق انحصاری برای آن است و هیچ‌یک از طرف‌های خارجی حق اجرای این نقش را ندارند».

سخنگوی دولت عراق این را هم افزود که «حضور ائتلاف بین‌المللی در این کشور (عراق) در راستای حمایت از نیروهای مسلح ما از طریق مسیرهای آموزش و توان‌بخشی و ارائه مشاوره است و اقدام مذکور نقض آشکار برنامه‌های ائتلاف برای مبارزه با داعش در عراق است؛ بنابراین از آنها می‌خواهیم که به روش انفرادی عمل نکنند و به حاکمیت عراق پایبند باشند؛ چراکه هرگونه نقض آن قابل تحمل و چشم‌پوشی نیست. العوادی به اقدامات نخست‌وزیر عراق هم اشاره کرد و در این راستا افزود که محمد شیاع السودانی در مقام فرمانده کل نیروهای مسلح و نخست‌وزیر عراق، به تمام نیروهای مسلح و همه نهادهای امنیتی دستور داده است تا وظایف خود را انجام دهند و قانون را اجرا کنند و اجازه ندهند که هیچ طرفی به امنیت و ثبات کشور آسیب وارد کند.

به جز واکنش رسمی دولت عراق، سایر مقامات و چهره‌های این کشور هم واکنش‌های جدی به حمله آمریکا در جنوب بغداد داشتند. نوری المالکی، رئیس ائتلاف دولت قانون، روز چهارشنبه و در واکنش به حمله جنگنده‌های آمریکایی به منطقه «جرف النصر» در بغداد با انتشار مطلبی در پلتفرم ایکس تأکید کرد که «آنچه در جریان حمله اخیر نیروهای آمریکایی علیه پایگاه‌های نیروهای امنیتی و حشد الشعبی عراق در برخی از شهرهای این کشور رخ داد، اقدامی مذموم، محکوم و خطرناک است که می‌تواند به درگیری‌های بیشتری منجر شود که می‌تواند به درگیری‌های بیشتری در خاک عراق کشیده شود که ما آنها را نمی‌خواهیم». المالکی در ادامه نوشت که «ما این اقدامات را نقض آشکار حاکمیت و امنیت عراق می‌دانیم، چراکه توسل به زور هرگز عاملی کمک‌کننده به عبور از بحران‌ها نخواهد بود، به‌ویژه که دولت به حفاظت از هیئت‌های دیپلماتیک و پایگاه‌های امنیتی که در آنها مشاوران وابسته به ائتلاف بین‌المللی (ضد داعش) حضور دارند، متعهد است».

ائتلاف «دولت قانون» به ریاست نوری المالکی روز پنجشنبه از دولت عراق خواسته برای متوقف‌کردن مکانیسم کشتار آمریکایی‌ها از طریق اجرای قانون سابق پارلمان مبنی بر اخراج نظامیان آمریکایی از کشور اقدام کند. این ائتلاف در عین حال از سکوت مقامات اقلیم کردستان در قبال بمباران مقر الحشد الشعبی توسط آمریکایی‌ها اظهار شگفتی کرده است. دولت قانون افزوده که واشنگتن به توافق‌های امنیتی پایبند نبوده و همچنان نیروهای عراقی را گاه و بیگاه هدف قرار می‌دهد؛ این امر نشان می‌دهد که «ادعای حضور مستشاران آمریکایی دروغی بیش نیست» و جرم‌های نظامیان آمریکایی را در عراق به تصویر می‌کشد.

هادی العامری، رهبر ائتلاف فتح عراق هم در بیانیه‌ای ضمن محکومیت حمله روز چهارشنبه پهپاد آمریکایی علیه نیروهای حشد‌ الشعبی در منطقه جرف النصر در جنوب غرب بغداد، ماندن آنها در عراق را موجب ریخته‌شدن خون عراقی‌های بیشتری دانست. سیدعمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق نیز در پیامی، حمله به مقرهای نظامی الحشد الشعبی در جرف النصر واقع در جنوب بغداد را که باعث شهادت و زخمی‌شدن شماری از این نیروها شد، محکوم و تقبیح کرد. البته حکیم هم‌زمان از همه طرف‌ها خواست از دولت در عمل به مسئولیت‌هایش در حفاظت از هیئت‌های دیپلماتیک و قرارگاه‌های امنیتی و جلوگیری از به‌هم‌خوردن صحنه امنیتی عراق حمایت کنند. رهبر جریان حکمت ملی عراق بار دیگر خواستار عقلانیت و خویشتن‌داری و حل مشکلات و بحران‌ها از طریق گفت‌وگو شد. حمله آمریکایی‌ها در جنوب بغداد، واکنش تهران را هم دربر داشت و محمد‌کاظم آل‌صادق، سفیر ایران در عراق، در این ارتباط در صفحه اجتماعی ایکس نوشت: « تهاجم علنی و نقض حاکمیت ملی عراق و قوانین بین‌المللی توسط آمریکا از طریق حملات مکرر، نشانه دیگری از اهداف و نیات این کشور برای برهم‌زدن امنیت و ثبات در عراق و منطقه است».

‌ دور باطل حملات

جدا از واکنش دولت السودانی، چهره‌ها و مقامات سیاسی عراقی، گروه‌های مسلح این کشور هم در واکنش به حمله آمریکا در جنوب بغداد، ضمن ارسال پیام‌های هشدارآمیز، حملاتی را از چهارشنبه‌شب به پایگاه‌های آمریکا شروع کردند که به واکنش ایالات متحده منجر شد. حشد الشعبی عراق بعدازظهر چهارشنبه بیانیه‌ای را درباره حملات آمریکا به تعدادی از پایگاه‌های این سازمان منتشر کرد. به گزارش ایسنا، الحشد الشعبی در بیانیه مذکور تصریح کرد که در بامداد (روز‌ چهارشنبه) تعدادی از پایگاه‌ها در معرض تجاوزهای آمریکایی قرار گرفت که در پی آن هشت نفر به شهادت رسیده و چهار نفر زخمی شدند.

در ادامه بیانیه الحشد الشعبی چنین قید شده که «در این حملات، همچنین فرماندهی عملیات الجزیره در حوزه استحفاظی جرف النصر در شمال بابل هدف قرار گرفت و این حمله نیروهای مبارز و قهرمان ما را در هنگام انجام وظیفه ملی و مقدسشان هدف قرار داد. ما به خانواده‌های شهدا صمیمانه تسلیت می‌گوییم و برای مجروحان آرزوی بهبودی هرچه‌ سریع‌تر داریم». حشد الشعبی در بیانیه خود، حملات خصمانه آمریکا را که نقض فاحش حاکمیت عراق است، به‌شدت محکوم و تقبیح کرد و مجددا بر پایبندی کامل خود به دستورات فرمانده کل نیروهای مسلح به‌عنوان اینکه بخشی از نظام امنیتی و نظامی و دفاعی عراق است، تأکید داشته و افزوده‌: «حشد الشعبی در انجام هیچ وظیفه‌ای در راستای دفاع از عراق و حاکمیت آن تردید نخواهد کرد». شیخ اکرم الکعبی، دبیرکل جنبش النجبا نیز دیروز (جمعه)، ضمن فراخوان همگانی برای اعلان جنگ و اخراج اشغالگران از عراق، تأکید کرد که مقاومت در میدان به وعده‌های خود عمل خواهد کرد.

البته قبل‌تر، گردان‌های حزب‌الله عراق عصر چهارشنبه و بعد از کشته‌شدن هشت نفر از نیروهایش در حمله آمریکا به شمال بابل، در بیانیه‌ای اعلام کرد که این جنایت بدون پاسخ نمی‌ماند. در این بیانیه که تندتر از واکنش حشد الشعبی عراق بود، آمده است: «ناتوانی تجهیزات نظامی‌شان از حفاظت از پایگاه‌هایشان در برابر حملات مقاومت عراق باعث سردرگمی دشمن شده است. برای همین در حق کسانی که از عراق محافظت کردند و امنیت را در مناطقش برقرار و سرزمینش را از شر ساخته دست آنها یعنی داعش آزاد کردند، چنین جنایت‌هایی را مرتکب شدند. جنایت حمله آمریکا به مقرهای حشد الشعبی که منجر به شهادت هشت نفر شد، بدون پاسخ باقی نمی‌ماند. اگر دشمن به این روش ادامه بدهد، حملات ما نیز گسترده‌تر خواهد شد».

در راستای همین تهدیدها بود که از عصر چهارشنبه سلسله حملات به آمریکایی‌ها در منطقه شروع شد. در همین راستا، چهارشنبه‌شب، پایگاه ایالات متحده در فرودگاه اربیل در اقلیم کردستان عراق هدف حمله قرار گرفت. قبل‌تر، عصر همان روز چهارشنبه هفته گذشته نیز پایگاه حریر در اقلیم کردستان عراق که نیروهای ارتش آمریکایی در آن مستقر هستند، هدف حمله قرار گرفته بود. یک روز پیش‌تر (سه‌شنبه) نیز در سه نوبت پایگاه آمریکایی عین‌الاسد در غرب عراق هدف حمله راکتی و پهپادی قرار گرفت.

گروه‌های عراقی روز پنجشنبه نیز در بیانیه‌ای اعلام کردند پایگاه آمریکایی در میدان نفتی «کونیکو» در شرق سوریه را هدف حمله موشکی خود قرار داده‌اند. در این بیانیه همچنین آمده که در این حمله موشکی، اهداف مد‌نظر به شکل مستقیم هدف قرار گرفته‌اند. در ادامه، مقاومت اسلامی عراق شامگاه پنجشنبه بار دیگر پایگاه‌های آمریکا را هدف حمله خود قرار داد. شبکه المیادین گزارش داد که پایگاه‌های آمریکایی «عین‌الاسد» واقع در غرب عراق و همچنین پایگاه «الحریر» واقع در فرودگاه اربیل (مرکز اقلیم کردستان عراق) هرکدام دو بار در یک ساعت اخیر هدف حمله قرار گرفتند.

این حملات در واپسین ساعات شامگاه پنجشنبه و بامداد دیروز جمعه نیز تکرار شد. در همین زمینه و به گفته ایسنا، مقاومت اسلامی عراق پایگاه‌های عین‌الاسد در عراق و میدان نفتی العمر در سوریه را هدف حمله خود قرار داد. همچنین گروه مقاومت اسلامی الظافرین عراق اعلام کرد از فاصله بسیار نزدیک برج‌های پایگاه اشغالگران آمریکایی در عین‌الاسد را به واسطه آر‌پی‌جی هدف قرار داده و به سمت نیروهای پیاده‌نظام آمریکایی آتش گشوده است. این گروه مقاومت همچنین شهادت یکی از مجاهدان خود به نام «جعفر الصادق احمد الطائی» را اعلام کرد. در مقابل این سلسله حملات، جنگنده‌های آمریکا عصر روز پنجشنبه، منطقه حد‌فاصل میان ارتش سوریه و نیروهای قسد و آمریکا را هدف قرار دادند. المیادین گزارش داد که این بمباران اولین حمله آمریکایی‌ها به منطقه حدفاصل بین ارتش سوریه، شبه‌نظامیان قسد و نیروهای آمریکایی است. بر اساس این گزارش، بمباران آمریکا در شمال شرق دیرالزور تلفات جانی نداشت و خسارات آن به خسارات مادی در منطقه محدود شد. نیروهای آمریکایی مناطقی از خطوط تماس با ارتش سوریه و نیروهای متحد در شمال شرق دیرالزور را بمباران کردند. علاوه بر اوج‌گیری منازعات در عراق و سوریه، در طرف دیگر نیز هم‌زمان ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) مدعی شد ناوشکن «یو‌‌اس‌اس توماس هادنر» پهپادهای پرتاب‌شده از یمن را بامداد پنجشنبه سرنگون کرده است. طبق بیانیه سنتکام، در پی این اقدام، این کشتی و خدمه آن هیچ صدمه یا آسیبی ندیده‌اند. آمریکا با این حال مشخص نکرد که حدس می‌زند هواپیماهای بدون سرنشین قرار بوده چه چیزی را هدف قرار دهند. این در حالی است که انصارالله یمن روز چهارشنبه اعلام کرد تعدادی موشک کروز را به سمت جنوب سرزمین‌های اشغالی، از‌جمله شهر ایلات پرتاب کرده است. هرچند وقفه چند‌روزه جنگ معنایش فراموشی جنایات 50‌روزه اسرائیل در غزه نیست و مجامع بین‌المللی نیز نباید این جنایات را فراموش کنند و البته در این میان محور مقاومت هم در مقابل آتش‌افروزی‌های اسرائیل و همراهی‌های آمریکا دستش روی ماشه است، اما باید دید آغاز وقفه بشردوستانه چهار‌روزه از صبح دیروز (جمعه) چه اثری بر تنش‌های منطقه‌ای خواهد داشت و می‌تواند زمینه آرامش منطقه را فراهم کند؟