بزرگداشتی متفاوت برای زبان و ادبیات فارسی

به گزارش شبکه شرق از روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در ابتدای این نشست دکتر غلامعلی حداد‌ عادل، زبان فارسی را یکی از ارکان هویت ملی ایرانیان دانست و گفت: تا وقتی ایران بوده زبان فارسی نیز وجود داشته است و تا هنگامی که زبان فارسی وجود داشته باشد ایران نیز وجود دارد. این زبان یکی از کهن‌ترین زبان‌های زندۀ دنیا است، از دیرباز به عنوان زبان مشترک بین همۀ اقوام پذیرفته شده و با ادبیات فاخر خود، ایران را به جهان شناسانده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب ‌فارسی در ادامه ضمن اشاره به اصل 15 قانون اساسی که تأکید بر رسمی بودن زبان ‌فارسی دارد، به شکل‌گیری فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال 1368 اشاره کرد؛ دکتر حداد عادل دراین‌باره گفت: شأن فرهنگستان زبان و ادب ‌فارسی، سیاستگذاری برای پاسداری از زبان فارسی است و شئون حاکمیتی زبان و ادبیات فارسی از وظایف ذاتی و اصلی فرهنگستان است. در همین‌باره گروه‌های پژوهشی متعددی در فرهنگستان داریم که در موضوعات متنوع زبان فارسی پژوهش می‌کنند و در کنار آن 8 مجلۀ علمی-پژوهشی نیز منتشر می‌شود. همچنین فرهنگستان صاحب کتابخانه‌ای مجهز و مخصوص زبان و ادبیات فارسی است.

گام بزرگ برای پاسداشت زبان و ادب‌فارسی

دکتر حداد عادل در بخش دیگری از نشست خبری خود با اشاره به تجربۀ سالیان گذشته در برگزاری آیین پاسداشت زبان فارسی گفت: از وقتی 25 اردیبهشت روز پاسداشت زبان فارسی نامیده شده، ما همواره مسئولیت برنامه‌ریزی برای پاسداشت این روز را بر عهده گرفته‌ایم. تا سالیان پیشین جلسات پاسداشت ما به صورت رسمی بود و برخی ازمسئولان و سفرا در آن شرکت می‌کردند. اما امسال گام جدیدی برداشته‌ایم و تصمیم داریم به یک جلسه رسمی اکتفا نکنیم.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: در کنار آیین پاسداشت، بعدازظهر روز سه‌شنبه و صبح و بعدازظهر روز چهارشنبه 26 اردیبهشت را هم برای برگزاری رویداد علمی در حوزۀ زبان و ادبیات فارسی در نظر گرفته‌ایم. برای این منظور از گروه‌های پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی خواسته‌ایم که هرکدام به مناسبت این روز یک همایش تخصصی در حوزۀ فعالیت خود برگزار کنند. در نتیجه پس از برگزاری جلسه رسمی صبح سه‌شنبه، شاهد برپایی جلسات تخصصی در تالارهای فرهنگستان زبان و ادب فارسی خواهیم بود.

لزوم یاری رسانه‌ها در ترویج واژگان فارسی

پس از ارائه توضیحات از سوی ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی، خبرنگاران حاضر در این نشست به طرح پرسش‌هایی از ریاست فرهنگستان زبان و ادب‌فارسی پرداختند.

دکتر حداد عادل در زمینۀ کاربردی شدن واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی ضمن اشاره به لزوم آسیب‌شناسی گسترده راجع به تخلفات در به کارگیری واژگان بیگانه گفت: ترویج و کاربردی شدن واژگان تنها از فرهنگستان برنمی‌آید و عوامل دیگری از جمله عوامل فرهنگی در اجرای آن دخیل هستند؛ جامعه نیز باید در به کارگیری زبان فارسی غیرت و تعصب داشته و از خطر تباه شدن زبان خود آگاه باشد.

او ادامه داد: یکی از وظایف فرهنگستان یافتن معادل فارسی برای اصطلاحات بیگانه است، ما در این راستا و طی 34 سال فعالیت گسترده داشته‌ایم. گروه واژه‌گزینی دارای 50 متخصص است و از آغاز فعالیت این گروه حدود 110 گروه علمی متشکل از استادان دانشگاه و سایر صاحب‌نظران با ما همکاری کرده‌اند که نتیجۀ این فعالیت‌ها تصویب بیش‌از 65 هزار واژه فارسی بوده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی ادامه داد: ما در فرهنگستان زبان و ادب فارسی اقداماتی برای ترویج واژگان فارسی انجام داده‌ایم. اما نباید از نقش رسانه‌ها غافل شد و رسانه‌ها به دلیل امتدادشان در جامعه می‌توانند نقش دست و بازوی فرهنگستان را ایفا کنند و در این صورت ناهنجاری‌های موجود در به‌کارگیری اصطلاحات بیگانه نیز کم خواهد شد.

او در ادامه سخنان خود تصریح کرد: جانشین کردن لغات برای همه موارد دشوار است، اگر واژه‌های مصوب فرهنگستان را به جای واژۀ بیگانه به کار ببریم چه اشکالی دارد؟ البته ذهن ما به کلمات قبلی عادت کرده است و ترک آن آسان نیست. مثلاً روزی که بالگرد به جای هلیکوپتر تصویب شد، نیز کاربرد آن برای مردم چندان آشنا نبود اما امروزه این واژه جا افتاده است. البته اگر واژه‌های تصویب‌شده نارسایی دارد انتظار داریم که متخصصان نظر خودشان را با ما درمیان بگذارند. زیرا ما نیز ممکن است همیشه بهترین واژه را انتخاب نکنیم.

گسترش همکاری با آموزش‌وپرورش

بخش دیگر از پرسش و پاسخ رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به تعاملات آموزشی فرهنگستان برای آشنایی کودکان و نوجوانان با زبان فارسی معطوف بود. به گفته دکتر غلامعلی حداد عادل فرهنگستان زبان و ادب‌فارسی گروه پژوهشی و آموزشی با هدف ترویج زبان و واژگان فارسی وجود دارد. دکتر حداد عادل دراین‌باره گفت: اگر در تألیف کتاب‌ها کار را درست انجام دهیم در واقع پیشگیری از آسیب به زبان ‌فارسی صورت گرفته است و برای این موضوع با آموزش و پرورش ارتباط داریم و برای مثال با کمک استادان رشته‌های ریاضی و علوم کتاب‌های این دو حوزه را بررسی کرده و برای واژگان فرنگی موجود در آن معادل فارسی پیدا کرده‌ایم. مشابه این کار را برای ادبیات کودک و نوجوان نیز انجام داده‌ایم اما به گستردگی کار بر روی کتاب‌های درسی نبوده است.

همکاری فرهنگستان با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

در ادامه توضیحات دکتر غلامعلی حدادعادل، رئیس روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به همکاری‌های موجود این نهاد برای ترویج و توسعه آموزش زبان ‌فارسی در گروه‌های سنین کودک و نوجوان اشاره کرد. دکتر علی یاری دراین‌باره گفت: سال گذشته یک قرارداد همکاری با کانون پرورش فکر کودکان و نوجوانان امضا شد و شاید بخشی از کاستی‌های اشاره شده را پوشش دهد. حاصل این قرارداد تولید یک دانشنامۀ مفصل برای کودکان و نوجوان خواهد بود که برگرفته از دانشنامه زبان و ادبیات فارسی 12 جلدی فرهنگستان خواهد بود و همین‌طور برابر این قرارداد همکاری، برگزیده‌هایی از آثار نظم و نثر کهن فارسی متناسب با نسل نوجوان نیز تولید خواهد شد، ضمن آنکه تأسیس کانون‌های دوستداران زبان و ادب فارسی در همۀ شعبه‌های کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سراسر کشور نیز در دستور کار قرار دارد.

لزوم توجه گسترده به زبان فارسی در تولیدات سینما و تلویزیون

کمبود انعکاس موضوعات مرتبط با مفاخر زبان فارسی در تولیدات سینما و رسانه ملی ازجمله موضوعات دیگری بود که در این نشست به پرسش گرفته شد. به باور رئیس فرهنگستان زبان و ادب ‌فارسی علت توجه کمتر به این موضوع و همچنین زبان فارسی در آثار ساخته شده به دلیل آشنایی کمتر برخی از تهیه‌کنندگان با زبان فارسی است و اگر در دانشکده‌هایی همچون دانشکدۀ صداوسیما بیشتر به زبان فارسی پرداخته شود، هزاران موضوع برای فیلم‌سازی در متون نظم و نثر فارسی پیدا خواهد شد. دکتر حداد عادل دراین‌باره تأکید کرد: بر سر گنجی پنهان نشسته‌ایم و نمی‌دانیم که اگر این گنج را استخراج کنیم چه تأثیر متفاوتی بر جامعه خواهد گذاشت. علاوه بر شاعران بزرگ، داستان‌هایی که در کتاب‌های نثر فارسی موجود است هرکدام می‌توانند مضمونی برای یک فیلم سینمایی باشند. من یقین دارم که اگر یک کارگردان به کتاب بی‌مانند سیاست‌نامۀ خواجه نظام‌الملک که با تصحیح دکتر عابدی در انتشارات فرهنگستان منتشر شده است، مراجعه کند و آن را بخواند از آن چند فیلم سینمایی درخواهد آمد.

فرهنگستان زبان و ادب‌فارسی به مثابه نهاد بالادست

رئیس فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی در بخش دیگری از این نشست به فعالیت‌های بین‌المللی برای حفظ و ترویج زبان فارسی نیز اشاره کرده و گفت: فعالیت‌های بین‌المللی مربوط به زبان فارسی برعهدۀ بنیاد سعدی قرار دارد که وظیفه‌اش آموزش زبان فارسی و گسترش آن در جهان است؛ ما در آنجا نیز کتاب تألیف می‌کنیم. همچنین در حدود 50 کشور جهان به غیر از استادان معرفی شده وزارت علوم، معلم داریم.

دکتر حداد عادل با اشاره به وجود 100 دانشگاه مرتبط با رشته زبان فارسی در هند و 10 هزار دانشجوی زبان فارسی در این کشور و همچنین 250 هزار دانشجوی دیگر دیگر در پاکستان گفت: ما در بنیاد سعدی از این فعالیت‌ها پشتیبانی خواهیم کرد.

دکتر غلامعلی حداد عادل در پایان افزود فرهنگستان زبان و ادب ‌فارسی در حوزۀ زبان فارسی نقش نهاد بالادستی را ایفا می‌کند. ما با شورای پاسداشت همکاری نزدیک داریم و پای ثابت آن هستیم، بنابراین فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی به دنبال موازی‌کاری با هیچ بخشی نیست.