سناریوهای احتمالی برای دلار در تهران با بازگشت ترامپ
ترامپ شروع کند؛ دلار در تهران چه سرنوشتی خواهد داشت؟
با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ و احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، بازارهای جهانی و به‌ویژه اقتصاد ایران با دقت این تحولات را رصد می‌کنند.
سیاست‌های ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران گذاشت و نرخ ارز در کشور را به‌طرز چشمگیری تحت تأثیر قرار داد. حال این سؤال مطرح است که در صورت بازگشت او به قدرت، سرنوشت دلار در تهران چه خواهد شد؟
ترامپ و سیاست‌های فشار حداکثری
ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود (۲۰۱۶-۲۰۲۰) با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران، فشار اقتصادی بی‌سابقه‌ای را بر کشور وارد کرد. این سیاست‌ها منجر به کاهش شدید صادرات نفت، محدودیت در دسترسی به منابع ارزی و افزایش هزینه مبادلات بین‌المللی شد. در نتیجه، نرخ دلار که در سال ۲۰۱۶ حدود ۳,۵۰۰ تومان بود، تا پایان دوره او به مرز ۳۰,۰۰۰ تومان رسید.
با بازگشت جو بایدن به قدرت، هرچند مذاکرات برای احیای برجام آغاز شد، اما بی‌نتیجه ماند و تحریم‌ها به‌طور کامل لغو نشد. اکنون، احتمال بازگشت ترامپ به کاخ سفید نگرانی‌هایی را در خصوص شدت گرفتن دوباره سیاست‌های فشار حداکثری ایجاد کرده است.
۱. افزایش ناگهانی نرخ دلار (سناریوی بدبینانه
در صورت پیروزی ترامپ و بازگشت به سیاست‌های فشار حداکثری، می‌توان انتظار داشت که بازار ارز ایران به‌شدت ملتهب شود.
تشدید تحریم‌ها:
ترامپ احتمالاً سیاست‌های تحریمی جدیدی را وضع خواهد کرد، به‌ویژه در زمینه نفت و مبادلات بانکی. این اقدامات می‌تواند منابع ارزی ایران را محدودتر کند.
کاهش صادرات نفت:
صادرات نفت ایران که در حال حاضر به حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسیده، ممکن است دوباره به زیر ۵۰۰ هزار بشکه کاهش یابد. این کاهش مستقیماً بر درآمدهای ارزی تأثیر خواهد گذاشت.
نوسانات روانی بازار:
حتی پیش از آغاز سیاست‌های عملی، بازگشت ترامپ به قدرت می‌تواند شوک روانی شدیدی به بازار وارد کند و انتظارات تورمی را افزایش دهد. این شوک می‌تواند نرخ دلار را در کوتاه‌مدت به سطوحی بالاتر از ۷۰,۰۰۰ تومان برساند.
۲. ثبات نسبی با سیاست‌های تطبیقی (سناریوی خوش‌بینانه)
در صورتی که دولت ایران به سرعت با شرایط جدید تطبیق یابد و اقداماتی نظیر تقویت روابط با شرق (چین و روسیه) یا اجرای سیاست‌های انضباط مالی و ارزی را در پیش بگیرد، می‌توان از شدت بحران کاست.
تقویت تجارت با شرق:
ایران ممکن است برای جبران کاهش درآمدهای ارزی، به سمت گسترش تجارت با چین و روسیه حرکت کند. در این صورت، بازار ارز به‌طور نسبی کنترل خواهد شد.
افزایش درآمدهای غیرنفتی:
توسعه صادرات غیرنفتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی از کشورهای همسو، می‌تواند به کاهش وابستگی به دلار کمک کند.
۳. سناریوی توافق یا مذاکره جدید
در یک سناریوی کمتر محتمل، اگر ترامپ برخلاف دوره اول خود تصمیم به مذاکره مجدد با ایران بگیرد، ممکن است فضا برای کاهش تنش‌ها و حتی رفع تدریجی تحریم‌ها فراهم شود. در این حالت، نرخ دلار به‌جای افزایش، روندی کاهشی خواهد داشت و به محدوده‌های پایدارتر بازمی‌گردد.
عوامل داخلی مؤثر بر نرخ دلار
علاوه بر سیاست‌های خارجی، وضعیت اقتصادی داخلی نیز نقش کلیدی در تعیین نرخ دلار ایفا می‌کند.
نقدینگی و تورم:
با وجود رشد نقدینگی و تورم بالا در ایران، حتی بدون تحریم‌های جدید نیز فشار بر نرخ ارز وجود دارد. بازگشت ترامپ می‌تواند این فشارها را تشدید کند.
ذخایر ارزی بانک مرکزی:
میزان ذخایر ارزی و توانایی بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز، تعیین‌کننده است. کاهش ذخایر ارزی در اثر تحریم‌ها می‌تواند باعث افزایش نوسانات شود.
سیاست‌های دولت:
موفقیت دولت در کنترل هزینه‌های جاری، تقویت تولید داخلی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، می‌تواند از افزایش افسارگسیخته نرخ ارز جلوگیری کند.
پیش‌بینی نهایی: دلار به کدام سمت می‌رود؟
بازگشت ترامپ به کاخ سفید می‌تواند نقطه عطفی در بازار ارز ایران باشد. در کوتاه‌مدت، انتظار می‌رود که نرخ دلار با شوک روانی و افزایش انتظارات تورمی مواجه شود. اگر سیاست‌های فشار حداکثری مجدداً اجرا شود، نرخ دلار ممکن است به ارقام بی‌سابقه‌ای برسد. بااین‌حال، اگر دولت ایران بتواند با تقویت روابط با شرق و اجرای سیاست‌های انضباطی، بحران را مدیریت کند، می‌توان از شدت افزایش‌ها کاست.
در هر صورت، بازگشت ترامپ به قدرت یادآور چالش‌های دوره اول ریاست‌جمهوری او برای اقتصاد ایران است و سیاست‌گذاران باید برای مواجهه با این سناریوها آماده باشند.
