نیکوکاری در ایران

یافته‌های پیمایش ملی گرایش مردم به نیکوکاری که توسط دانشگاه فردوسی مشهد با حمایت مؤسسه خیر ماندگار در سال گذشته انجام شده، نشان می‌دهد کار داوطلبانه و کمک مالی به مؤسسات خیریه کمترین فراوانی را در امر نیکوکاری دارد و بیشترین فراوانی مربوط به صدقه‌دادن و پس از آن کمک به متکدیان خیابانی است. میانگین 10 کشور برتر در زمینه دادن پول به مؤسسات خیریه در مطالعات جهانی نزدیک به 70 درصد است در حالی که در این پیمایش‌ حدود 26 درصد است که نشان‌دهنده فاصله زیاد فرم و شکل امر خیر در ایران با ۱۰ کشور برتر در امور نیکوکاری است. میانگین 10 کشور برتر در حوزه کار داوطلبانه نیکوکارانه در مطالعات جهانی حدود 41 درصد بوده در حالی که در پیمایش مذکور و در میان ایرانیان حدود 32 درصد است. یعنی مردم ایران نسبت به ۱۰ کشور برتر در امور خیر، کمتر کار داوطلبانه انجام می‌دهند. یافته‌های پیمایش نشان می‌دهد کمک مالی به خیریه‌ها و کار داوطلبانه خیرخواهانه از میانگین 10 کشور برتر در حوزه نیکوکاری پایین‌تر است این در حالی است که نزدیک به 58 درصد از افراد مصاحبه‌شونده در ایران به متکدیان خیابانی کمک می‌کنند. یکی از نکات مهم این پیمایش که توسط مؤسسه خیر ماندگار و دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده، این است که نزدیک به 60 درصد از افراد، امر خیر را به صورت فردی انجام می‌دهند یعنی ترجیح می‌دهند به جای کمک به خیریه‌ها یا کار خیر به صورت گروهی، به صورت فردی به دیگران کمک کنند. یعنی فردی‌بودن کار خیر ارجح است. نکته مهم پیمایش مذکور این است که مردم اعتماد کمی به مؤسسات خیریه دارند و کمتر از 30 درصد افراد نیکوکاری را از کانال این مؤسسات انجام می‌دهند. 

  شاید این‌گونه تصور می‌شود که این مؤسسات فاقد شفافیت هستند و یا مؤسسات دولت‌ساخته و دولت‌خواسته به حساب می‌آیند. بر اساس این پیمایش، مردم ترجیح می‌دهند کمک مالی‌شان در راستای فراهم‌کردن غذا، سرپناه و تهیه بسته‌های معیشتی انجام شود که نشان می‌دهد بازار و دولت نتوانسته‌اند برای گروه‌های فقیر و بی‌چیز، غذا و سرپناه کافی فراهم آورند و با وجود مداخله سازمان‌های مختلف برای ایجاد سرپناه و دادن وعده غذای گرم باز هم مردم تصور می‌کنند در این حوزه کمبود وجود دارد و ترجیح امر خیرشان در رفع نیازهای زیستی افراد است. کمک مردم در امور خیر بیشتر جنبه تسکینی دارد. یعنی مرهمی برای رنج گرسنگی است. ترجیح فعالیت و کار داوطلبانه افراد کمتر معطوف به موضوعاتی مانند اشتغال و کارآفرینی و محیط زیست است. از دیگر یافته‌های این پیمایش می‌توان به این موضوع اشاره کرد که فقط 28 درصد مردم سابقه نیکوکاری ندارند و بیش از 70 درصد افراد مصاحبه‌شونده از کم تا زیاد سابقه امر خیر دارند. در رابطه با انگیزه افراد از انجام عمل خیر بیش از 52 درصد رضایت خداوند را مطرح کرده‌اند. اندکی بیش از 25 درصد افراد کمک به هم‌نوع را انگیزه اصلی نیکوکاری خود دانسته‌اند و در حدود 15 درصد افراد کار خیر را به این دلیل انجام می‌دهند که نزد وجدان خود انسان خوبی باشند. بر‌این‌اساس، مهم‌ترین انگیزه کار خیر نزد ایرانیان رضایت خداوند است. این پیمایش که دارای سؤال‌های محدودی بوده و یافته‌ها به صورت تلفنی در کل استان‌های کشور جمع‌آوری شده است، هرچند تصویری کلی از نیکوکاری از نظر افراد جامعه ارائه می‌کند اما به دلیل پیچیدگی و تنوع امر خیر نیازمند پژوهش‌ها و پیمایش‌های بیشتری هستیم.