آفتی به نام کشاورزی سنتی

علی پیرولی-خبرنگار: کارشناسان موضوع آب و تغییرات اقلیمی را از جمله اصلی‌ترین مقوله‌های مورد بحث و نگرانی‌های جهان معاصر می‌دانند و به عقیده آنان حل مباحث آبی نیازمند عزم عمومی و مشارکت همگانی است.

بنا به گفته آنها خلأهای قانونی، ارزان‌بودن بهای این مایع حیاتی، سیاسی‌کاری، عدم آینده‌نگری، مشارکت کم دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر از جمله مواردی است که بحران آبی را در کشور به وجود آورده است.

جلوگیری از برداشت‌های غیرقانونی، انضباط آبی، مدیریت واحد تصمیم‌گیری، روی‌آوری به روش‌های نوین کشاورزی و تغییر الگوی کشت و مصرف بهینه از جمله راهکارهای ارائه‌شده از سوی کارشناسان این نشست بود.

حوضه آبریز زاینده‌رود از اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری تشکیل شده که 93 درصد از مساحت و 98 درصد از جمعیت تحت پوشش این حوضه در استان اصفهان و هفت درصد از مساحت و دو درصد از جمعیت تحت پوشش آن در استان چهارمحال‌وبختیاری قرار دارد.

زاینده‌‌رود بزرگ‌ترین رودخانه منطقه مرکزی ایران به طول 350 کیلومتر است که از کوه‌های زاگرس مرکزی به‌ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه می‌گیرد و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود 200 کیلومتر پیش می‌‌رود و در نهایت به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌‌ریزد.

این رودخانه در دهه‌های اخیر به دلیل خشکسالی‌های متوالی، تراکم جمعیت و افزایش برداشت، به یک رودخانه فصلی تبدیل و در پایین‌دست و فصول گرم سال با خشکی مواجه می‌شود.

ضایعات بخش کشاورزی؛ هدررفت آب

یک عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان می‌گوید: سالانه 25 میلیارد مترمکعب از منابع آبی کشور صرف تولیدات غیرقابل استفاده می‌شود، درحالی‌که حدود 60 تا 90 درصد از منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، 30 درصد از تولیدات این بخش دور ریخته می‌شود.

این محقق مدیریت آبی اضافه می‌کند: بدین ترتیب سالانه 25 میلیارد مترمکعب آب برای تولیدات غیرقابل استفاده تخصیص داده می‌شود و بخش کشاورزی و تولیدی کشور نتوانسته هماهنگ با شرایط حرکت کند و هم‌اکنون نیز چرخه طبیعت و بارش‌ها دیگر قادر به پاسخ‌گویی به این بی‌تدبیری‌ها نیست.

عضو هیئت‌علمی دانشکده عمران دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: آیا آبی که کشاورزان به صورت غیرقانونی مورد استفاده قرار می‌دهند، سبب تولید ثروت برای آنان شده یا صنایع ما توانسته‌اند با استفاده از آب زاینده‌رود به صنایعی پیشرو و کارآمد تبدیل شوند، به طور حتم جواب این پرسش‌ها منفی است.

بی‌مبالاتی در نظام پرداخت یارانه به انرژی و آب

او با بیان اینکه نظام پرداخت یارانه در انرژی و آب سبب بی‌مبالاتی مصرف‌کنندگان شده است، گفت: وقتی به کشاورز آب و برق را به نرخ کمتر از قیمت اصلی می‌دهند، به طور قطع آن را دلسوزانه مصرف نمی‌کند و شکل‌گیری کشت غیراصولی، سنتی، غیرکارآمد و با هدررفت بالا را در پی دارد.

اهمیت اصلاحات در بخش کشاورزی

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی وقت استان اصفهان نیز گفت: اگر فقط چهار رقم بذر اصلاح‌شده گندم و جو در ۱۰ درصد از اراضی کشاورزی استان اصفهان توسعه پیدا کند، سالانه ۴۵۰ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی صرفه‌جویی می‌شود که این میزان صرفه‌جویی معادل ۹ بار بازگشایی آب زاینده‌رود است.

محسن دادار اظهار کرد: عمده‌ترین فعالیت‌های مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، تحقیقاتی و آموزشی است که هرکدام از این بخش‌ها سرفصل‌های مخصوص به خود را دارد. در زمینه فعالیت‌های آموزشی چهار محور اصلی داریم که هدف از این فعالیت‌ها این است که بتوانیم سطح دانش بهره‌برداران و تولیدکنندگان بخش کشاورزی را افزایش دهیم. به همین منظور یکی از برنامه‌های مهمی که داریم آموزش بهره‌برداران است.

او با بیان اینکه در استان اصفهان حدود ۱۸۰ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی وجود دارد، گفت: برای این تعداد بهره‌بردار باید برنامه‌های آموزشی خاصی را ترتیب دهیم که این برنامه‌های آموزشی را با همکاری اداره ترویج جهاد کشاورزی در شهرستان‌های مختلف اجرا می‌کنیم.