توزیع تعین‌بخش است

از منظر اقتصاد‌دانان کلاسیک، تولید اهمیت اساسی دارد. تولید امری است که قوانین آن جهان‌شمول است؛ یعنی وابسته به تاریخ و جامعه نیست. در‌حالی‌که توزیع امری است اتفاقی، اجتماعی و تاریخی. این اقتصاد‌دانان ارزش کالا را نیز در تولید جست‌وجو می‌کرد‌ند. آنها ارزش را امری عینی می‌دانستند که در فرایند کار تولیدی متجلی می‌شود. ساده بگویم ارزش هر کالایی به میزان کاری که صرف تولید کالا می‌شود، بستگی دارد. بعدها اقتصاد‌دان نئوکلاسیک در تحلیل اقتصادی بر اهمیت مصرف و عرضه تأکید کرده و ارزش کالا را نه امری عینی بلکه امری سوبژکتیو و ذهنی تلقی کردند.

در میان اقتصاددانان کلاسیک، مارکس دیدگاه متفاوتی داشت؛ هرچند او هم بر تولید تأکید می‌کرد، اما معتقد بود توزیع هم به همان اندازه تولید اهمیت دارد. مارکس در گروندریسه می‌نویسد اقتصاد‌دانانی مانند اسمیت و ریکاردو وقتی از توزیع سخن می‌گویند، منظورشان توزیع فراورده یا محصول است، در‌حالی‌که توزیع ابزار تولید را در نظر نگرفته‌اند. بنابراین مارکس از اهمیت توزیع ابزار تولید در یک جامعه سخن می‌گوید و آن را مقدم بر تولید به معنای خاص در نظر می‌گیرد. برای تحلیل تولید باید به این نکته توجه کرد که ابزار تولید در جامعه چگونه توزیع شده است. به‌ عبارت‌ دیگر، چه افراد و گروه‌هایی صاحبان و مالکان ابزار تولید هستند.

مارکس، تولید را مهم می‌داند به شرطی که توزیع عوامل تولید را فاز مهم تولید بدانیم. در جهان امروز هرچند تولید و مصرف مهم هستند، اما به نظر می‌رسد توزیع اهمیت تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد پیدا کرده است. دیگر آن کسی که تولید می‌کند، سرمایه‌دار اصلی نیست و گویی مصرف و سوژه هم اسیر توزیع هستند. مارکس توزیع را مهم می‌دانست، اما زمانی که از توزیع ابزار تولید سخن گفته شود. بااین‌حال، در جهان مدرن، توزیع محصول اهمیت اساسی پیدا کرده است. امروز از پلتفرم‌های اقتصادی و اقتصاد پلتفرمی سخن گفته می‌شود و برخی به غلط می‌پندارند که اقتصاد اساسا متفاوتی را شاهد هستیم، در‌حالی‌که باید بر مبنای همان اصل توزیع از آن سخن گفته شود.

امروزه آنان که سازو‌کارهای جدیدی برای نمایش و توزیع محصول ایجاد کرده‌اند، سرمایه‌داران بزرگ هستند. آمازون یک پلتفرم توزیع محصول است که مدیرعاملش به‌عنوان دومین ثروتمند در دنیا شناخته می‌شود. همین پلتفرم‌های نمایش و توزیع محصول هستند که مصرف و تولید را جهت می‌دهند. به قول یکی از دوستان، دورانی که تولیدکننده و کارخانه‌دار پولدار بود، گذشته است و صاحبان توزیع، ثروتمند می‌شوند.

ساز‌و‌کارهای توزیعی هستند که بازار را بیشتر و بیشتر توسعه می‌دهند و تغییراتی اساسی در تولید و مصرف رقم زده‌اند. به نظر می‌رسد آنچه امروز در اقتصاد تعیین‌کننده است، نه تولید بلکه توزیع است. بااین‌حال، نباید پنداشت که تولید و توزیع کاملا مجزا از هم هستند و در عین‌ حال یکی هم نیستند. به قول مارکس، حلقه‌ای از یک کل به شمار می‌آیند. اما حلقه توزیع محصول و فراورده که برای اقتصاد‌دانان کلاسیک کم‌اهمیت و سطحی بود، امروز تعین‌بخش اقتصاد است. در جهان امروز توزیع و نمایش محصول در پلتفرم‌های دیجیتال موضوع اصلی اقتصاد است. گویی روند جدیدی آغاز شده است. در قرن نوزدهم‌ تولید اهمیتی اساسی داشت (قرن تولید)، در قرن بیستم مصرف یا به‌ عبارتی سمت تقاضا و امروز توزیع نقش بنیادی در اقتصاد دارد. به نظر می‌رسد رابطه بین عناصر اقتصاد را پلتفرم‌های توزیعی تعیین می‌کنند. این توزیع است که تولید و مصرف را به هم متصل می‌کند و تعین‌بخش در اقتصاد به شمار می‌آید. توزیع پلتفرمی، مبادله را نیز همچون یکی از جنبه‌های خود دربر می‌گیرد.