قصه پرغصه توسعه اینترنت ثابت شیرین خواهد شد؟

تمام دولت‌هایی که در هشت سال گذشته سر کار آمده‌اند، بارها اعلام کردند که در توسعه اینترنت ثابت غفلت شده و عدم بهسازی زیرساخت‌های اینترنت و انحصاری که در این زمینه شکل گرفته، این عقب‌ماندگی را رقم زده است. عقب‌ماندگی‌ای که آمارها نشان می‌دهد همچنان بر قوت خود باقی است.  نگاهی به آمار توسعه اینترنت ثابت، نشان می‌دهد این غفلت در دوره مسئولیت تمام مسئولانی که به این مسئله انتقاد داشتند، همچنان ادامه داشته و راهی برای آن اندیشیده نشده است.

همان‌طور که گزارش‌های فصلی رگولاتوری (سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی) نشان می‌دهد، توسعه اینترنت ثابت در سه سال گذشته تقریبا روی مرز ۱۱ میلیون کاربر مانده و رشدی را تجربه نکرده و وضعیت همچنان بر همین منوال است. پروژه ایجاد ۲۰ میلیون پوشش فیبرنوری در کشور برای خانوار و کسب‌وکارها از بهمن ۱۴۰۰ و در دولت سیزدهم، در دستور کار قرار گرفت تا شاید با عبور از سیم‌های مسی و روی‌آوردن به کابل‌های فیبرنوری که سال‌هاست در تمام دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، بالاخره ما نیز نخستین قدم‌‌ها را در مسیر توسعه اینترنت ثابت برداریم.  پس از ارائه این طرح توسط وزیر ارتباطات دولت سیزدهم، منابع موردنیاز برای این پروژه و مصوبه‌های متعدد برای بهترین شکل بهره‌برداری از آن در نظر گرفته شد و در نهایت ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ اپراتورها سر کار آمدند تا شاید این بار قصه غفلت و عقب‌ماندگی در توسعه اینترنت ثابت پایان دیگری داشته باشد.

بیش از ۸ میلیون پوشش و کمتر از ۵ درصد اتصال

برای رصد آخرین آمار مربوط به توسعه فیبرنوری، یک داشبورد آنلاین طراحی شده است. آخرین آمار برخط مربوط به توسعه فیبرنوری نشان می‌دهد تعداد پوشش این فناوری در کشور به بیش از هشت میلیون و ۲۰۰ هزار پوشش رسیده که حدود ۴۰۰ هزار کاربر به آن متصل هستند. آماری که یک بار دیگر این نکته را گوشزد می‌کند که پایان قصه توسعه اینترنت ثابت همچنان روی محور ناخوشی است. ایجاد «حساب توسعه شبکه فیبرنوری» با سرمایه اولیه یک‌هزار میلیاردتومانی برای تأمین مالی طرح ملی فیبرنوری منازل و کسب‌وکارها، درنظرگرفتن مشوق برای اتصال فیبرنوری توسط اپراتورهای اینترنت و اعطای «پروانه خدمات و شبکه یکپارچه» UNSP به ۹ اپراتور و مشوق‌هایی که برای ایجاد اتصال درنظر گرفته شده، از جمله اقداماتی است که برای دستیابی و تحقق این وعده در نظر گرفته شده و در دولت چهاردهم نیز دنبال می‌شود.

هدف اصلی پروژه فیبرنوری این است که از ۲۰ میلیون پورت فیبرنوری صد درصد آن قابلیت ارائه سرعت حداقل ۳۰ مگابیت بر ثانیه، ۷۰ درصد سرعت بالاتر از ۵۰ مگابیت بر ثانیه و ۵۰ درصد سرعتی بیش از صد مگابیت بر ثانیه را داشته باشند. در کنار اینها برای۱۰ درصد افراد نیز سرعت یک گیگابیت بر ثانیه در نظر گرفته شده است. آخرین آماری که از میزان حفاری و اقدامات زیرساختی این پروژه از سوی مهدی روحانی‌نژاد، معاون سابق راهبرد و توسعه سازمان تنظیم مقررات ارائه شد، حکایت از این دارد که اکنون برای بیش از ۷۵۰ شهر مجوز حفاری دریافت شده است. همچنین عملیات عمرانی در بیش از ۳۵۰ شهر و ۳۰ استان آغاز و بیش از ۱۴ هزار کیلومتر حفاری و داکت‌گذاری و بیش از ۱۲ هزار کیلومتر فیبرکشی در کشور انجام شده است. پس از آغاز به کار دولت چهاردهم، ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد پروژه فیبرنوری را با کمی تغییر در شیوه اجرا پیش خواهد برد؛ چراکه این پروژه ملی صرفا مربوط به دولت‌ها نیست و باید در هر دولتی که سرکار می‌آید، اجرائی شود. یکی از تغییرات اساسی که در رویکرد وزارت ارتباطات شکل گرفت، تمرکز بر «اتصال» فیبرنوری به جای ایجاد «پوشش» است. منطق در وزارت ارتباطات به این مسئله تأکید دارد که صرفا ایجاد «پوشش» به‌تنهایی نمی‌تواند تحقق این پروژه را رقم بزند.

تحقق پروژه فیبرنوری زمانی رخ می‌دهد که کاربران بتوانند در زمان اندک، با فرایند مشخص، با پشتیبانی و قیمت مناسب به این فناوری دسترسی داشته باشند. درغیراین‌صورت با ایجاد ۸۰ میلیون پوشش فیبرنوری نیز این پروژه محقق نخواهد شد و همچنان در توسعه اینترنت ثابت بازگشت به عقب خواهیم داشت. پروژه فیبرنوری اکنون پیشرفت ۴۱ درصدی دارد و بر اساس برنامه‌ریزی‌های وزارت ارتباطات، برای سال ۱۴۰۴ حداقل دو میلیون اتصال پیش‌بینی شده که اگر همین عدد در سال پیش‌رو محقق شود، میزان اتصال در سال ۱۴۰۴ به پنج برابر خواهد رسید.

سرگردانی کاربران پروژه فیبرنوری را به کجا می‌رساند؟

همان‌طور که بارها بر این مسئله تأکید شده، تا زمانی که «اتصال» کاربر به فیبرنوری اتفاق نیفتد، نمی‌توان گفت این پروژه توانسته تحولی در توسعه اینترنت ثابت رقم بزند. برای پیشبرد این هدف یکی از اقدامات مهم باید کوتاه‌شدن فرایند درخواست تا اتصال به سرویس باشد. مشاهده وضعیت کاربران در فضای مجازی و گلایه‌هایی که از این امر دارند نشان می‌دهد، اغلب اپراتورها با اینکه بر روی نقشه اعلام کرده‌اند پوشش دارند و امکان اتصال فراهم است، از ارائه سرویس سر باز می‌زنند چراکه در واقعیت آن منطقه خالی از پوشش است.

نکته دوم این است که برخی اپراتورها با اینکه در آن محل پوششی ندارند، اما تقاضاهایی را که در محل است، می‌پذیرند و کاربران پس از پرداخت هزینه کابل‌کشی و مودم، باید ماه‌‌ها منتظر بمانند تا شاید فرایند اتصال طی شود. در نهایت نیز زمانی که کاربر دستش از همه جا کوتاه است، با نوشتن یک توییت در شبکه ایکس، گلایه خود را مطرح می‌کند و در اغلب مواقع با پیگیری به نتیجه می‌رسد. اما آیا مگر این امکان فراهم است که همه از این طریق درخواست خود را به گوش وزیر یا معاونان او برسانند. استقبال از اینترنت فیبرنوری به دلایل متعدد دیگر نیز روند کندی دارد. یکی از اصلی‌ترین دلایل این کندی، ضرورت تعویض مودم مخصوص فیبرنوری و هزینه قابل توجه کابل‌کشی داخل ساختمان است. نرخ استفاده از فیبرنوری در کشور باید مطابق استاندارد جهانی بین ۳۰ تا ۷۰ درصد باشد که این عدد در ایران زیر چهار درصد است. به همین دلیل نیاز است که در سیاست‌های مربوط به این پروژه بازنگری شود و متناسب با نیاز، تغییراتی در آنها ایجاد شود تا برای یک بار هم که شده قصه فیبرنوری به پایان خود نزدیک شود.